DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rewski, Zbigniew: Rachunki budowy pałacu i kościoła w Wiśniowcu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38698#0078
72
Z. REWSKI
(4)
Ludzie do odkrycia Góry.
Die 18 Martij Posłałem Ludzi Nr. 6 do odkrycia Góry dla Górników, którym po zł. 3 na tydzień
będzie należało, iednak za Święta Ruskie ma się im z tych pieniędzy wytrącać.
Gurnicy.
Die 26 Martij. Posłałem Gurnikow do Łamania kamienia na przyszłą Fabrykę, którym dałem
prointerim zł. 8".
Die n Julij uczyniłem Rachunek z Gurnikami o wyłamanie Kamienia do Fabryki, którzy nała-
mali Stusow Nr 18 rachując tedy każdy stus po zł. 8 uczyni zł. Pol. 144“...
Specyfikacya Mularzow, y Pomocników A-o 1733.
Mularze: 1. Stanisław Mayster 10 — 2. Woiciech 8 — 3. Kucharski 8 — 4. Szymon 8 —
5. Roman — 6. Teodor 8 — 7. Franciszek 8 — 8. Głowacki 7 — 9. Medyński 6 —
10. Ignacy 5 — 11. Andrzei 4 — 12. Józef 7 — Summa na tydzień facit zł. 87.
Pomocnicy: 1. Matyasz 3 — 2. Jan 3 — 3. Tomasz 3 — 4. Józef 3 — 5. Stanisław 3 —
6. Szymon 3 — 7. Marcin 3 — 8. Michał 3 — 9. Andrzej 3 — 10. Jankowski 3 —
11. Rudkowski 3 — 12. Łoiowski 3 — 13. Mikołaj 3 — 14. Nawrocki 3 — Summa
facit na tydzień zł. 42.—
Przytoczone tu w najistotniejszych fragmentach rachunki stanowią jedno-
cześnie źródło do poznania początkowego okresu budowy, a ściślej przebudowy,
pałacu w Wiśniowcu oraz dekorowania kościoła OO. Karmelitów, a zarazem
przedstawiają pewien interes i dla historii sztuki. Są one rewelacyjne z tego
względu, iż wobec znanych dziejów długoletniego rabowania pałacu z mienia
kulturalnego x) istnienie nawet drobnych pozostałości archiwum wiśniowieckiego
mogło wydawać się więcej niż nieprawdopodobne.
Analiza tego źródła doprowadza do następnych rezultatów:
I. ustalona zostaje dokładnie nieznana dotąd data rozpoczęcia robót budow-
lanych przy pałacu na pierwszą połowę 1733 roku; przy tym wiadomość o równo-
czesnym ukończeniu robót sztukatorskich,,w Gabinecie J. O. Xiężny“ w zesta-
wieniu z rachunkami z następnego roku (1733) za prace przygotowawcze ,,na
przyszłą Fabrykę" (gromadzenie dużej ilości materiałów budowlanych — drzewa,
kamienia, cegły, dachówki, prowadzenie robót ziemnych) zdaje się potwierdzać
dotychczasową tradycję, iż ostatni z ks. Wiśniowieckich Michał Serwacy
przebudował główny korpus pałacu, a całość powiększył o skrzydła i pawilony
frontowe.
Obecna forma architektoniczna pałacu również potwierdza ten wniosek:
główny korpus, zaakcentowany czteroma narożnikowymi pawilonami, z ryzalitami
środkowymi, zwieńczonymi tympanonami, należy u nas stylowo do pałaców
z II połowy XVII wieku. Natomiast zabudowanie wspaniałej cour d’honneur
należy do pierwszej połowy XVIII w. Najstarsze partie dekoracji wnętrz (dziś
już głównie tylko sztukaterie, kafelki i kominki) nie przekraczają pierwszej
połowy XVIII w. Są tu również i późniejsze — z drugiej połowy XVlII w. oraz
z początku XIX wieku.
x) Władysław TOMKIEWICZ, Dzieje zbiorów zamku wiśniowieckiego, Rocznik Wołyń-
ski, t. III, (1934).
Z. REWSKI
(4)
Ludzie do odkrycia Góry.
Die 18 Martij Posłałem Ludzi Nr. 6 do odkrycia Góry dla Górników, którym po zł. 3 na tydzień
będzie należało, iednak za Święta Ruskie ma się im z tych pieniędzy wytrącać.
Gurnicy.
Die 26 Martij. Posłałem Gurnikow do Łamania kamienia na przyszłą Fabrykę, którym dałem
prointerim zł. 8".
Die n Julij uczyniłem Rachunek z Gurnikami o wyłamanie Kamienia do Fabryki, którzy nała-
mali Stusow Nr 18 rachując tedy każdy stus po zł. 8 uczyni zł. Pol. 144“...
Specyfikacya Mularzow, y Pomocników A-o 1733.
Mularze: 1. Stanisław Mayster 10 — 2. Woiciech 8 — 3. Kucharski 8 — 4. Szymon 8 —
5. Roman — 6. Teodor 8 — 7. Franciszek 8 — 8. Głowacki 7 — 9. Medyński 6 —
10. Ignacy 5 — 11. Andrzei 4 — 12. Józef 7 — Summa na tydzień facit zł. 87.
Pomocnicy: 1. Matyasz 3 — 2. Jan 3 — 3. Tomasz 3 — 4. Józef 3 — 5. Stanisław 3 —
6. Szymon 3 — 7. Marcin 3 — 8. Michał 3 — 9. Andrzej 3 — 10. Jankowski 3 —
11. Rudkowski 3 — 12. Łoiowski 3 — 13. Mikołaj 3 — 14. Nawrocki 3 — Summa
facit na tydzień zł. 42.—
Przytoczone tu w najistotniejszych fragmentach rachunki stanowią jedno-
cześnie źródło do poznania początkowego okresu budowy, a ściślej przebudowy,
pałacu w Wiśniowcu oraz dekorowania kościoła OO. Karmelitów, a zarazem
przedstawiają pewien interes i dla historii sztuki. Są one rewelacyjne z tego
względu, iż wobec znanych dziejów długoletniego rabowania pałacu z mienia
kulturalnego x) istnienie nawet drobnych pozostałości archiwum wiśniowieckiego
mogło wydawać się więcej niż nieprawdopodobne.
Analiza tego źródła doprowadza do następnych rezultatów:
I. ustalona zostaje dokładnie nieznana dotąd data rozpoczęcia robót budow-
lanych przy pałacu na pierwszą połowę 1733 roku; przy tym wiadomość o równo-
czesnym ukończeniu robót sztukatorskich,,w Gabinecie J. O. Xiężny“ w zesta-
wieniu z rachunkami z następnego roku (1733) za prace przygotowawcze ,,na
przyszłą Fabrykę" (gromadzenie dużej ilości materiałów budowlanych — drzewa,
kamienia, cegły, dachówki, prowadzenie robót ziemnych) zdaje się potwierdzać
dotychczasową tradycję, iż ostatni z ks. Wiśniowieckich Michał Serwacy
przebudował główny korpus pałacu, a całość powiększył o skrzydła i pawilony
frontowe.
Obecna forma architektoniczna pałacu również potwierdza ten wniosek:
główny korpus, zaakcentowany czteroma narożnikowymi pawilonami, z ryzalitami
środkowymi, zwieńczonymi tympanonami, należy u nas stylowo do pałaców
z II połowy XVII wieku. Natomiast zabudowanie wspaniałej cour d’honneur
należy do pierwszej połowy XVIII w. Najstarsze partie dekoracji wnętrz (dziś
już głównie tylko sztukaterie, kafelki i kominki) nie przekraczają pierwszej
połowy XVIII w. Są tu również i późniejsze — z drugiej połowy XVlII w. oraz
z początku XIX wieku.
x) Władysław TOMKIEWICZ, Dzieje zbiorów zamku wiśniowieckiego, Rocznik Wołyń-
ski, t. III, (1934).