DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Sprawozdania
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38698#0223
SPRAWOZDANIA
KRAKÓW—ŁÓDŹ, DWA PRZEWODNIKI.
KAROL ESTREICHER, ,,Kraków, przewodnik dla zwiedzających miasto
i jego okolice". Wyd. III z 73 il. i planem miasta. Nakładem Tow. Miło-
śników Historii i Zabytków Krakowa 1938. Str. XXIV + 363.
JAN DYLIK, „Łódź i okolice, przewodnik geograficzny". 2 plany, 87 fot.
i rys. w tekście oraz plan Łodzi i mapa okolic poza tekstem. Nakładem za-
rządu miejskiego w Łodzi 1939. Str. 245.
Przewodniki mogą być pożyteczne do celów naukowych wobec niedosta-
tecznego jeszcze stanu inwentaryzacji zabytków, ale zasadniczym ich zadaniem
jest służyć wycieczkom. W pojęciu tego słowa mieści się „aktywne ustosunko-
wanie się do przestrzeni"; w wypadku miasta podłożem dorobku zwiedzającego
muszą być również wartości przestrzenne: krajobraz miasta oraz jego elementy
architektoniczne w węższym tego słowa znaczeniu.
Kraków i Łódź, organizmy zgoła odmienne i niewspółmiernie skalą oraz
jakością historyczną i gospodarczą, wymagają odmiennego ujęcia pod względem
konstrukcji, natomiast wydaje się że należy w obu wypadkach stosować tę samą
metodę, szukać odpowiedzi na te same pytania, wiedząc że odpowiedzi będą
różne. Może więc być pożyteczne porównanie dwu, doskonałych — z góry
to trzeba powiedzieć — przewodników, z których jeden napisał historyk sztuki,
drugi —• geograf.
„Kraków" jest to przewodnik tradycyjnego typu, rozbudowany o biblio-
grafię (przypisy u dołu stronic stanowią chwalebną nowość) i doprowadzony
do doskonałości. Jest to poza tym przewodnik rzeczywiście praktyczny (obfity
dział adresowy, plan miasta -wygodny w użyciu) i popularny (troska o barwność
ujęcia, ożywiające akcenty publicystyczne), a zarazem, pod względem naukowym
stanowi encyklopedię i bibliografię zabytków Krakowa. Informacje o zbiorach
muzealnych obszerne, zabytki świetnie opisane, zwłaszcza w odniesieniu do
rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego. „Wartości przestrzenne" stoją
na drugim planie. Opisy architektury ustępują opisom zabytków innych dzie-
dzin sztuki (obiekty obronne, system krakowski gotyku przedstawiony nie jasno
bez rysunku, związek stanisławowskiego klasycyzmu z Francją nie istotny),
zagadnienia związane z planem Krakowa i jego rozwojem terytorialnym nie
leżą w zainteresowaniach autora choć poruszała je literatura urbanistyczna
(Sosnowski, Tołwiński). Również obok legend i wspomnień historycznych
zabrakło miejsca dla istotnych dla charakteru miasta procesów społecznych
np. wyludnianie śródmieścia (praca na ten temat Bystronia).
„Łódź i okolice" to „przewodnik geograficzny", ale ta geografia jest tak
szeroko pojęta, że wszystko właściwie mieści. Przewodnik ten stanowi typ
u nas nowy, oparty o geografię historyczną, o przemiany krajobrazu. Nie ma
też on celu „praktycznego" (brak np. adresarza), nawet zasadnicza część prze-
wodnikowa „Wędrówka po Łodzi" nie ma charakteru linearnego przewodników
tradycyjnych („Trasy przechadzek po mieście" obejmują 5 stron), ale stanowi
charakterystykę krajobrazu poszczególnych dzielnic miasta (topografia, plan,
KRAKÓW—ŁÓDŹ, DWA PRZEWODNIKI.
KAROL ESTREICHER, ,,Kraków, przewodnik dla zwiedzających miasto
i jego okolice". Wyd. III z 73 il. i planem miasta. Nakładem Tow. Miło-
śników Historii i Zabytków Krakowa 1938. Str. XXIV + 363.
JAN DYLIK, „Łódź i okolice, przewodnik geograficzny". 2 plany, 87 fot.
i rys. w tekście oraz plan Łodzi i mapa okolic poza tekstem. Nakładem za-
rządu miejskiego w Łodzi 1939. Str. 245.
Przewodniki mogą być pożyteczne do celów naukowych wobec niedosta-
tecznego jeszcze stanu inwentaryzacji zabytków, ale zasadniczym ich zadaniem
jest służyć wycieczkom. W pojęciu tego słowa mieści się „aktywne ustosunko-
wanie się do przestrzeni"; w wypadku miasta podłożem dorobku zwiedzającego
muszą być również wartości przestrzenne: krajobraz miasta oraz jego elementy
architektoniczne w węższym tego słowa znaczeniu.
Kraków i Łódź, organizmy zgoła odmienne i niewspółmiernie skalą oraz
jakością historyczną i gospodarczą, wymagają odmiennego ujęcia pod względem
konstrukcji, natomiast wydaje się że należy w obu wypadkach stosować tę samą
metodę, szukać odpowiedzi na te same pytania, wiedząc że odpowiedzi będą
różne. Może więc być pożyteczne porównanie dwu, doskonałych — z góry
to trzeba powiedzieć — przewodników, z których jeden napisał historyk sztuki,
drugi —• geograf.
„Kraków" jest to przewodnik tradycyjnego typu, rozbudowany o biblio-
grafię (przypisy u dołu stronic stanowią chwalebną nowość) i doprowadzony
do doskonałości. Jest to poza tym przewodnik rzeczywiście praktyczny (obfity
dział adresowy, plan miasta -wygodny w użyciu) i popularny (troska o barwność
ujęcia, ożywiające akcenty publicystyczne), a zarazem, pod względem naukowym
stanowi encyklopedię i bibliografię zabytków Krakowa. Informacje o zbiorach
muzealnych obszerne, zabytki świetnie opisane, zwłaszcza w odniesieniu do
rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego. „Wartości przestrzenne" stoją
na drugim planie. Opisy architektury ustępują opisom zabytków innych dzie-
dzin sztuki (obiekty obronne, system krakowski gotyku przedstawiony nie jasno
bez rysunku, związek stanisławowskiego klasycyzmu z Francją nie istotny),
zagadnienia związane z planem Krakowa i jego rozwojem terytorialnym nie
leżą w zainteresowaniach autora choć poruszała je literatura urbanistyczna
(Sosnowski, Tołwiński). Również obok legend i wspomnień historycznych
zabrakło miejsca dla istotnych dla charakteru miasta procesów społecznych
np. wyludnianie śródmieścia (praca na ten temat Bystronia).
„Łódź i okolice" to „przewodnik geograficzny", ale ta geografia jest tak
szeroko pojęta, że wszystko właściwie mieści. Przewodnik ten stanowi typ
u nas nowy, oparty o geografię historyczną, o przemiany krajobrazu. Nie ma
też on celu „praktycznego" (brak np. adresarza), nawet zasadnicza część prze-
wodnikowa „Wędrówka po Łodzi" nie ma charakteru linearnego przewodników
tradycyjnych („Trasy przechadzek po mieście" obejmują 5 stron), ale stanowi
charakterystykę krajobrazu poszczególnych dzielnic miasta (topografia, plan,