Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (18.1982)

1- Stani,sław Wyspiański, Widok Chartres, 1890 (Lwów,
Państwowa Galeria Obrazów; wszystkie reprodukowane
rysunki pochodzą z tych samych zbiorów)


2. Stanisław Wyspiański), Chata wiejska

wieże pojawiają się na dwóch z nich, widoczne
od strony południowo-wschodniej. Jako ciekawo-
stkę można wspomnieć, iż na jednej z kart ka-
tedra została przedstawiona w całości, lecz arty-
ście rysunek z jakiegoś powodu się nie spodobał,
starł go więc, a kartę wykorzystał pod nowy
szkic. Papier zachował jednak ślady pierwotnego
rysunku, można więc zauważyć kontury katedry
uwidaczniające się na drugim planie.

Karty z przedstawieniami Chartres i Norym-
bergi cechuje pewna oschłość ujęcia i twardość
w traktowaniu formy, można również zauważyć
błędy rysunkowe. Zupełnie różne są rysunki za-
grody chłopskiej (ryc. 2). Najwyraźniej powstały
one później, zapewne po powrocie malarza do
Polski; w swym wyrazie emocjonalnym bliskie
są wiejskim widokom Wyspiańskiego z przełomu
wieków.

Pewna ilość kart zbioru świadczy o stałym
głębokim zainteresowaniu artysty ornamentyką
średniowieczną. Zainteresowania te narodziły się
najprawdopodobniej w czasie prac nad Matej-
kowsfką polichromią kościoła Mariackiego, umoc-
niły się w licznych studiach nad architekturą i
dekoracją gotycką, by przejść ku skrupulatnym
studiom rzeczywistej flory, a następnie ku zadzi-
wiającej stylizacji ornamentalnej, która zajęła tak
istotne miejsce w dalszej twórczości Wyspiańskie-
go.

Szczególnie jednak cenny jest w zbiorze lwo-
wskim zespół portretów rysunkowych i on wła-
śnie decyduje w pierwszym rzędzie o jego war-
tości artystycznej. Rysunki te powstały nieco pó-
źniej niż pejzaże i inne omawiane szkice i prze-
wyższają je pod względem artystycznym. Kreska
bywa tu swobodniejsza, być może dlatego, że
artysta nie przywiązywał do tych notatek takiej
wagi, jak do planowych studiów nad sztuką go-
tycką, i wykonywał je w krótkich chwilach wyt-
chnienia. Z pewnością nie uważał się jeszcze za
portrecistę, a jego marzenia związane były z ma-
larstwem monumentalnym. Zdawał sobie jednak
sprawę także z potrzeby stałego prowadzenia stu-
diów głowy ludzkiej. Nieco później napisze w
liście z Paryża, że dzięki nim „nauczył się czy-
tać w ludziach” 22; w rzeczywistości posuwał się
jednak w swych poszukiwaniach znacznie dalej.
Ta sama twarz pojawia się wielokrotnie, jak
gdyby artysta starał się odtworzyć nurtujący go
w danej chwili problem psychologiczny, być mo-
że iz nadzieją użycia owyćh studiów jalko pod-

22 Cyt. wg G u 111 e r, O twórczości plastycznej...,
s. 94.

171