DOI Artikel:
Turowski, Andrzej: Na marginesie artykułu Wojciecha Włodarczyka rok 1989 - wokól poje̜cia modernizmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52521#0436
430
Andrzej Turowski
poglądów Piotra Piotrowskiego, mogę tylko zapewnić o jego zdecydowanym
rozróżnieniu pojęcia modernizmu, które wiązał zawsze z problematyką au-
tonomizacji sztuki (w odniesieniu do poglądów Greenberga), oraz awangardy,
którą jego zdaniem charakteryzowało polityczne uwikłanie i społeczne myśle-
nie, tak jak o awangardzie pisał Bürger. Szczególnie widoczne było to w Deka-
dzie Piotrowskiego, książce opublikowanej w roku 1991, gdzie krytyka postaw
„autonomicznych" w kręgu konceptualnego modernizmu lat 70. szła w parze
z opowiedzeniem się po stronie awangardy „zaangażowanej" w procesy poli-
tyczne. O tym wszystkim pisałem w znanym zapewne Włodarczykowi arty-
kule opublikowanym w „Szumie", a zatytułowanym Krytyczne instrumenta-
rium etycznej historii sztuki Piotra Piotrowskiego.
Zagadnienie jest jednak dużo szersze, na co Włodarczyk nie zwrócił więk-
szej uwagi. Chodzi mi o zasadniczy przełom, który dokonał się w środowi-
sku poznańskiej historii sztuki w latach 90. za sprawą młodszych history-
ków sztuki. Nie była to tylko zmiana pokoleniowa i światopoglądowa, raczej
mieliśmy tu do czynienia z mną kontekstualizacją polityczną i nową bazą
świadomościową, która pojawiła się w całej Europie po upadku muni berliń-
skiego i końcu po jałtańskiego podziału świata. W przeciwieństwie do tego,
co się mówiło, to wówczas właśnie lewica i prawica polityczna w warunkach
wolnego wyboru nabrały właściwego znaczenia, a dotychczasowe półoficj al-
ne wspólnoty intelektualno-towarzyskie się rozpadły W samym myśleniu
o sztuce i historii sztuki widziałbym jednak w Poznaniu po roku 1989 pewną
kontynuację wątków, o których pisałem, co teraz szło w parze z nową pola-
ryzacją wyborów politycznych, które zarówno na prawicy, jak i na lewicy się
zaostrzyły. Czego więc ta reorientacja dotyczyła? Zagadnienie autonomii - tak
istotne w myśleniu awangardowym, aby powrócić do kategorii Włodarczyka
- teraz stało się istotnym składnikiem hermeneutyki (i fenomenologii) ob-
razu, uprawianej z wielkim powodzeniem przez poznańskich badaczy Pro-
blematyka samoświadomości dyscyplinarnej zaowocowała jakże dogłębnymi
publikacjami na temat historii i teorii sztuki. Podobnie dociekliwe okazały
się refleksje nad życiem artystycznym, kiedyś wynikające z semiologii, a dzi-
siaj prowadzące do wielu interesujących poznawczo prac, dotyczących zna-
czenia zjawisk kulturowych i biografii artystycznych. A wreszcie wyłaniająca
się z obowiązkowych ongiś lektur Marii fanion feministyczna historia sztuki
należała niewątpliwie od lat 80. do nowej poznańskiej reorientacji. Szkoda, że
problemy powyższe, na pewno dyskusyjne, nie znalazły rozwinięcia.
Nie o tym wszystkim jednak chciałbym pisać, fest to temat osobnego arty-
kułu. W zamieszczonych w tomie „Artium Quaestiones" artykułach i dysku-
sjach podczas stanowiącej ich kanwę konferencji jubileuszowej zabrakło mi
przede wszystkim głębszego spojrzenia na rolę, jaką w przełomie lat 90. w po-
Andrzej Turowski
poglądów Piotra Piotrowskiego, mogę tylko zapewnić o jego zdecydowanym
rozróżnieniu pojęcia modernizmu, które wiązał zawsze z problematyką au-
tonomizacji sztuki (w odniesieniu do poglądów Greenberga), oraz awangardy,
którą jego zdaniem charakteryzowało polityczne uwikłanie i społeczne myśle-
nie, tak jak o awangardzie pisał Bürger. Szczególnie widoczne było to w Deka-
dzie Piotrowskiego, książce opublikowanej w roku 1991, gdzie krytyka postaw
„autonomicznych" w kręgu konceptualnego modernizmu lat 70. szła w parze
z opowiedzeniem się po stronie awangardy „zaangażowanej" w procesy poli-
tyczne. O tym wszystkim pisałem w znanym zapewne Włodarczykowi arty-
kule opublikowanym w „Szumie", a zatytułowanym Krytyczne instrumenta-
rium etycznej historii sztuki Piotra Piotrowskiego.
Zagadnienie jest jednak dużo szersze, na co Włodarczyk nie zwrócił więk-
szej uwagi. Chodzi mi o zasadniczy przełom, który dokonał się w środowi-
sku poznańskiej historii sztuki w latach 90. za sprawą młodszych history-
ków sztuki. Nie była to tylko zmiana pokoleniowa i światopoglądowa, raczej
mieliśmy tu do czynienia z mną kontekstualizacją polityczną i nową bazą
świadomościową, która pojawiła się w całej Europie po upadku muni berliń-
skiego i końcu po jałtańskiego podziału świata. W przeciwieństwie do tego,
co się mówiło, to wówczas właśnie lewica i prawica polityczna w warunkach
wolnego wyboru nabrały właściwego znaczenia, a dotychczasowe półoficj al-
ne wspólnoty intelektualno-towarzyskie się rozpadły W samym myśleniu
o sztuce i historii sztuki widziałbym jednak w Poznaniu po roku 1989 pewną
kontynuację wątków, o których pisałem, co teraz szło w parze z nową pola-
ryzacją wyborów politycznych, które zarówno na prawicy, jak i na lewicy się
zaostrzyły. Czego więc ta reorientacja dotyczyła? Zagadnienie autonomii - tak
istotne w myśleniu awangardowym, aby powrócić do kategorii Włodarczyka
- teraz stało się istotnym składnikiem hermeneutyki (i fenomenologii) ob-
razu, uprawianej z wielkim powodzeniem przez poznańskich badaczy Pro-
blematyka samoświadomości dyscyplinarnej zaowocowała jakże dogłębnymi
publikacjami na temat historii i teorii sztuki. Podobnie dociekliwe okazały
się refleksje nad życiem artystycznym, kiedyś wynikające z semiologii, a dzi-
siaj prowadzące do wielu interesujących poznawczo prac, dotyczących zna-
czenia zjawisk kulturowych i biografii artystycznych. A wreszcie wyłaniająca
się z obowiązkowych ongiś lektur Marii fanion feministyczna historia sztuki
należała niewątpliwie od lat 80. do nowej poznańskiej reorientacji. Szkoda, że
problemy powyższe, na pewno dyskusyjne, nie znalazły rozwinięcia.
Nie o tym wszystkim jednak chciałbym pisać, fest to temat osobnego arty-
kułu. W zamieszczonych w tomie „Artium Quaestiones" artykułach i dysku-
sjach podczas stanowiącej ich kanwę konferencji jubileuszowej zabrakło mi
przede wszystkim głębszego spojrzenia na rolę, jaką w przełomie lat 90. w po-