DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Markiewicz, Maria: Ikonografia jako wyraz myśli religijnej, ujętej w ramy architektury kościoła starochrześcijańskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38698#0190
180
M. MARKIEWICZ
(5)
W kopule 1), gdzie wzrok zwykle najpierw się kieruje i gdzie logicznie
powinna się wyrażać jakaś naczelna i wspólna myśl całej dekoracji, znajdują się
motywy ornamentalne jak kariatydy podtrzymujące kandelabry i stylizowany
liść akantu i sceny rodzajowe z życia rzecznego pomieszane ze scenami
biblijnymi, znanymi z katakumb2) takimi jak np. „Ofiara Abrahama"
„Eliasz", „Cud Tobiasza".
Dwie absydy obejścia3) przedstawiające jedna,,Legisdatio", a druga prawdo-
podobnie „Wręczenie kluczy św. Piotrowi", nie tylko nie łączą się z całością
dekoracji, lecz stanowią różny, zamknięty w sobie świat pojęć. Niema w nich
„naiwnego" symbolizmu katakumb lecz jest już wypowiedziana myśl teolo-
giczna, przez nowy symbolizm apokaliptyczny.
Posadzkę pokrywają sceny rodzajowe, bachiczne. Na ozdobę sklepień
obejścia składają się albo motywy czysto dekoracyjne (ornament geometryczny,
wazy, ptaki ryc. 130) albo sceny rodzajowe, takie jak winobranie puttów lub
winna latorośl.
Treść dekoracji wnętrza rotundy S. Constanza dokładnie odzwierciedla
kulturalne podłoże swej epoki. Stosuje motywy dekoracyjne sztuki hellenistyczno-
pogańskiej tak, aby nie rażąc służyły na chwałę kościołowi. W obrazach zaś
Starego Testamentu dyktuje prawa Boże (ofiara Abrahama) i zapowiada życie
przyszłe (cud Tobiasza), tak jak to czyniła sztuka katakumbowa.
W dekoracjach absyd tej świątyni, trudno dopatrywać się najwcześniejszej
formy ikonograficznej gdyż treść ich wyraża rozwiniętą już i sprecyzowaną
myśl teologiczną. Tym bardziej wydaje się to słusznym, gdyż literatura V wie-
ku podaje, że absyda wcześniej od innych części kościoła otrzymała dekorację
religijną 4).
Nic też dziwnego, że najpierw w ramach absyd mogła się rozwinąć głębsza
myśl religijna. Przede wszystkim więc należało by się zastanowić nad genezą
ikonografii w dekoracji absydy. Ułatwi nam to szereg fragmentarycznie zacho-
wanych zabytków z IV w., wśród których znajdujemy parę różnych przykładów
dekoracji absyd.
Zrozumiała jest dominująca rola absydy zwłaszcza w budowli o formie
podłużnej bazyliki. Absyda wraz z perspektywicznie obramiającą ją tęczą
zamyka część ołtarzową — prezbiterium, i stwarza tło dla ołtarza.
Jaka była najstarsza dekoracja absydy, odpowiedzieć trudno, gdyż ze znanych
nam najwcześniejsze pochodzą z IV wieku i są bardzo różne. Teksty zaś z prze-
b Znana z rysunków Fr. Orlando XVI wiek i Ciampiniego z XVII wieku.
2) Diet. Arch. Chret. CABROL-LECLERQUE col. 946. Według Rossiego jest to
nauczanie katechizmu, które poprzedza chrzest, — trudno to jednak brać pod uwagę wobec
małej ilości zachowanych obrazów.
3) Prawdopodobnie późniejsze.
4) L. BREHIER, L’art chrćtien et son developpement iconographiąue, Paris 1918, str. 63.
M. MARKIEWICZ
(5)
W kopule 1), gdzie wzrok zwykle najpierw się kieruje i gdzie logicznie
powinna się wyrażać jakaś naczelna i wspólna myśl całej dekoracji, znajdują się
motywy ornamentalne jak kariatydy podtrzymujące kandelabry i stylizowany
liść akantu i sceny rodzajowe z życia rzecznego pomieszane ze scenami
biblijnymi, znanymi z katakumb2) takimi jak np. „Ofiara Abrahama"
„Eliasz", „Cud Tobiasza".
Dwie absydy obejścia3) przedstawiające jedna,,Legisdatio", a druga prawdo-
podobnie „Wręczenie kluczy św. Piotrowi", nie tylko nie łączą się z całością
dekoracji, lecz stanowią różny, zamknięty w sobie świat pojęć. Niema w nich
„naiwnego" symbolizmu katakumb lecz jest już wypowiedziana myśl teolo-
giczna, przez nowy symbolizm apokaliptyczny.
Posadzkę pokrywają sceny rodzajowe, bachiczne. Na ozdobę sklepień
obejścia składają się albo motywy czysto dekoracyjne (ornament geometryczny,
wazy, ptaki ryc. 130) albo sceny rodzajowe, takie jak winobranie puttów lub
winna latorośl.
Treść dekoracji wnętrza rotundy S. Constanza dokładnie odzwierciedla
kulturalne podłoże swej epoki. Stosuje motywy dekoracyjne sztuki hellenistyczno-
pogańskiej tak, aby nie rażąc służyły na chwałę kościołowi. W obrazach zaś
Starego Testamentu dyktuje prawa Boże (ofiara Abrahama) i zapowiada życie
przyszłe (cud Tobiasza), tak jak to czyniła sztuka katakumbowa.
W dekoracjach absyd tej świątyni, trudno dopatrywać się najwcześniejszej
formy ikonograficznej gdyż treść ich wyraża rozwiniętą już i sprecyzowaną
myśl teologiczną. Tym bardziej wydaje się to słusznym, gdyż literatura V wie-
ku podaje, że absyda wcześniej od innych części kościoła otrzymała dekorację
religijną 4).
Nic też dziwnego, że najpierw w ramach absyd mogła się rozwinąć głębsza
myśl religijna. Przede wszystkim więc należało by się zastanowić nad genezą
ikonografii w dekoracji absydy. Ułatwi nam to szereg fragmentarycznie zacho-
wanych zabytków z IV w., wśród których znajdujemy parę różnych przykładów
dekoracji absyd.
Zrozumiała jest dominująca rola absydy zwłaszcza w budowli o formie
podłużnej bazyliki. Absyda wraz z perspektywicznie obramiającą ją tęczą
zamyka część ołtarzową — prezbiterium, i stwarza tło dla ołtarza.
Jaka była najstarsza dekoracja absydy, odpowiedzieć trudno, gdyż ze znanych
nam najwcześniejsze pochodzą z IV wieku i są bardzo różne. Teksty zaś z prze-
b Znana z rysunków Fr. Orlando XVI wiek i Ciampiniego z XVII wieku.
2) Diet. Arch. Chret. CABROL-LECLERQUE col. 946. Według Rossiego jest to
nauczanie katechizmu, które poprzedza chrzest, — trudno to jednak brać pod uwagę wobec
małej ilości zachowanych obrazów.
3) Prawdopodobnie późniejsze.
4) L. BREHIER, L’art chrćtien et son developpement iconographiąue, Paris 1918, str. 63.