DOI Artikel:
Rzepińska, Maria: Obraz Georges'a de la Toura w Muzeum Berlińskim: ze studiów nad siedemnastowieczną ikonografią św. Sebastiana
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0041
ne kontrasty światła i cienia wskazują niekiedy,
że scena odbywa się w nocy, ale równie często
rozgrywa się w pełnym świetle dnia. Źródło
światła nigdy nie jest ukazane. Sam Sebastian
przedstawiany bywa bardzo rozmaicie. Czasem w
półfigurze (szkoła Caravaggia, kościół San Silve-
stro w Rzymie, ryc. 4), lecz częściej w całej po-
staci. Zdarzają się ujęcia w pozycji: a) stojącej
(Cerrini, Rzym — Galleria Colo-nna; Strozzi, We-
necja — kościół San Benedetto; caravaggionista
niepewnej atrybucji, Rzym — zbiory prywatne;
patrz: ryc. 5, 6, 7); b) siedzącej: Massimo Stanzio-
ne, Muzeum w Lyonie (ryc. 8); Tanzio da Varal-
lo, Mediolan — zbiory Chiesa (ryc. 9), sztych Lo-
dowico Lana z r. 1643; c) leżącej: Orazio Riminal-
di, Rzym — Villa Albani (ryc. 10); Bartolomeo
Schedone, Muzeum w Neapolu (ryc. 11); France-
sco Rusticino, Rzym — Galleria Borghese (ryc.
12); Sigismondo Ooccapagni, Muzeum w Brest.
Wymieniono tutaj tylko te obrazy, które au-
torka poznała w oryginale lub z fotografii (nie-
stety, nie wszystkie widziane reprodukcje udało
się zgromadzić, nie wszystkie też są dobre tech-
nicznie). W obrazach tych święty przedstawiony
jest z reguły jako żyjący, o wiele rzadziej jako
omdlały, z przymkniętymi oczyma (Stanzione,
Riminaldi). Zwykle oczy są otwarte, mimika twa-
rzy wyrazista, teatralna, poza ciała wymyślna,
muskulatura i konsystencja wyraźnie zaznaczone.
Sebastian w tych wszystkich obrazach jest jak
najbardziej cielesny, z tym tylko ustępstwem, że
rany i wyraz bólu go nie szpecą. Troskliwa krzą-
tanina kobiet, wyjmujących strzały, ocierających
krew, podtrzymujących świętego, dotykających
ran lekami — przedstawiona jest z całą dokład-
nością, wraz ze stosownymi rekwizytami. Ta
nuta realistyczno-rodzajowa widoczna jest rów-
nież w obrazach kręgu niderlandzkiego, o wiele
mniej licznych niż włoskie. Przykładem jest
obraz Theodora Romboutsa (1597—1637), Karls-
ruhe — Gemaldegalerie (ryc. 13) oraz Henryka
Terbrugghena (zm. 1620) w Oberlin w zbiorach
Allen (USA) (ryc. 14). W popisie anatomicznym
Rombouts i Terbrugghen dorównują włoskim
malarzom. Obraz Jana Bylerta w wiedeńskiej
galerii Harrach jest swobodną kopią według ja-
kiegoś obrazu hiszpańskiego, najprawdopodobniej
Ribery35. Wariant ikonograficzny tematu Opa-
trywania stanowią obrazy Rubensa (Rzym — Ga-
leria Corsini, obecnie Barberini), obraz Van Dyc- 55 * *
55 O obrazie Bylerta w kolekcji Harrach (Wiedeń)
por. Kin i p ping, o. c., II, s. 183 oraz S t e c h o w, o. c.,
s. 72.
36 Knap ping, o. ć., II, s. 220, 221. Tamże repro-
ka (Ermitaż i Louvre), gdzie święty ukazany jest
jako obwiązywany i opatrywany przez aniołki56.
Obraz Eustachego Le Sueura (1617—1655) w
muzeum w Tour (ryc. 15), jedyny obok La Tou-
ra przykład francuski tematu, jaki udało się od-
naleźć, łączy motyw kobiet i aniołków, gorliwie
zajmujących się męczennikiem — siedzącym,
atletycznym aktem w typie Annibale Carracciego
(ryc. 16). Scena opatrywania odbywa się w jasny
dzień, na tle malowniczych skał i roślinności. Nie
4. Szkoła Caravaggiia, Odnalezienie św. Sebastiana,
Rzym, kościół San Silvestro (fot. Instytutu Courtauld)
udało się, niestety, odnaleźć obrazu Jacques’a
Blancharda (1600— 1638), wzmiankowanego przez
autorów katalogu La Tour a z r. 1972 57.
Malarstwo hiszpańskie zajmuje drugie miej-
sce po włoskim, jeśli chodzi o częstotliwość tema-
tu Opatrywania. Obraz Fraincisca Pacheco (1564—
1654) w Alcala da Guadeiro ukazuje nam scenę
rodzajową, w pokoju z otwartym oknem. Święty
półsiedzi na łożu, trzymając kubek z napojem,
a pobożna Irena odgania muchy; w głębi krzą-
ta się służąca. Na taki charakter obrazu mogły
wpłynąć wskazówki teologów hiszpańskich, ale
bardziej może jego przeznaczenie. Malowany był
dukcja wymienionego obrazu Rubensa. Knipping wy-
mienia też obraz tego typu malowany przez Pierre Thys
w Muzeum w Gandawie.
37 Katalog wystawy: „Georges de la Tour”, s. 246.
33
że scena odbywa się w nocy, ale równie często
rozgrywa się w pełnym świetle dnia. Źródło
światła nigdy nie jest ukazane. Sam Sebastian
przedstawiany bywa bardzo rozmaicie. Czasem w
półfigurze (szkoła Caravaggia, kościół San Silve-
stro w Rzymie, ryc. 4), lecz częściej w całej po-
staci. Zdarzają się ujęcia w pozycji: a) stojącej
(Cerrini, Rzym — Galleria Colo-nna; Strozzi, We-
necja — kościół San Benedetto; caravaggionista
niepewnej atrybucji, Rzym — zbiory prywatne;
patrz: ryc. 5, 6, 7); b) siedzącej: Massimo Stanzio-
ne, Muzeum w Lyonie (ryc. 8); Tanzio da Varal-
lo, Mediolan — zbiory Chiesa (ryc. 9), sztych Lo-
dowico Lana z r. 1643; c) leżącej: Orazio Riminal-
di, Rzym — Villa Albani (ryc. 10); Bartolomeo
Schedone, Muzeum w Neapolu (ryc. 11); France-
sco Rusticino, Rzym — Galleria Borghese (ryc.
12); Sigismondo Ooccapagni, Muzeum w Brest.
Wymieniono tutaj tylko te obrazy, które au-
torka poznała w oryginale lub z fotografii (nie-
stety, nie wszystkie widziane reprodukcje udało
się zgromadzić, nie wszystkie też są dobre tech-
nicznie). W obrazach tych święty przedstawiony
jest z reguły jako żyjący, o wiele rzadziej jako
omdlały, z przymkniętymi oczyma (Stanzione,
Riminaldi). Zwykle oczy są otwarte, mimika twa-
rzy wyrazista, teatralna, poza ciała wymyślna,
muskulatura i konsystencja wyraźnie zaznaczone.
Sebastian w tych wszystkich obrazach jest jak
najbardziej cielesny, z tym tylko ustępstwem, że
rany i wyraz bólu go nie szpecą. Troskliwa krzą-
tanina kobiet, wyjmujących strzały, ocierających
krew, podtrzymujących świętego, dotykających
ran lekami — przedstawiona jest z całą dokład-
nością, wraz ze stosownymi rekwizytami. Ta
nuta realistyczno-rodzajowa widoczna jest rów-
nież w obrazach kręgu niderlandzkiego, o wiele
mniej licznych niż włoskie. Przykładem jest
obraz Theodora Romboutsa (1597—1637), Karls-
ruhe — Gemaldegalerie (ryc. 13) oraz Henryka
Terbrugghena (zm. 1620) w Oberlin w zbiorach
Allen (USA) (ryc. 14). W popisie anatomicznym
Rombouts i Terbrugghen dorównują włoskim
malarzom. Obraz Jana Bylerta w wiedeńskiej
galerii Harrach jest swobodną kopią według ja-
kiegoś obrazu hiszpańskiego, najprawdopodobniej
Ribery35. Wariant ikonograficzny tematu Opa-
trywania stanowią obrazy Rubensa (Rzym — Ga-
leria Corsini, obecnie Barberini), obraz Van Dyc- 55 * *
55 O obrazie Bylerta w kolekcji Harrach (Wiedeń)
por. Kin i p ping, o. c., II, s. 183 oraz S t e c h o w, o. c.,
s. 72.
36 Knap ping, o. ć., II, s. 220, 221. Tamże repro-
ka (Ermitaż i Louvre), gdzie święty ukazany jest
jako obwiązywany i opatrywany przez aniołki56.
Obraz Eustachego Le Sueura (1617—1655) w
muzeum w Tour (ryc. 15), jedyny obok La Tou-
ra przykład francuski tematu, jaki udało się od-
naleźć, łączy motyw kobiet i aniołków, gorliwie
zajmujących się męczennikiem — siedzącym,
atletycznym aktem w typie Annibale Carracciego
(ryc. 16). Scena opatrywania odbywa się w jasny
dzień, na tle malowniczych skał i roślinności. Nie
4. Szkoła Caravaggiia, Odnalezienie św. Sebastiana,
Rzym, kościół San Silvestro (fot. Instytutu Courtauld)
udało się, niestety, odnaleźć obrazu Jacques’a
Blancharda (1600— 1638), wzmiankowanego przez
autorów katalogu La Tour a z r. 1972 57.
Malarstwo hiszpańskie zajmuje drugie miej-
sce po włoskim, jeśli chodzi o częstotliwość tema-
tu Opatrywania. Obraz Fraincisca Pacheco (1564—
1654) w Alcala da Guadeiro ukazuje nam scenę
rodzajową, w pokoju z otwartym oknem. Święty
półsiedzi na łożu, trzymając kubek z napojem,
a pobożna Irena odgania muchy; w głębi krzą-
ta się służąca. Na taki charakter obrazu mogły
wpłynąć wskazówki teologów hiszpańskich, ale
bardziej może jego przeznaczenie. Malowany był
dukcja wymienionego obrazu Rubensa. Knipping wy-
mienia też obraz tego typu malowany przez Pierre Thys
w Muzeum w Gandawie.
37 Katalog wystawy: „Georges de la Tour”, s. 246.
33