DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0190
przyszła z Chin. Bohaterem tej legendy jest młody
dworzanin, zwany w Chinach imieniem Tzu Tung,
w Japonii — Kikujido, ulubieniec jednego z cesarzy
chińskich, który niechcący trącił nogą poduszkę
Syna Nieba. Za tę zbrodnię obrazy majestatu ce-
sarskiego zesłany został na wygnanie do odległego
kraju Li-hsien. Cesarz, któremu żal się zrobiło nie-
fortunnego młodzieńca, nauczył go przed odjazdem
tajemniczego zaklęcia. Powtarzana formułka przy-
nieść miała szczęście i długowieczność. W dalekiej
krainie młodzieniec napisał raz tajemne zaklęcie na
płatku chryzantemy. Rosa, która spłynęła po za-
pisanym płatku kwiatu do strumienia, zamieniła
wodę w eliksir nieśmiertelności, a całą krainę w rajski
ogród. Młodzieniec pijąc wodę ze strumienia żył
według legendy 800 lat, co w pojęciu Wschodu
równało się prawie nieśmiertelności211. Chryzan-
tema, naznaczona przez Kikujidó tajemnym zna-
mieniem formułki zapewniającej nieśmiertelność,
stała się więc symbolem nie tyle nieśmiertelności,
ile długowieczności212. Przypuszczalnie ten walor
chryzantemy stał się główną przesłanką umieszczania
jej w repertuarze elementów występujących w zdob-
nictwie inró.
Zasób motywów używanych do wyrażenia idei
długowieczności był na Dalekim Wschodzie wy-
jątkowo bogaty. Nic zresztą dziwnego, iż w krajach,
w których życie ludzkie niewiele więcej było warte
od garści ryżu, pragnienie osiągnięcia późnego wieku
było jednym z najbardziej żarliwych. Oprócz chry-
zantem ideę tę symbolizowały shó-chiku-bai, czyli
sosna, bambus i śliwa. Te trzy rośliny występują
razem w dekoracji inró wykonanego około połowy
w. XIX przez artystę Kajikawa Hidenobu, którego
sygnatura i pieczęć widnieje pod spodem puzderka
(ryc. 51)213. Czarne, błyszczące tło z nieregularnie
rozmazanymi plamami rdzawobrązowymi i żółto-
brunatnymi przecina ukośną linią łodyga bambusu
i delikatny złoty pióropusz gałązek sosny. Wyzna-
czają one jedną z przekątnych, którą przeciw-
waży ciężka forma kosza, występująca z tła w srebrno-
czarnym reliefie. W koszu leżą opadłe z gałązek
kwiaty i pączki śliwy, inkrustowane z grubo ciętych
płytek perłowca oraz wykonane z czerwonej laki
reliefowej, naśladującej inkrustację koralem.
płatków chryzantemy. — Por. również Cammann, Substance
and Symbol ..., s. 109.
213 Inró z laki czarnej, plamistej, dekoracja takamakie,
hiramakie, raden, 72 X 51 x 22 mm. Ojime z metalu. Guz typu
51. Inró z motywem „trzech przyjaciół zimnej pory“, sygn.
Kajikawa Hidenobu, około połowy w. XIX (fot. Muzeum
Narodowe w Krakowie).
211 Legenda cytowana wg Jonas, o. c., s. 94. — Podaje
ją również Joya, o. c., s. 415.
212 Jonas, o. c., s. 95, wspomina, iż w Japonii sprzedaje
się jako lekarstwo zapewniające młodość eliksir z suszonych
182
dworzanin, zwany w Chinach imieniem Tzu Tung,
w Japonii — Kikujido, ulubieniec jednego z cesarzy
chińskich, który niechcący trącił nogą poduszkę
Syna Nieba. Za tę zbrodnię obrazy majestatu ce-
sarskiego zesłany został na wygnanie do odległego
kraju Li-hsien. Cesarz, któremu żal się zrobiło nie-
fortunnego młodzieńca, nauczył go przed odjazdem
tajemniczego zaklęcia. Powtarzana formułka przy-
nieść miała szczęście i długowieczność. W dalekiej
krainie młodzieniec napisał raz tajemne zaklęcie na
płatku chryzantemy. Rosa, która spłynęła po za-
pisanym płatku kwiatu do strumienia, zamieniła
wodę w eliksir nieśmiertelności, a całą krainę w rajski
ogród. Młodzieniec pijąc wodę ze strumienia żył
według legendy 800 lat, co w pojęciu Wschodu
równało się prawie nieśmiertelności211. Chryzan-
tema, naznaczona przez Kikujidó tajemnym zna-
mieniem formułki zapewniającej nieśmiertelność,
stała się więc symbolem nie tyle nieśmiertelności,
ile długowieczności212. Przypuszczalnie ten walor
chryzantemy stał się główną przesłanką umieszczania
jej w repertuarze elementów występujących w zdob-
nictwie inró.
Zasób motywów używanych do wyrażenia idei
długowieczności był na Dalekim Wschodzie wy-
jątkowo bogaty. Nic zresztą dziwnego, iż w krajach,
w których życie ludzkie niewiele więcej było warte
od garści ryżu, pragnienie osiągnięcia późnego wieku
było jednym z najbardziej żarliwych. Oprócz chry-
zantem ideę tę symbolizowały shó-chiku-bai, czyli
sosna, bambus i śliwa. Te trzy rośliny występują
razem w dekoracji inró wykonanego około połowy
w. XIX przez artystę Kajikawa Hidenobu, którego
sygnatura i pieczęć widnieje pod spodem puzderka
(ryc. 51)213. Czarne, błyszczące tło z nieregularnie
rozmazanymi plamami rdzawobrązowymi i żółto-
brunatnymi przecina ukośną linią łodyga bambusu
i delikatny złoty pióropusz gałązek sosny. Wyzna-
czają one jedną z przekątnych, którą przeciw-
waży ciężka forma kosza, występująca z tła w srebrno-
czarnym reliefie. W koszu leżą opadłe z gałązek
kwiaty i pączki śliwy, inkrustowane z grubo ciętych
płytek perłowca oraz wykonane z czerwonej laki
reliefowej, naśladującej inkrustację koralem.
płatków chryzantemy. — Por. również Cammann, Substance
and Symbol ..., s. 109.
213 Inró z laki czarnej, plamistej, dekoracja takamakie,
hiramakie, raden, 72 X 51 x 22 mm. Ojime z metalu. Guz typu
51. Inró z motywem „trzech przyjaciół zimnej pory“, sygn.
Kajikawa Hidenobu, około połowy w. XIX (fot. Muzeum
Narodowe w Krakowie).
211 Legenda cytowana wg Jonas, o. c., s. 94. — Podaje
ją również Joya, o. c., s. 415.
212 Jonas, o. c., s. 95, wspomina, iż w Japonii sprzedaje
się jako lekarstwo zapewniające młodość eliksir z suszonych
182