DOI Artikel:
Śnieżyńska-Stolot, Ewa: Andegaweńskie dary złotnicze z herbami polskimi w kaplicy Węgierskiej w Akwizgranie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20352#0042
1372 Ruś należała do Polski; od r. 1372 władzę na
Rusi sprawował w imieniu Ludwika Władysław
Opolczyk, a w r. 1379 rządy w niej przejął sam król
Ludwik, co zdaniem E. T. Breitera równało się przy-
łączeniu jej do korony węgierskiej 62 63 64. Dąbrowski
przeciwstawił tym przypuszczeniom hipotezę, że Lud-
wik uważał Ruś za ziemie stanowiące własność dy-
12. Pieczęć Leszka Czarnego, księcia kujawskiego, r. 1289
(wg F. A. Yossberga)
nastii andegaweńskiej i tylko przez jego osobę zwią-
zaną z Polską lub Węgrami63. Gryf został nadany
jako herb ziemi bełskiej dopiero przez Kazimierza
Jagiellończyka i w tym samym czasie stał się zapew-
ne także herbem Pomorza, co wyklucza możliwość
występowania tych herbów na omawianych zabyt-
kach 6b Trzeba więc przyjąć, że chodzi tam o przed-
stawienie herbu Kujaw w postaci, w jakiej umie-
szczono go na pieczęci Leszka Czarnego (ryc. 12)65.
Dodać trzeba, że w w. XIV herb ten występuje prze-
ważnie jako pół lwa i pół orła zrośnięte grzbietami,
natomiast powrót do starej wersji można chyba wy-
jaśnić względami kompozycyjnymi. Kujawy, tak jak
ziemię dobrzyńską, odzyskał Kazimierz Wielki na
mocy pokoju kaliskiego, a za rządów Ludwika Wę-
62 B r e i t e r, o. c., s. 43—93, 97.
63 J. Dąbr o w s k i, Ostatnie lata Ludwika Wiel-
kiego 1370—1382, Kraków 1918, s. 287—296.
64 Klejnoty Dlugoszowe, s. 54. — M i k u c k i, o. c.,
s. 10.
gierskiego w r. 1379 część Kujaw z zamkami Ino-
wrocławiem, Gniewkowem, Złotoryją i Szerlejem sta-
ła się własnością Władysława Opolczyka 66. Ziemia
czerska, której herb znajduje się u dołu klamer,
wchodziła w skład Mazowsza. Po śmierci Bolesława,
księcia płockiego, stała się lennem Polski, a w roku
1355 Ziemowit III, książę czersko-mazowiecki, zło-
13. Pieczęć majestatyczna Władysława Opolczyka, r. 1373
(wg F. A. Yossberga)
żył Kazimierzowi Wielkiemu hołd z całego Mazo-
wsza 6".
Herby umieszczone na klamrach pozwalają wy-
sunąć dwóch domniemanych fundatorów tych dzieł:
Kazimierza Wielkiego i Władysława Opolczyka. Przy-
jęta powyżej na podstawie cech stylowych data pow-
stania klamer wyklucza od razu osobę Kazimierza
Wielkiego, mimo że był on twórcą układu o sukcesji
andegaweńskiej w Polsce oraz mimo że wymienione
herby występują na fundowanych przez niego bu-
dowlach i przedmiotach złotniczych. Natomiast wszy-
stkie wymienione herby łączą się z osobą Władysława
Opolczyka i pojawiają się na jego pieczęciach. Herb
Rusi występuje na pieczęci majestatycznej z r. 1373
(ryc. 13) i małej pieczęci sekretnej (ryc. 14), a her-
65 [V o s s b e r g], o. c., tab. 18.
66 Dąbrowski, Kazimierz Wielki..., s. 31. — B rei-
t e r, o. c., s. 122.
67 W. H. Gawarecki, Wiadomość historyczna
o mieście Czersku i przyległym mu zamku, [b.r.m.w.,] s. 9.
34
Rusi sprawował w imieniu Ludwika Władysław
Opolczyk, a w r. 1379 rządy w niej przejął sam król
Ludwik, co zdaniem E. T. Breitera równało się przy-
łączeniu jej do korony węgierskiej 62 63 64. Dąbrowski
przeciwstawił tym przypuszczeniom hipotezę, że Lud-
wik uważał Ruś za ziemie stanowiące własność dy-
12. Pieczęć Leszka Czarnego, księcia kujawskiego, r. 1289
(wg F. A. Yossberga)
nastii andegaweńskiej i tylko przez jego osobę zwią-
zaną z Polską lub Węgrami63. Gryf został nadany
jako herb ziemi bełskiej dopiero przez Kazimierza
Jagiellończyka i w tym samym czasie stał się zapew-
ne także herbem Pomorza, co wyklucza możliwość
występowania tych herbów na omawianych zabyt-
kach 6b Trzeba więc przyjąć, że chodzi tam o przed-
stawienie herbu Kujaw w postaci, w jakiej umie-
szczono go na pieczęci Leszka Czarnego (ryc. 12)65.
Dodać trzeba, że w w. XIV herb ten występuje prze-
ważnie jako pół lwa i pół orła zrośnięte grzbietami,
natomiast powrót do starej wersji można chyba wy-
jaśnić względami kompozycyjnymi. Kujawy, tak jak
ziemię dobrzyńską, odzyskał Kazimierz Wielki na
mocy pokoju kaliskiego, a za rządów Ludwika Wę-
62 B r e i t e r, o. c., s. 43—93, 97.
63 J. Dąbr o w s k i, Ostatnie lata Ludwika Wiel-
kiego 1370—1382, Kraków 1918, s. 287—296.
64 Klejnoty Dlugoszowe, s. 54. — M i k u c k i, o. c.,
s. 10.
gierskiego w r. 1379 część Kujaw z zamkami Ino-
wrocławiem, Gniewkowem, Złotoryją i Szerlejem sta-
ła się własnością Władysława Opolczyka 66. Ziemia
czerska, której herb znajduje się u dołu klamer,
wchodziła w skład Mazowsza. Po śmierci Bolesława,
księcia płockiego, stała się lennem Polski, a w roku
1355 Ziemowit III, książę czersko-mazowiecki, zło-
13. Pieczęć majestatyczna Władysława Opolczyka, r. 1373
(wg F. A. Yossberga)
żył Kazimierzowi Wielkiemu hołd z całego Mazo-
wsza 6".
Herby umieszczone na klamrach pozwalają wy-
sunąć dwóch domniemanych fundatorów tych dzieł:
Kazimierza Wielkiego i Władysława Opolczyka. Przy-
jęta powyżej na podstawie cech stylowych data pow-
stania klamer wyklucza od razu osobę Kazimierza
Wielkiego, mimo że był on twórcą układu o sukcesji
andegaweńskiej w Polsce oraz mimo że wymienione
herby występują na fundowanych przez niego bu-
dowlach i przedmiotach złotniczych. Natomiast wszy-
stkie wymienione herby łączą się z osobą Władysława
Opolczyka i pojawiają się na jego pieczęciach. Herb
Rusi występuje na pieczęci majestatycznej z r. 1373
(ryc. 13) i małej pieczęci sekretnej (ryc. 14), a her-
65 [V o s s b e r g], o. c., tab. 18.
66 Dąbrowski, Kazimierz Wielki..., s. 31. — B rei-
t e r, o. c., s. 122.
67 W. H. Gawarecki, Wiadomość historyczna
o mieście Czersku i przyległym mu zamku, [b.r.m.w.,] s. 9.
34