DOI article:
Miziołek, Jerzy: Przedstawienia procesji w sztuce wczesnochrześcijańskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0030
•ca o ca o ca o ca o o •> u ca: o u c.j
18. Justynian i jego orszak, mozaika w apsydzie S. Vitale w Ra-
wennie (wg G. Bovini, Ravenna Mosaics, New Yorik 11356)
nia. Nie jest wszakże bez znaczenia, że Maksy-
mian, ubrany w liturgiczny strój, niesie krzyż,
a dwaj poprzedzający go diakoni — księgę Pi-
sma Św. i kadzielnicę. Inna hipoteza — której
rzecznikami są m. in. von Simson111 i Striće-
vić 112 — głosi, że w apsydzie raweńskieigo przy-
bytku ukazano tzw. Wielkie Wejście, czyli pro-
cesję liturgiczną, we wschodniej części Cesar-
stwa zastępującą ojfertorium z obrzędów Kościo-
ła zachodniego 113.
Dokładny opis tej procesji pochodzi dopiero z
końca tysiąclecia, ale — jak się powszechnie
przypuszcza — zwyczaj ten. pojawił się już w w.
VI, a celem jego było przeniesienie chleba i wi-
na, potrzebnych do ofiary eucharystycznej, z
miejsca ich przygotowania do ołtarza. W niektó-
re wielkie święta oprócz kleru uczestniczył w
tym cesarz i inne świeckie osoby z jego otocze-
nia; udział kobiet, nawet cesarzowej, był jednak-
że zabroniony. Wprawdzie można przyjąć, że Te-
odorę wraz z orszakiem dam wyobrażono w a-
triuim lub w narteksde — w chwili gdy zmierza-
ją na emporę, a nie ku ołtarzowi — pozostaje
jednak wiele innych zarzutów w odniesieniu do
tej teorii.
Jak wynika z badań m. in. Mathewsa, ce-
sarz uczestniczący w Wielkim Wejściu niósł świe-
cę, nie zaś naczynie liturgiczne, jak się to dzie-
je w S. Vitale 114. Ponadto w procesji tej nie prze-
noś zono księgi Pisma Św. ani też krzyża, praw-
dopodobnie nie uczestniczył też w niej biskup.
Wszystko zdaje siię wskazywać, że w S. Vitale
przedstawiono nie Wielkie Wejście, ale tzw. Pier-
wsze Wejście, znane z obrządku mszy św. zarów-
no we wschodniej, jak i zachodniej części Ce-
sarstwa. W tej właśnie procesji, rozpoczynającej
mszę Św., przenoszono Pismo Św., krzyż, a także
niejednokrotnie — jeśli uczestniczył w niej ce-
sarz — jako dary cesarskie naczynia liturgicz-
ne lls. Ponieważ wiadoimo, że Justynian i jego
małżonka nigdy nie byli w Rawennie 116, w oma-
wiany ch przedstawieniach widzieć należy odbicie
bąd: (uroczystości konstantynopolitańskich, bądź
raweńskiej, w której nieobecność cesarza i cesa-
du Moyen A e, 2, Paris 1S©8, s. 76:—768 (artykuł opubli-
kowany najpierw w Felix Ravenna, LXXXI, 1960) —
zob. też A. Gra bar, Byzantium. From the Death oj
Theodosius to the Rise oj Islam, London 1966 (The Art
of the Mankind), s. 157, oraz Age oj Spirituality. Kata-
log, nr 65 i 66.
111 Von Simson, o.c., s. 28 i n. i 113 i n. Z podob-
ną interpretacją wystąpił wcześniej L. L a n z o n i, Studi
storico-liturgici (Felix Ravenna, 1915, supl. II, s. 90 i
n.) — por. też E. T e a, Una reprezentazione deWojferto-
rio (Arte Cristiana, 375, 1947, s. 5 i n.); Nordstrom,
o.c, s. 98 i n.
112 G. Strićević, Iconograjia dei mosai:i imperiali
a San Vitale (Felix Ravenna, LXXX, 1959, s. 5 i n).;
tenże, Sur le probleme de l'iconographie des mosai-
ąues imperiales de Saint Vitale <(Felix Rawenna, LXXXV,
1962, s. 80 i n.).
113 Mathews, o.c, s. 155 i n.; von Simson, o.c.,
s. 29 i n. Do wydanej w 1975 r. w Rzymie książki
Tafta, The Great Entrance, nie udałj sis_ dotrzeć —
24
18. Justynian i jego orszak, mozaika w apsydzie S. Vitale w Ra-
wennie (wg G. Bovini, Ravenna Mosaics, New Yorik 11356)
nia. Nie jest wszakże bez znaczenia, że Maksy-
mian, ubrany w liturgiczny strój, niesie krzyż,
a dwaj poprzedzający go diakoni — księgę Pi-
sma Św. i kadzielnicę. Inna hipoteza — której
rzecznikami są m. in. von Simson111 i Striće-
vić 112 — głosi, że w apsydzie raweńskieigo przy-
bytku ukazano tzw. Wielkie Wejście, czyli pro-
cesję liturgiczną, we wschodniej części Cesar-
stwa zastępującą ojfertorium z obrzędów Kościo-
ła zachodniego 113.
Dokładny opis tej procesji pochodzi dopiero z
końca tysiąclecia, ale — jak się powszechnie
przypuszcza — zwyczaj ten. pojawił się już w w.
VI, a celem jego było przeniesienie chleba i wi-
na, potrzebnych do ofiary eucharystycznej, z
miejsca ich przygotowania do ołtarza. W niektó-
re wielkie święta oprócz kleru uczestniczył w
tym cesarz i inne świeckie osoby z jego otocze-
nia; udział kobiet, nawet cesarzowej, był jednak-
że zabroniony. Wprawdzie można przyjąć, że Te-
odorę wraz z orszakiem dam wyobrażono w a-
triuim lub w narteksde — w chwili gdy zmierza-
ją na emporę, a nie ku ołtarzowi — pozostaje
jednak wiele innych zarzutów w odniesieniu do
tej teorii.
Jak wynika z badań m. in. Mathewsa, ce-
sarz uczestniczący w Wielkim Wejściu niósł świe-
cę, nie zaś naczynie liturgiczne, jak się to dzie-
je w S. Vitale 114. Ponadto w procesji tej nie prze-
noś zono księgi Pisma Św. ani też krzyża, praw-
dopodobnie nie uczestniczył też w niej biskup.
Wszystko zdaje siię wskazywać, że w S. Vitale
przedstawiono nie Wielkie Wejście, ale tzw. Pier-
wsze Wejście, znane z obrządku mszy św. zarów-
no we wschodniej, jak i zachodniej części Ce-
sarstwa. W tej właśnie procesji, rozpoczynającej
mszę Św., przenoszono Pismo Św., krzyż, a także
niejednokrotnie — jeśli uczestniczył w niej ce-
sarz — jako dary cesarskie naczynia liturgicz-
ne lls. Ponieważ wiadoimo, że Justynian i jego
małżonka nigdy nie byli w Rawennie 116, w oma-
wiany ch przedstawieniach widzieć należy odbicie
bąd: (uroczystości konstantynopolitańskich, bądź
raweńskiej, w której nieobecność cesarza i cesa-
du Moyen A e, 2, Paris 1S©8, s. 76:—768 (artykuł opubli-
kowany najpierw w Felix Ravenna, LXXXI, 1960) —
zob. też A. Gra bar, Byzantium. From the Death oj
Theodosius to the Rise oj Islam, London 1966 (The Art
of the Mankind), s. 157, oraz Age oj Spirituality. Kata-
log, nr 65 i 66.
111 Von Simson, o.c., s. 28 i n. i 113 i n. Z podob-
ną interpretacją wystąpił wcześniej L. L a n z o n i, Studi
storico-liturgici (Felix Ravenna, 1915, supl. II, s. 90 i
n.) — por. też E. T e a, Una reprezentazione deWojferto-
rio (Arte Cristiana, 375, 1947, s. 5 i n.); Nordstrom,
o.c, s. 98 i n.
112 G. Strićević, Iconograjia dei mosai:i imperiali
a San Vitale (Felix Ravenna, LXXX, 1959, s. 5 i n).;
tenże, Sur le probleme de l'iconographie des mosai-
ąues imperiales de Saint Vitale <(Felix Rawenna, LXXXV,
1962, s. 80 i n.).
113 Mathews, o.c, s. 155 i n.; von Simson, o.c.,
s. 29 i n. Do wydanej w 1975 r. w Rzymie książki
Tafta, The Great Entrance, nie udałj sis_ dotrzeć —
24