Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (7.1939)

172

G. CIOŁEK

(4)


Chałupy podcieniowe.
Ryc. 123. Rynkówka.
Ryc. 124. Rynkówka.
Ryc. 125. Osiek.

Wolny pas pomiędzy Brdą i Wdą
na północno-wschód od Tucholi po-
krywa się z dawnym zasięgiem Puszczy
Tucholskiej, która stanowiła królew-
szczyznę1). Zachowane domy podcie-
niowe pochodzą przeważnie z drugiej
połowy XVIII w. i początku XIX w.
Najstarszą stwierdzoną datą jest rok
1787, wycięty na nadprożu chałupy
w Lipuskiej Hucie nr 116, lecz sporo
innych domów (np. Leśno nr 6 i 7,
Silno nr 17) miałoby według miejscowej
tradycji być znacznie starszych i sięgać
początków XVIII stulecia. Jeśli chodzi
o ilość domów w poszczególnych miej-
scowościach bywa ona różna — od jed-
nego do dwudziestu kilku. Liczne są
zwłaszcza we wsiach Skórzewo (4 —■
cyfry te odnoszą się do mapki ryc. 118)
w Ostrowite (17), Silno (14), Granowo
(13), Osiek (15), Sucha (10) i Lubiewo
(9). Pod względem własnościowym
należą one przeważnie do chłopów,
zdarzają-się jednak i dworskie, służące
jako mieszkania dla służby folwarcznej
(np. Leśno nr 6 i 7, Rynkówka, Góra,
Silno nr 17). Rozmieszczenie chałupy
z podcieniami, niezależnie od regionów
etnograficznych, występowanie ich sku-
piskami przy miastach oraz podział na
własność chłopską i dworską wskazy-
wałyby na słuszność twierdzenia G1 o-
g e r a że to szlachta budowała pań-
szczyźnianym chłopom chałupy ,,nie
żałując drzewa ani czasu roboczego
kmieci, którzy sami sobie materiał z bo-
ru zwozili, obrabiali i pomagali budo-
wać cieślom dworskim, wznoszącym
chaty podług woli i zaleceń dziedzi-
ców. Który też ziemianin chciał, aby
wioska jego wyglądała porządniej, tak
*) Słownik Geograficzny XII 594.