DOI Artikel:
Włodarczyk, Wojciech: Uwagu do "marginesu"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52521#0439
Wojciech Włodarczyk
UWAGI DO „MARGINESU"
Mój tekst był poświęcony zmianie znaczeń podstawowych pojęć używa-
nych w badaniach polskiej sztuki współczesnej. Jeżeli z tego względu zwraca-
łem uwagę na kluczową rolę książki Piotra Piotrowskiego Znaczenia moder-
nizmu, to dlatego, że w jego habilitacji z roku 1993 Artysta między rewolucją
a reakcją, o którą dopomina się Andrzej Turowski, takiej zmiany nie znajdu-
ję. Rozróżnienie między „metafizycznym" a „materialistycznym" biegunem
rosyjskiej awangardy dokonuje się w tej książce ciągle w obrębie pojęcia awan-
gardy A termin „modernizm" pojawia się przelotnie w związku z polemiką
Pio trows kiego z Buchlohem zapewne z powodu łatwiejszego nawiązania do
argumentacji autora artykułu z pisma „October". Oczywiście, czytelnik na-
łoży dziś na pojęcie „metafizycznej" awangardy termin „modernizm". Pojęcia
z książki Artysta między rewolucją a reakcją, chociaż nieco inaczej je dzisiaj
rozumiemy, absolutnie nie przeszkadzają w odczytaniu intencji autora. Dla
mojego wywodu istotne było nie to, do jakich zjawisk odnosiły się terminy,
które byśmy dziś zastąpili innymi, ale to, że pojęcie modernizmu w obecnym
znaczeniu pojawia się u Piotrowskiego dopiero w roku 1999. A więc w kon-
tekście zupełnie nowej sytuacji artystycznej w Polsce, związanej z kształto-
waniem się sztuki krytycznej. Jeżeli Turowski zarzuca mi w związku z tym
„polemiczny ferwor", zwracając uwagę także na to, że od początku lat 90. „le-
wica i prawica w warunkach wolnego wyboru nabrały właściwego znaczenia"
i „mieliśmy do czynienia z inną kontekstualizacją polityczną", to chętnie na
to przystanę, bo to tylko oczywisty, wspierający argument mojego rozpozna-
nia ówczesnego pola sztuki. Czy jednak zagadnienie autonomii i - jak twierdzi
Turowski - skierowanie uwagi w stronę badań z wykorzystaniem hermeneu-
tyki czy fenomenologii - miałoby się z tym wiązać? Nie sądzę. Można pewnie
spojrzeć na zestaw tłumaczeń w „Artium Quaestiones" czy fundamentalną
pracę Mariusza Bryla w perspektywie jakoby skrywanego za nimi ówczesnego
politycznego tła, ale myślę, że byłoby to grube uproszczenie.
Pytanie jest jednak inne i tak naprawdę - tak odczytuję głębszy sens wąt-
pliwości Turowskiego - dotyczy zdolności diagnozowania współczesności
UWAGI DO „MARGINESU"
Mój tekst był poświęcony zmianie znaczeń podstawowych pojęć używa-
nych w badaniach polskiej sztuki współczesnej. Jeżeli z tego względu zwraca-
łem uwagę na kluczową rolę książki Piotra Piotrowskiego Znaczenia moder-
nizmu, to dlatego, że w jego habilitacji z roku 1993 Artysta między rewolucją
a reakcją, o którą dopomina się Andrzej Turowski, takiej zmiany nie znajdu-
ję. Rozróżnienie między „metafizycznym" a „materialistycznym" biegunem
rosyjskiej awangardy dokonuje się w tej książce ciągle w obrębie pojęcia awan-
gardy A termin „modernizm" pojawia się przelotnie w związku z polemiką
Pio trows kiego z Buchlohem zapewne z powodu łatwiejszego nawiązania do
argumentacji autora artykułu z pisma „October". Oczywiście, czytelnik na-
łoży dziś na pojęcie „metafizycznej" awangardy termin „modernizm". Pojęcia
z książki Artysta między rewolucją a reakcją, chociaż nieco inaczej je dzisiaj
rozumiemy, absolutnie nie przeszkadzają w odczytaniu intencji autora. Dla
mojego wywodu istotne było nie to, do jakich zjawisk odnosiły się terminy,
które byśmy dziś zastąpili innymi, ale to, że pojęcie modernizmu w obecnym
znaczeniu pojawia się u Piotrowskiego dopiero w roku 1999. A więc w kon-
tekście zupełnie nowej sytuacji artystycznej w Polsce, związanej z kształto-
waniem się sztuki krytycznej. Jeżeli Turowski zarzuca mi w związku z tym
„polemiczny ferwor", zwracając uwagę także na to, że od początku lat 90. „le-
wica i prawica w warunkach wolnego wyboru nabrały właściwego znaczenia"
i „mieliśmy do czynienia z inną kontekstualizacją polityczną", to chętnie na
to przystanę, bo to tylko oczywisty, wspierający argument mojego rozpozna-
nia ówczesnego pola sztuki. Czy jednak zagadnienie autonomii i - jak twierdzi
Turowski - skierowanie uwagi w stronę badań z wykorzystaniem hermeneu-
tyki czy fenomenologii - miałoby się z tym wiązać? Nie sądzę. Można pewnie
spojrzeć na zestaw tłumaczeń w „Artium Quaestiones" czy fundamentalną
pracę Mariusza Bryla w perspektywie jakoby skrywanego za nimi ówczesnego
politycznego tła, ale myślę, że byłoby to grube uproszczenie.
Pytanie jest jednak inne i tak naprawdę - tak odczytuję głębszy sens wąt-
pliwości Turowskiego - dotyczy zdolności diagnozowania współczesności