DOI Artikel:
Biskupski, Romuald: Wybrane warsztaty malarstwa ikonowego szkoły halickiej XV i XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20403#0040
św. Jan w zielonoszarym chitonie i czerwonym
himationie, z rulonem w lewej ręce i dłonią pra-
wą podniesioną r.a znak bólu do policzka. Na
prawo, w połowie przysłonięty przez niego, stoi
Longinus z kopią w lewej ręce, w pancerzu bar-
wy czerwieni żelazowej, nałożonym na zieloną
tunikę, spod której widać takież spodnie; płaszcz
opadający z tyłu jest koloru ochry, buty zaś
czerwone. Spomiędzy ich głów wyłania się, uję-
ta profiłowo, głowa wąsatego żołnierza w heł-
mie pokrytym srebrem płatkowym, tak jak i jego
częściowo tylko widoczny pancerz. Z wyjątkiem
tej postaci głowy wszystkich postaci w obu gru-
pach okalają znacznych rozmiarów srebrzone nim-
by.
Ikony pierwotnie stanowiły zwieńczenie iko-
nostasu. Kompozycja obu grup bocznych jest i-
dentyczna z przedstawieniem Ukrzyżowania z po-
łowy w. XVI z Doliny39. W wielu zresztą przy-
kładach spotyka się analogiczny układ i upozo-
wanie postaci św. Jana i Longinusa; gest nato-
miast Marii, składającej dłonie na przedramie-
niu stojącej obok niewiasty, jest — wydaje się —
wyjątkowy.
*
* *
Prócz przedstawionych wyżej ikon znajdują-
cych się w zbiorach polskich temu samemu twór-
cy, nazwanemu umownie Mistrzem Deesis z Bart-
nego, można na podstawie analizy stylistyczno-
-porównawczej przypisać dzieła przechowywane
w Muzeum Sztuki Ukraińskiej we Lwowie, takie
jak: Spaś w siłach ze Szklar 40, Matka Boska Ho-
degetria 41 i Sw. Mikołaj 42. Wspólne dla całej wy-
odrębnionej tu grupy są typy fizjonomii, mode-
lunek różowougrowych karnacji, sposób opraco-
wania rysów twarzy, włosów (ryc. 9—<li5), fałdów
szat oraz pokrywających pas ziemi roślin, wresz-
cie drugorzędnych szczegółów kompozycji. Tak
więc powtarza się w nich kształt podłużnych o-
czu z zazwyczaj przedłużoną, wyraźnie zaryso-
waną górną powieką; jednakowy jest kontur no-
sów, wykonany kreską przerywaną u nasady i
w miejscu rozszerzania nozdrzy, podobnie są tak-
że rozkładane światła na odkrytych partiach cia-
ła oraz na twarzach, gdzie nad brwiami zazna-
9. Chrystus, fragment ikony Deesis z Bartnego ((fot. R. Bi-
skupski)
czają się delikatne łuki, a na końcach nosów roz-
jaśnienia prowadzone charakterystycznym owal-
nym ruchem pędzla. Bezsprzeczną tożsamość wy-
krywa się wreszcie w rodzajach i sposobie malo-
wania roślin w partiach ziemi.
Osobnym i ważnym stylistycznie elementem
jest opracowanie fałdów szat, utrzymujące się
zresztą, przy rysach indywidualnych, w ramach
typów przyjętych w malarstwie drugiej połowy
w. XVI. Zwłaszcza charakterystyczny jest kształt
zmarszczek na ramieniu, przypominający odwró-
coną kroplę, oraz przyleganie szaty na udzie w
formie geometryzujących owalnych płaszczyzn,
graficznie okonturowanych, rozbielonych wew-
nątrz pionowymi pociągnięciami pędzla i przer-
wanych również okonturowanym poprzecznym
15 Swiencicki, o.c., tabl. 40, il. 58; również na 40 S w i e n c i c k i, o.c., tabl. 134—il36, il. 224—(225.
ikonie Ukrzyżowania z ostatniej ćwierci w. XVI w 41 Tamże, tabl. 93, il. 144.
Muzeum Okręgowym w Przemyślu (nr inw. 1366) mię- 42 Hordynski, o.c., il. 144.
dzy postaciami św. Jana i Longinusa umieszczona jest
postać rycerza.
36
himationie, z rulonem w lewej ręce i dłonią pra-
wą podniesioną r.a znak bólu do policzka. Na
prawo, w połowie przysłonięty przez niego, stoi
Longinus z kopią w lewej ręce, w pancerzu bar-
wy czerwieni żelazowej, nałożonym na zieloną
tunikę, spod której widać takież spodnie; płaszcz
opadający z tyłu jest koloru ochry, buty zaś
czerwone. Spomiędzy ich głów wyłania się, uję-
ta profiłowo, głowa wąsatego żołnierza w heł-
mie pokrytym srebrem płatkowym, tak jak i jego
częściowo tylko widoczny pancerz. Z wyjątkiem
tej postaci głowy wszystkich postaci w obu gru-
pach okalają znacznych rozmiarów srebrzone nim-
by.
Ikony pierwotnie stanowiły zwieńczenie iko-
nostasu. Kompozycja obu grup bocznych jest i-
dentyczna z przedstawieniem Ukrzyżowania z po-
łowy w. XVI z Doliny39. W wielu zresztą przy-
kładach spotyka się analogiczny układ i upozo-
wanie postaci św. Jana i Longinusa; gest nato-
miast Marii, składającej dłonie na przedramie-
niu stojącej obok niewiasty, jest — wydaje się —
wyjątkowy.
*
* *
Prócz przedstawionych wyżej ikon znajdują-
cych się w zbiorach polskich temu samemu twór-
cy, nazwanemu umownie Mistrzem Deesis z Bart-
nego, można na podstawie analizy stylistyczno-
-porównawczej przypisać dzieła przechowywane
w Muzeum Sztuki Ukraińskiej we Lwowie, takie
jak: Spaś w siłach ze Szklar 40, Matka Boska Ho-
degetria 41 i Sw. Mikołaj 42. Wspólne dla całej wy-
odrębnionej tu grupy są typy fizjonomii, mode-
lunek różowougrowych karnacji, sposób opraco-
wania rysów twarzy, włosów (ryc. 9—<li5), fałdów
szat oraz pokrywających pas ziemi roślin, wresz-
cie drugorzędnych szczegółów kompozycji. Tak
więc powtarza się w nich kształt podłużnych o-
czu z zazwyczaj przedłużoną, wyraźnie zaryso-
waną górną powieką; jednakowy jest kontur no-
sów, wykonany kreską przerywaną u nasady i
w miejscu rozszerzania nozdrzy, podobnie są tak-
że rozkładane światła na odkrytych partiach cia-
ła oraz na twarzach, gdzie nad brwiami zazna-
9. Chrystus, fragment ikony Deesis z Bartnego ((fot. R. Bi-
skupski)
czają się delikatne łuki, a na końcach nosów roz-
jaśnienia prowadzone charakterystycznym owal-
nym ruchem pędzla. Bezsprzeczną tożsamość wy-
krywa się wreszcie w rodzajach i sposobie malo-
wania roślin w partiach ziemi.
Osobnym i ważnym stylistycznie elementem
jest opracowanie fałdów szat, utrzymujące się
zresztą, przy rysach indywidualnych, w ramach
typów przyjętych w malarstwie drugiej połowy
w. XVI. Zwłaszcza charakterystyczny jest kształt
zmarszczek na ramieniu, przypominający odwró-
coną kroplę, oraz przyleganie szaty na udzie w
formie geometryzujących owalnych płaszczyzn,
graficznie okonturowanych, rozbielonych wew-
nątrz pionowymi pociągnięciami pędzla i przer-
wanych również okonturowanym poprzecznym
15 Swiencicki, o.c., tabl. 40, il. 58; również na 40 S w i e n c i c k i, o.c., tabl. 134—il36, il. 224—(225.
ikonie Ukrzyżowania z ostatniej ćwierci w. XVI w 41 Tamże, tabl. 93, il. 144.
Muzeum Okręgowym w Przemyślu (nr inw. 1366) mię- 42 Hordynski, o.c., il. 144.
dzy postaciami św. Jana i Longinusa umieszczona jest
postać rycerza.
36