TREMOR REI VISE. WIDZ IMPLIKOWANY W PISMACH ROBERTA GROSSETESTE A.

31

charakteru zorganizowanego komentarza, a są jedynie zapisem właśnie
imaginatio biskupa, dokonanym, by nie uciekło mu ono z pamięci24.
Zatem w praktyce biskupa z Lincoln scholastyka budowana jest na
przeczuciu, nieusystematyzowanych rozważaniach, myślach sformuło-
wanych przy okazji, na wyobraźni. Obserwacja ta w kontekście paraleli
zaproponowanej przez Erwina Panofsky’ego daje ciekawą, nową perspek-
tywę badawczą. Jeżeli scholastyka przestaje poruszać się po torach dia-
lektyki, stając się być może swym własnym zaprzeczeniem, to jak to od-
działuje na metodologicznie skorelowaną z nią architekturę gotycką?
Udzielenie odpowiedzi na to pytanie wymaga jednak głębszego wejścia
w dzieło Roberta Grosseteste’a i analizy pojęć, jakie odzyskał ze staro-
żytnego świata i zaproponował współczesności, by stworzyć pierwociny
odmiennej scholastyki, którą Tatarkiewicz nazywa empiryzmem średnio-
wiecznym25. Tym samym dociec będzie można znaczenia form architek-
tonicznych empirycznej architektury gotyckiej w Anglii tego czasu.
Naukową spuściznę biskupa Lincoln podzielić można zasadniczo na
dwie kategorie. Pierwsza to traktaty z dziedziny geometrii, optyki i astro-
nomii; druga zaś dotyczy teorii nauki. Toteż naturalne wydaje się, że hi-
storia sztuki w zakresie badań architektonicznych zainteresowała się
właściwie wyłącznie pierwszą kategorią. Jak już wyżej wspomniano, naj-
bardziej bodaj znany traktat De Luce, posłużył Peterowi Nordstrómowi
do sformułowania kontrowersyjnej interpretacji architektury kapitula-
rza w Lincoln, którego budowa przypada z pewnością na czasy rządów
Grosseteste’a w diecezji, a więc lata 40. XIII wieku. Dla oksfordzkiego
uczonego światło jako prima forma corporalis stworzenia promieniuje
sferycznie na całą materię, wyrażając swoją naturę w jedności (formy),
dwoistości (materii), troistości (kompozycji) i czterech pierwiastkach
świata, które tworzy. Oznacza to, że doskonałe liczby to 1, 2, 3 i 4 oraz 10,
ich suma, stanowiąca nota bene dla Grosseteste’a numerus universitatis
perfectus26. Na tej podstawie Nordstrom analizuje występujące w kapi-
tularzu proporcje i formy architektoniczne, które wyrażane są właśnie
24 Odpowiedź Williama of Alnwick w kontekście spuścizny Roberta Grosseteste’a
dokładnie analizują RW. Hunt oraz RW. Southern; drugi z badaczy zwraca szczególną
uwagę na użycie przez Williama słowa imaginatio, które uznaje za jedną z charak-
terystycznych cech myśli Roberta Grosseteste’a. Zob.: R.W. Hunt, op. cit., s. 127 oraz
R.W. Southern, op. cit., s. 37-38.
25 W. Tatarkiewicz, op. cit., s. 303.
26 Ex his patet, quod denarius sit numerus universitatis.perfectus, quia omne totum
et perfectum aliquid habet in se sicut formam et unitatem, et aliquid sicut materiam et
binarium, et aliquid sicut compositionem et ternarium, et aliquid sicut compositum et
quaternarium. Nec contingit ultra haec quattuor quintum addere. Quapropter omne totum
et perfectum est decem. R. Grosseteste, De Luce seu de ichoatione formarum, (w:) Die Philo-
sophischen Werke des Robert Grosseteste, Bischofs von Lincoln (Münster i W., Aschendorff,
1912), s. 58.