DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.50148#0328
PROOEMIUM.
Fatendum tamen, eam admodum imperfedam esse scientiam; quia,
quamvis nonnullas corporum qualitates sensibiles satis accurate perspe-
das habeamus, quales sunt eas, quas modo recensuimus’, multo plures
tamen ignoramus, quas semper nos fugient, quoniam prima rerum velut
stamina, seu partium, ex quibus corpora sensibilia sunt concreta, seriem
& contextum nemo, nili naturae ipsius Audor videre potest. Quis enim
certo explicare queat, quis partium ordo & contextus else debeat in auro,
e. g. ut ab argento discrepet ? Quis novit, quae sit intima dispositio
partium in variis lignis , v. g. quercu, carpino, & casteris ; vel in la-
pillis & gemmis, ut in adamante, carbunculo, smaragdo , aliisque, in
quibus tamiijsigne & conspicuum apparet discrimen? Quod si ad anima-
lia veniamus; ad eorum produdionem, & partium conformationem; ad
cerebri anfradus; ad tenuissimorum musculorum motum; aliaque prope-
modum innumera; tum certe fateri cogemur, naturae seu corporum scien-
tiam in nobis admodum esse limitatam, ac multo magis circa incerta ver-
sari, quam circa certa & evidentia ; unde merito imperfeda admodum
scientia dici potest & debet.
Dicitur etiam Jpeculativa , quia subjedam materiam {peculatur tan-
tum , nec quidquam circa eam operatur. Hocque vocabulum ipsius ge-
neris pars est, quo cum casteris disciplinis ipeculativis convenit.
Additur denique , occupata circa corpus naturale, quatenus naturale
eft : sive quaterius est substantia solida & impenetrabilis in longum, la-
tum , & profundum extensa, divisibilis, diversas figuras ac politurae,
itemque motus, quietis, casterarumque ex his prossuentium qualitatum,
seu affedionum capax. Quibus vocabulis ipsius differentia a casteris di-
sciplinis, atque etiamnum a Scientia seu Arte Medica, quae quidem cor-
pus naturale etiam attingit, sed ut sanabile duntaxat, explicatur. Dif-
ferentia quippe, ut jam alibi adnotavimus , Scientias alicujus ab ipsius
objedo formali est repetenda, ex quo & ejus objedo materiali simul con-
jundis exurgit objedum totum, seu, utajunt, totale & adaequatum.
Objedum ergo materiale Physices est corpus naturale , nam circa
illud , tanquam circa suam materiam versatur Physica , seu ipsius consi-
derationi subjicitur. Objedum vero formale ipsius his verbis exprimitur,
Quatenus naturale eft; enimvero unice in illius naturam inquirit Physica.
Utrumque vero fimul sumptum, est illius Objedum totum seu totale &
adaequatum.
His praelibatis Physicam nostram in duas partes distribuimus : iQ
quarum prima de Corpore naturali generatim; in secunda vero de eo spe-
ciatim, & prout sunt variae illius Ipecies, agemus*
PARS
Fatendum tamen, eam admodum imperfedam esse scientiam; quia,
quamvis nonnullas corporum qualitates sensibiles satis accurate perspe-
das habeamus, quales sunt eas, quas modo recensuimus’, multo plures
tamen ignoramus, quas semper nos fugient, quoniam prima rerum velut
stamina, seu partium, ex quibus corpora sensibilia sunt concreta, seriem
& contextum nemo, nili naturae ipsius Audor videre potest. Quis enim
certo explicare queat, quis partium ordo & contextus else debeat in auro,
e. g. ut ab argento discrepet ? Quis novit, quae sit intima dispositio
partium in variis lignis , v. g. quercu, carpino, & casteris ; vel in la-
pillis & gemmis, ut in adamante, carbunculo, smaragdo , aliisque, in
quibus tamiijsigne & conspicuum apparet discrimen? Quod si ad anima-
lia veniamus; ad eorum produdionem, & partium conformationem; ad
cerebri anfradus; ad tenuissimorum musculorum motum; aliaque prope-
modum innumera; tum certe fateri cogemur, naturae seu corporum scien-
tiam in nobis admodum esse limitatam, ac multo magis circa incerta ver-
sari, quam circa certa & evidentia ; unde merito imperfeda admodum
scientia dici potest & debet.
Dicitur etiam Jpeculativa , quia subjedam materiam {peculatur tan-
tum , nec quidquam circa eam operatur. Hocque vocabulum ipsius ge-
neris pars est, quo cum casteris disciplinis ipeculativis convenit.
Additur denique , occupata circa corpus naturale, quatenus naturale
eft : sive quaterius est substantia solida & impenetrabilis in longum, la-
tum , & profundum extensa, divisibilis, diversas figuras ac politurae,
itemque motus, quietis, casterarumque ex his prossuentium qualitatum,
seu affedionum capax. Quibus vocabulis ipsius differentia a casteris di-
sciplinis, atque etiamnum a Scientia seu Arte Medica, quae quidem cor-
pus naturale etiam attingit, sed ut sanabile duntaxat, explicatur. Dif-
ferentia quippe, ut jam alibi adnotavimus , Scientias alicujus ab ipsius
objedo formali est repetenda, ex quo & ejus objedo materiali simul con-
jundis exurgit objedum totum, seu, utajunt, totale & adaequatum.
Objedum ergo materiale Physices est corpus naturale , nam circa
illud , tanquam circa suam materiam versatur Physica , seu ipsius consi-
derationi subjicitur. Objedum vero formale ipsius his verbis exprimitur,
Quatenus naturale eft; enimvero unice in illius naturam inquirit Physica.
Utrumque vero fimul sumptum, est illius Objedum totum seu totale &
adaequatum.
His praelibatis Physicam nostram in duas partes distribuimus : iQ
quarum prima de Corpore naturali generatim; in secunda vero de eo spe-
ciatim, & prout sunt variae illius Ipecies, agemus*
PARS