DOI article:
Kabbadias, Panagiōtēs: Archaïkon agalma ex Attikēs
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14643#0034
47
ΛΡΧΛ1Κ0Ν ΑΓΑΛΜΑ ΕΞ ΑΤΤΙΚΗΣ
48
τοιαύτα αγάλματα ώς αναθήματα, ώς εμφαίνεται
έκ τοιούτων άγαλαάτων ευρεθέντων έν ίεροϊς τοΰ
Απόλλωνος, οίον έν Πτώω της Βοιωτίας, έν Δήλω
κ. ά. Δεν έπεται όμως έκ τούτου, οτι τά αγάλ-
ματα ταΰτα παρίστανον τον Απόλλωνα, ούδ' ό'τι
άπεικόνιζον τεθνεώτας ή άθλητάς, διότι ουδέν <5ια-
κριτικάν προσωπικόν γνώρισμα ειχον ή σύμβολον
εφερον. 'Ανηκειμενοκώς έξετάζομένου του πράγ-
ματος, τά αγάλματα ταΰτα ούοέν άλλο είνε, κατ'
έμήν γνώμην, ή καθολικός τύπος του άνδρικοΰ γέ-
νους, όν οί τότε άνθρωποι μετεχειρίζοντο κατά τάς
εκάστοτε εαυτών '/ρείας. "Οταν τις ήθελε να εχή
υπόμνημα αποθανόντος μέλους τής οικογενείας του,
ί'δρυεν έπί του τάφου τοιούτον άγαλμα, όπερ μό-
νον συμβολικούς, ούτως ειπείν, και ύποκειμενικώς,
έν σχέσει πρός τον ιδρύοντα το άγαλμα, έδύνατο
νά είκονίζη τον αποθανόντα" ωσαύτως ώς εικονι-
στικός άνδριάς έδύνατο τοιούτον άγαλμα νά έκλη-
φθή μόνον δια της επί τοΰ έαυτοΟ βάθρου επιγρα-
φής "Οταν δέ τις εϊχεν ανάγκην νά προσφέρη ανά-
θημα τι εις τό θείον, προσεφερεν ώσαύτως τοιούτον
άγαλμα, όπερ, έΐ'όσον δεν έχαρακτηρίζετο τυχόν
ύπό του άναθέτου δι' έπιγραφής ώς παριστών αυ-
τόν τον θεόν, ή οσάκις δέν έφερε σύμβολον ιδιάζον
τω θεώ τούτω, δεν ήτο άλλο τι ή κυριολεκτικώς
άγαΑμα, πράγμα δηλ. έφ'ωό θεός ήγάλλετο.Κατά
τον αύτάν τρόπον, οσάκις ήθελέ τις νά προσφέρη
ανάθημα εις θεάν τινα, εις τήν Άθηνδίν, λ. χ. εις
τήν Αρτεμιν, εις τήν Δήμητρα κτλ., προσέφερεν
άγαλμα τοϋ' γυναικείου τύπου, οία είνε τά πολλά
έν τω Μουσείω τής Ακροπόλεως γυναικεία αρχα-
ϊκά αγάλματα. Διά τοΰτο μάτην ζητεί τις νά έξα-
κριοώση, φρονώ, τι παριστώσι πάντα τά τελευταία
ταΰτα αγάλματα, αν παριστώσι δηλ. τήν Άθη-
νάν, ή ίερείας τής Άθηνας, ή άλλο τι.Ούτε ταύτα
τά γυναικεία, όσα δεν έχουσι σύμβολόν τι ή ό'σα
δέν προσελάμβανον ϋποκειμενικόν χαρακτήρα δι'
έπιγραφής, ούτε έκεϊνα τά άνδρικά άγάλματα,
άπεικονίζουσιν ώρισμένον τι, άλλ' εινε καθολικοί
τύποι ούδέν παριστώντες, είνε δηλ. άπλώς άγά2-
ματα προσενεχθέντα τοις θεοϊς καθ' όν τρόπον και
παντοία άλλα αναθήματα αύτοϊς πρόσεφέοοντο,
οίον διάφορα ζώα, μικρά ειδώλια, ιερά σκεύη καϊ
άλλα πράγματα.
Ώς πρός δέ τον τρόπον τής έργασίας τοΰ προκει-
μένου άγάλματος παρατηρητέον ότι τούτο δέν έχει
τά άρχαϊκώτατα έκεϊνα γνωρίσματα και τάς ίδια-
ζούσας τεχνοτροπίας τών έκ θήρας και έξ Όρχο-
μενοΰ αγαλμάτων, πολύ νεώτερον τούτων όν, προ-
ερχόμενον πάντως έκ τής έποχής του ώριμου αρ-
χαϊσμού", έκ τών χρόνων πιθανώς τών περί τά μέσα
τής Τ εκατονταετή ρ ίδος π. Χ. Ό ποιήσας αύτο
τεχνίτης όχι μόνον έπίσταται καλώς τήν έπεςερ-
γασίαν του μαρμάρου, αλλά και έν τή παραστάσει
τής φύσεως ίκανώς φαίνεται προηγμένος. Έδωκε
μεν εις τό άγαλμά του το σύνηθες έκεϊνο μειδίαμα
και παρέστησε τούς οφθαλμούς τριγωνικούς και
συγκλίνοντας, άλλά τά λίαν άρχαίκά ταύτα γνω-
ρίσματα τηρεί μάλλον κατά συνθήκην' προφανώς
έδύνατο ούτος τά μέλη ταύτα τοΰ προσώπου νά
διαπλάση φυσικώτερον, ώς παρέστησε ίουσικώτε-
ρον τό λοιπόν σώμα.
Ιοια,,ον γνώρισμα τοΰ αγαλυ,ατος εινε το επί-
μηκες τοΰ προσώπου και οιονεί όρθογώνιον τής
όλης κεφαλής. Κύριον δέ γνώρισμα αύτοΰ οιονεί
άποτελοΰν τον χαρακτήρα τοΰ άγάλματος και
προσπίπτον εύθύς άμέσως εις τά όμματα τοΰ θεα-
τού είνε τά όριζόντιον και ίκανώς εύρύ τών ώυ.ων.
το επίμηκες τών σκελών και τό σχετικώς λεπτόν
τών μηρών, ές ού τό άγαλμα προσλαμβάνει χαρα-
κτήρα το μεν ισχύος και αντοχής, τό δέ ευκινησίας
και κομψότητος. Ταΰτα δέ τά γνωρίσματα παρα-
τηροΰμεν ιδίως έν τώ έκ Μήλου άγάλματι, ές οδ
προστίθεται μία έτι άποδειξις τής καταγωγής τοΰ
τύπου τούτου έκ τών νήσων και κατ άκολουθίαν
τής έπιδράσεως, ήν ήσκησεν ή νησιωτική τέχνη εις
τήν άνάπτυξιν τής έν Αττική τέχνης. Προς τά έκ
τών νήσων δέ τοιαΰτα άγάλματα, πρός το έκ Μή-
λου και πρός αύτο τό έκ θήρας, σχετίζεται τό
προκείμενον άγαλμα και δι' άλλου ιδιάζοντος γνω-
ρίσματος, τοΰ εξής :
Αμφότερα τά μνημονευθέντα άγάλματα τούς
ύπέρ τά μέτωπον βοστρύχους, τούς ύπό τήν συνέ-
χουσαν τήν κόμην ταινίαν, έχουσι διατεταγμένους
έλικοειδώς. Έν τώ προκειμένω δέ άγάλματι, άντίνά
συστρέφωνται οί βόστρυχοι όπως άποτελώσιν έλι-
κας, άναστρέφονται πρός τά άνω καλύπτοντες ούτω
τήν ταινίαν και αποτελούντες οιονεί στέμμα ές"
άκτίνων. Τοΰτο εινε περίεργον και πρωτοφανές έν
τώ προκειμένω άγάλματι γνώρισμα, δύναται όμως
ΛΡΧΛ1Κ0Ν ΑΓΑΛΜΑ ΕΞ ΑΤΤΙΚΗΣ
48
τοιαύτα αγάλματα ώς αναθήματα, ώς εμφαίνεται
έκ τοιούτων άγαλαάτων ευρεθέντων έν ίεροϊς τοΰ
Απόλλωνος, οίον έν Πτώω της Βοιωτίας, έν Δήλω
κ. ά. Δεν έπεται όμως έκ τούτου, οτι τά αγάλ-
ματα ταΰτα παρίστανον τον Απόλλωνα, ούδ' ό'τι
άπεικόνιζον τεθνεώτας ή άθλητάς, διότι ουδέν <5ια-
κριτικάν προσωπικόν γνώρισμα ειχον ή σύμβολον
εφερον. 'Ανηκειμενοκώς έξετάζομένου του πράγ-
ματος, τά αγάλματα ταΰτα ούοέν άλλο είνε, κατ'
έμήν γνώμην, ή καθολικός τύπος του άνδρικοΰ γέ-
νους, όν οί τότε άνθρωποι μετεχειρίζοντο κατά τάς
εκάστοτε εαυτών '/ρείας. "Οταν τις ήθελε να εχή
υπόμνημα αποθανόντος μέλους τής οικογενείας του,
ί'δρυεν έπί του τάφου τοιούτον άγαλμα, όπερ μό-
νον συμβολικούς, ούτως ειπείν, και ύποκειμενικώς,
έν σχέσει πρός τον ιδρύοντα το άγαλμα, έδύνατο
νά είκονίζη τον αποθανόντα" ωσαύτως ώς εικονι-
στικός άνδριάς έδύνατο τοιούτον άγαλμα νά έκλη-
φθή μόνον δια της επί τοΰ έαυτοΟ βάθρου επιγρα-
φής "Οταν δέ τις εϊχεν ανάγκην νά προσφέρη ανά-
θημα τι εις τό θείον, προσεφερεν ώσαύτως τοιούτον
άγαλμα, όπερ, έΐ'όσον δεν έχαρακτηρίζετο τυχόν
ύπό του άναθέτου δι' έπιγραφής ώς παριστών αυ-
τόν τον θεόν, ή οσάκις δέν έφερε σύμβολον ιδιάζον
τω θεώ τούτω, δεν ήτο άλλο τι ή κυριολεκτικώς
άγαΑμα, πράγμα δηλ. έφ'ωό θεός ήγάλλετο.Κατά
τον αύτάν τρόπον, οσάκις ήθελέ τις νά προσφέρη
ανάθημα εις θεάν τινα, εις τήν Άθηνδίν, λ. χ. εις
τήν Αρτεμιν, εις τήν Δήμητρα κτλ., προσέφερεν
άγαλμα τοϋ' γυναικείου τύπου, οία είνε τά πολλά
έν τω Μουσείω τής Ακροπόλεως γυναικεία αρχα-
ϊκά αγάλματα. Διά τοΰτο μάτην ζητεί τις νά έξα-
κριοώση, φρονώ, τι παριστώσι πάντα τά τελευταία
ταΰτα αγάλματα, αν παριστώσι δηλ. τήν Άθη-
νάν, ή ίερείας τής Άθηνας, ή άλλο τι.Ούτε ταύτα
τά γυναικεία, όσα δεν έχουσι σύμβολόν τι ή ό'σα
δέν προσελάμβανον ϋποκειμενικόν χαρακτήρα δι'
έπιγραφής, ούτε έκεϊνα τά άνδρικά άγάλματα,
άπεικονίζουσιν ώρισμένον τι, άλλ' εινε καθολικοί
τύποι ούδέν παριστώντες, είνε δηλ. άπλώς άγά2-
ματα προσενεχθέντα τοις θεοϊς καθ' όν τρόπον και
παντοία άλλα αναθήματα αύτοϊς πρόσεφέοοντο,
οίον διάφορα ζώα, μικρά ειδώλια, ιερά σκεύη καϊ
άλλα πράγματα.
Ώς πρός δέ τον τρόπον τής έργασίας τοΰ προκει-
μένου άγάλματος παρατηρητέον ότι τούτο δέν έχει
τά άρχαϊκώτατα έκεϊνα γνωρίσματα και τάς ίδια-
ζούσας τεχνοτροπίας τών έκ θήρας και έξ Όρχο-
μενοΰ αγαλμάτων, πολύ νεώτερον τούτων όν, προ-
ερχόμενον πάντως έκ τής έποχής του ώριμου αρ-
χαϊσμού", έκ τών χρόνων πιθανώς τών περί τά μέσα
τής Τ εκατονταετή ρ ίδος π. Χ. Ό ποιήσας αύτο
τεχνίτης όχι μόνον έπίσταται καλώς τήν έπεςερ-
γασίαν του μαρμάρου, αλλά και έν τή παραστάσει
τής φύσεως ίκανώς φαίνεται προηγμένος. Έδωκε
μεν εις τό άγαλμά του το σύνηθες έκεϊνο μειδίαμα
και παρέστησε τούς οφθαλμούς τριγωνικούς και
συγκλίνοντας, άλλά τά λίαν άρχαίκά ταύτα γνω-
ρίσματα τηρεί μάλλον κατά συνθήκην' προφανώς
έδύνατο ούτος τά μέλη ταύτα τοΰ προσώπου νά
διαπλάση φυσικώτερον, ώς παρέστησε ίουσικώτε-
ρον τό λοιπόν σώμα.
Ιοια,,ον γνώρισμα τοΰ αγαλυ,ατος εινε το επί-
μηκες τοΰ προσώπου και οιονεί όρθογώνιον τής
όλης κεφαλής. Κύριον δέ γνώρισμα αύτοΰ οιονεί
άποτελοΰν τον χαρακτήρα τοΰ άγάλματος και
προσπίπτον εύθύς άμέσως εις τά όμματα τοΰ θεα-
τού είνε τά όριζόντιον και ίκανώς εύρύ τών ώυ.ων.
το επίμηκες τών σκελών και τό σχετικώς λεπτόν
τών μηρών, ές ού τό άγαλμα προσλαμβάνει χαρα-
κτήρα το μεν ισχύος και αντοχής, τό δέ ευκινησίας
και κομψότητος. Ταΰτα δέ τά γνωρίσματα παρα-
τηροΰμεν ιδίως έν τώ έκ Μήλου άγάλματι, ές οδ
προστίθεται μία έτι άποδειξις τής καταγωγής τοΰ
τύπου τούτου έκ τών νήσων και κατ άκολουθίαν
τής έπιδράσεως, ήν ήσκησεν ή νησιωτική τέχνη εις
τήν άνάπτυξιν τής έν Αττική τέχνης. Προς τά έκ
τών νήσων δέ τοιαΰτα άγάλματα, πρός το έκ Μή-
λου και πρός αύτο τό έκ θήρας, σχετίζεται τό
προκείμενον άγαλμα και δι' άλλου ιδιάζοντος γνω-
ρίσματος, τοΰ εξής :
Αμφότερα τά μνημονευθέντα άγάλματα τούς
ύπέρ τά μέτωπον βοστρύχους, τούς ύπό τήν συνέ-
χουσαν τήν κόμην ταινίαν, έχουσι διατεταγμένους
έλικοειδώς. Έν τώ προκειμένω δέ άγάλματι, άντίνά
συστρέφωνται οί βόστρυχοι όπως άποτελώσιν έλι-
κας, άναστρέφονται πρός τά άνω καλύπτοντες ούτω
τήν ταινίαν και αποτελούντες οιονεί στέμμα ές"
άκτίνων. Τοΰτο εινε περίεργον και πρωτοφανές έν
τώ προκειμένω άγάλματι γνώρισμα, δύναται όμως