DOI article:
Turowski, Andrzej: Na marginesie artykułu Wojciecha Włodarczyka rok 1989 - wokól poje̜cia modernizmu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.52521#0435
Andrzej Turowski
NA MARGINESIE ARTYKUŁU
WOJCIECHA WŁODARCZYKA
ROK 1989 - WOKÓŁ POJĘCIA MODERNIZMU
Problematyka związana z modernizmem, która pojawiła się w Polsce oko-
ło roku 1989, o czym pisze pośrednio Wojciech Włodarczyk w swoim artykule,
miała dwa aspekty Pierwszy - artystyczny, który akcentował zagadnienia mo-
dernizmu w kontekście debaty o postmodernizmie,- drugi - polityczny, który
w obliczu zmian ustrojowych dotyczył klęski projektów „modernizacyjnych"
wytyczanych przez władzę komunistyczną (wizje przyszłości). W miejsce mo-
dernizmu społecznego częściej pisano teraz o nowym konserwatyzmie („jak
być konserwatywno-liberalnym socjalistą?" - zapytywał Leszek Kołakowski).
Awangardowa utopia była porównywana z utopią „nowego człowieka" w ide-
ologii socrealistycznej. Rozumiem dobrze to stanowisko szczególnie w wypo-
wiedziach Wojciecha Włodarczyka, ponieważ to on jeszcze w późnych latach
70. określił terminem artystów „nowoczesnych" grupę twórców, którzy nie bę-
dąc „realistami" i nie identyfikując się z tradycją awangardy („abstrakcyjni"),
stanęli w roku 1956 po stronie nowoczesności, identyfikując nowoczesność
z wolnością. Później Włodarczyk wskazał na historię tego myślenia, sięgającą
lat 30. XX wieku, nakładającą się na debatę o sztuce narodowej. Była to trady-
cja z gruntu różna, choć gdzieś się odnosząca do modernizmu, przynajmniej
takiego, o jakim pisali w roku 1959 Kazimierz Wyka i Wiesław Juszczak. Nie-
wiele miała ona też wspólnego z rozwijaną kiedyś przeze mnie historią awan-
gardy (powiązaną również polemicznie z tradycją modernizmu), powstałą na
gruncie konstruktywizmu. Interesująca propozycja terminologiczna Wło-
darczyka wymagała ścisłej kategoryzacji zjawisk artystycznych (modernizm,
awangarda versus nowoczesność), toteż zrozumiałe jest dla mnie domaganie
się przez niego precyzji terminologicznej na poziomie metateoretycznym. Na
zarzuty kierowane do mnie mogę tylko odpowiedzieć, że właśnie ta swoboda,
z którą posługuję się pojęciem awangardy, jest świadomym zabiegiem me-
todologicznym, wynikającym z całości moich poglądów. Broniąc natomiast
NA MARGINESIE ARTYKUŁU
WOJCIECHA WŁODARCZYKA
ROK 1989 - WOKÓŁ POJĘCIA MODERNIZMU
Problematyka związana z modernizmem, która pojawiła się w Polsce oko-
ło roku 1989, o czym pisze pośrednio Wojciech Włodarczyk w swoim artykule,
miała dwa aspekty Pierwszy - artystyczny, który akcentował zagadnienia mo-
dernizmu w kontekście debaty o postmodernizmie,- drugi - polityczny, który
w obliczu zmian ustrojowych dotyczył klęski projektów „modernizacyjnych"
wytyczanych przez władzę komunistyczną (wizje przyszłości). W miejsce mo-
dernizmu społecznego częściej pisano teraz o nowym konserwatyzmie („jak
być konserwatywno-liberalnym socjalistą?" - zapytywał Leszek Kołakowski).
Awangardowa utopia była porównywana z utopią „nowego człowieka" w ide-
ologii socrealistycznej. Rozumiem dobrze to stanowisko szczególnie w wypo-
wiedziach Wojciecha Włodarczyka, ponieważ to on jeszcze w późnych latach
70. określił terminem artystów „nowoczesnych" grupę twórców, którzy nie bę-
dąc „realistami" i nie identyfikując się z tradycją awangardy („abstrakcyjni"),
stanęli w roku 1956 po stronie nowoczesności, identyfikując nowoczesność
z wolnością. Później Włodarczyk wskazał na historię tego myślenia, sięgającą
lat 30. XX wieku, nakładającą się na debatę o sztuce narodowej. Była to trady-
cja z gruntu różna, choć gdzieś się odnosząca do modernizmu, przynajmniej
takiego, o jakim pisali w roku 1959 Kazimierz Wyka i Wiesław Juszczak. Nie-
wiele miała ona też wspólnego z rozwijaną kiedyś przeze mnie historią awan-
gardy (powiązaną również polemicznie z tradycją modernizmu), powstałą na
gruncie konstruktywizmu. Interesująca propozycja terminologiczna Wło-
darczyka wymagała ścisłej kategoryzacji zjawisk artystycznych (modernizm,
awangarda versus nowoczesność), toteż zrozumiałe jest dla mnie domaganie
się przez niego precyzji terminologicznej na poziomie metateoretycznym. Na
zarzuty kierowane do mnie mogę tylko odpowiedzieć, że właśnie ta swoboda,
z którą posługuję się pojęciem awangardy, jest świadomym zabiegiem me-
todologicznym, wynikającym z całości moich poglądów. Broniąc natomiast