DOI Heft:
Varia
DOI Artikel:Rozmarynowski, Łukasz: Abstrakcji przestrzeń wieloraka: kategoria przestrzenności w twórczoścci Wojciecha Fangora, Jerzego Grabowskiego i Ryszarda Winiarskiego - studium porównawcze
Zitierlink:https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones2020/0407
Łukasz Rozmarynowski
ABSTRAKCJI PRZESTRZEŃ WIELORAKA.
KATEGORIA PRZESTRZENNOŚCI W TWÓRCZOŚCI
WOJCIECHA FANGORA,
JERZEGO GRABOWSKIEGO I RYSZARDA
WINIARSKIEGO -
STUDIUM PORÓWNAWCZE
Przestrzeń - zarówno w sztuce, jak i w filozofii, humanistyce, matematyce,
fizyce i innych naukach ścisłych - jest jednym z podstawowych punktów od-
niesienia w jakiejkolwiek refleksji kulturowej1. Pojęcie przestrzeni jest zaś ka-
tegorią na tyle trwale zakorzenioną w dyskursie artystycznym i historyczno-ar-
tys tycznym, że twórcy od wieków w swych dziełach nieustannie jej rozumienie
modyfikują, a podążający za nimi badacze sztuki naukowo ją wyjaśniają2. Je-
śliby ograniczyć się do historii sztuki zachodniej, to należy zauważyć, że istot-
nych przewartościowań znobilitowanej w nowożytnym malarstwie renesan-
sowej przestrzeni perspektywicznej dokonano ostatecznie na przełomie XIX
i XX stulecia, coraz śmielej uwalniając obraz od koligacji przedmiotowych3.
Perspektywa linearna, oparta na geometrycznym paradygmacie euklidesowym,
okazała się być umownym i wcale niejedynym schematem przestrzennego
ujęcia rzeczywistości w obrazie - podobnie jak schematy bazujące na geome-
triach nieeuklidesowych - w żaden sposób koniecznym, a jedynie możliwym4.
1 Z.E. Roskal, Koncepcje przestrzeni w nauce i filozofii przyrody, „Roczniki Filozoficz-
ne" 2008, 1(56), s. 292.
2 Zob. L. Shlain, Art & Physics. Parallel Visions in Space, Time, and Light, New York
2007.
3 Zob. M. Kemp, The Science of Art. Optical Themes in Western Art from Brunelleschi
to Seurat, New Haven-London 1990,- M. Kemp, Seen/Unseen. Art, Science, and Intuition
from Leonardo to the Hubble Telescope, Oxford 2012.
4 E. Panofsky Perspektywa jako „forma symboliczna”, tłum. G. Jurkowlaniec, Warsza-
wa 2008.
ABSTRAKCJI PRZESTRZEŃ WIELORAKA.
KATEGORIA PRZESTRZENNOŚCI W TWÓRCZOŚCI
WOJCIECHA FANGORA,
JERZEGO GRABOWSKIEGO I RYSZARDA
WINIARSKIEGO -
STUDIUM PORÓWNAWCZE
Przestrzeń - zarówno w sztuce, jak i w filozofii, humanistyce, matematyce,
fizyce i innych naukach ścisłych - jest jednym z podstawowych punktów od-
niesienia w jakiejkolwiek refleksji kulturowej1. Pojęcie przestrzeni jest zaś ka-
tegorią na tyle trwale zakorzenioną w dyskursie artystycznym i historyczno-ar-
tys tycznym, że twórcy od wieków w swych dziełach nieustannie jej rozumienie
modyfikują, a podążający za nimi badacze sztuki naukowo ją wyjaśniają2. Je-
śliby ograniczyć się do historii sztuki zachodniej, to należy zauważyć, że istot-
nych przewartościowań znobilitowanej w nowożytnym malarstwie renesan-
sowej przestrzeni perspektywicznej dokonano ostatecznie na przełomie XIX
i XX stulecia, coraz śmielej uwalniając obraz od koligacji przedmiotowych3.
Perspektywa linearna, oparta na geometrycznym paradygmacie euklidesowym,
okazała się być umownym i wcale niejedynym schematem przestrzennego
ujęcia rzeczywistości w obrazie - podobnie jak schematy bazujące na geome-
triach nieeuklidesowych - w żaden sposób koniecznym, a jedynie możliwym4.
1 Z.E. Roskal, Koncepcje przestrzeni w nauce i filozofii przyrody, „Roczniki Filozoficz-
ne" 2008, 1(56), s. 292.
2 Zob. L. Shlain, Art & Physics. Parallel Visions in Space, Time, and Light, New York
2007.
3 Zob. M. Kemp, The Science of Art. Optical Themes in Western Art from Brunelleschi
to Seurat, New Haven-London 1990,- M. Kemp, Seen/Unseen. Art, Science, and Intuition
from Leonardo to the Hubble Telescope, Oxford 2012.
4 E. Panofsky Perspektywa jako „forma symboliczna”, tłum. G. Jurkowlaniec, Warsza-
wa 2008.