DOI issue:
Varia
DOI article:Bryl, Mariusz: Obraz Artura Grottgera "Modlitwa konfederatów barskich przed bitwą" (pod Lanckoroną?): historia, literatura, ogląd
Citation link:https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones2020/0375
Mariusz Bryl
OBRAZ ARTURA GROTTGERA
MODLITWA KONFEDERATÓW BARSKICH PRZED BITWĄ
(POD LANCKORONĄ?):
HISTORIA, LITERATURA, OGLĄD
Tekst niniejszy poświęcony jest studium dzieła, które nie stało się, jak do-
tąd, przedmiotem pogłębionej analizy ze strony współczesnej historii sztuki,
czemu nie sprzyjały jego pogmatwane dzieje jako materialnego obiektu. Swo-
je studium rozpocznę właśnie od przedstawienia historii obrazu-obiektu: od
procesu powstawania poprzez naprzemienne znikanie i pojawianie się na are-
nie dziejów, aż do dzisiejszego statusu jego ograniczonej dostępności. Po czym
prześledzę proces konstytuowania się tytułu obrazu, którego pozornie oczy-
wisty status skonfrontowany zostanie z odniesieniem historycznym (bitwą
pod Lanckoroną) oraz - w kolejnym kroku - z potencjalnymi odniesieniami
literackimi Grottgerowskiego dzieła. Jak się okaże, oba odniesienia, zarów-
no historyczno-wydarzeniowe, jak i literacko-wyobrażeniowe, w konfrontacji
z wizualnością obrazu ujawnią ograniczoną moc wyjaśniania, potwierdzając
tym samym rozpoznanie hermeneutyki historii sztuki1, że to nie odniesienia
kontekstowe, lecz zaktualizowany przez artystę potencjał obrazowości okre-
śla rzeczywisty status przedstawionego wydarzenia. Idąc tym tropem, w celu
odsłonięcia tego statusu, w końcowej części tekstu poddam analizie logikę
oglądową obrazu, czyli to, co obraz sam przez się wydobywa na jaw.
1 Myślę tutaj o perspektywie badawczej rozwijanej od lat 70. XX wieku w obszarze nie-
mieckojęzycznej historii sztuki. Zob. M. Imdahl, Überlegungen zur Identität des Bildes,
w: Identität, red. O. Marquard, K. Stierle, München 1979, s. 188-211,- O. Bätschmann, Ein-
führung in die kunstgeschichtliche Hermeneutik. Die Auslegung won Bildern, Darmstadt
1984; G. Boehm, O obrazach i widzeniu. Antologia tekstów, red. D. Kołacka, Kraków 2014;
M. Brötje, Der Spiegel der Kunst. Zur Grundlegung einer existential-hermeneutischen
Kunstwissenschaft, Stuttgart 1990. Por. też: M. Bryl, Płaszczyzna, ogląd, absolut. Inspi-
racje hermeneutyczne we współczesnej historii sztuki, „Artium Quaestiones" 1993, 6,
s. 55-84; tenże, Stworzenie - analogia. O alternatywnej historii sztuki Michaela Brötjego,
„Artium Quaestiones" 2014, 25, s. 177-207.
OBRAZ ARTURA GROTTGERA
MODLITWA KONFEDERATÓW BARSKICH PRZED BITWĄ
(POD LANCKORONĄ?):
HISTORIA, LITERATURA, OGLĄD
Tekst niniejszy poświęcony jest studium dzieła, które nie stało się, jak do-
tąd, przedmiotem pogłębionej analizy ze strony współczesnej historii sztuki,
czemu nie sprzyjały jego pogmatwane dzieje jako materialnego obiektu. Swo-
je studium rozpocznę właśnie od przedstawienia historii obrazu-obiektu: od
procesu powstawania poprzez naprzemienne znikanie i pojawianie się na are-
nie dziejów, aż do dzisiejszego statusu jego ograniczonej dostępności. Po czym
prześledzę proces konstytuowania się tytułu obrazu, którego pozornie oczy-
wisty status skonfrontowany zostanie z odniesieniem historycznym (bitwą
pod Lanckoroną) oraz - w kolejnym kroku - z potencjalnymi odniesieniami
literackimi Grottgerowskiego dzieła. Jak się okaże, oba odniesienia, zarów-
no historyczno-wydarzeniowe, jak i literacko-wyobrażeniowe, w konfrontacji
z wizualnością obrazu ujawnią ograniczoną moc wyjaśniania, potwierdzając
tym samym rozpoznanie hermeneutyki historii sztuki1, że to nie odniesienia
kontekstowe, lecz zaktualizowany przez artystę potencjał obrazowości okre-
śla rzeczywisty status przedstawionego wydarzenia. Idąc tym tropem, w celu
odsłonięcia tego statusu, w końcowej części tekstu poddam analizie logikę
oglądową obrazu, czyli to, co obraz sam przez się wydobywa na jaw.
1 Myślę tutaj o perspektywie badawczej rozwijanej od lat 70. XX wieku w obszarze nie-
mieckojęzycznej historii sztuki. Zob. M. Imdahl, Überlegungen zur Identität des Bildes,
w: Identität, red. O. Marquard, K. Stierle, München 1979, s. 188-211,- O. Bätschmann, Ein-
führung in die kunstgeschichtliche Hermeneutik. Die Auslegung won Bildern, Darmstadt
1984; G. Boehm, O obrazach i widzeniu. Antologia tekstów, red. D. Kołacka, Kraków 2014;
M. Brötje, Der Spiegel der Kunst. Zur Grundlegung einer existential-hermeneutischen
Kunstwissenschaft, Stuttgart 1990. Por. też: M. Bryl, Płaszczyzna, ogląd, absolut. Inspi-
racje hermeneutyczne we współczesnej historii sztuki, „Artium Quaestiones" 1993, 6,
s. 55-84; tenże, Stworzenie - analogia. O alternatywnej historii sztuki Michaela Brötjego,
„Artium Quaestiones" 2014, 25, s. 177-207.