DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Zgórniak, Marek: Zofia Ostrowska-Kębłowska, "Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1780 - 1880"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0175
Folia Historiae Artium, T. XXI (1985)
PL ISSN 0071-6723
Zofia Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu
w latach 1780—1880
(Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce. Prace Komisji Historii Sztuki.
Tom XIII), Warszawa-Pomań 1982, 492 s., 170 ił.
Niezbyt jeszcze u nas obfita literatura {nauko-
wa o architekturze XIX wieku wzbogaciła się
ostatnio o ceinną pozycję. Książka Zofii Ostro w-
skiej-Kębłowskiej Architektura i budownictwo w
Po znaniu w latach 1780—1880 wzbudza duże za-
interesowanie, jest bowiem nie tylko pierwszą
tego rodzaju monografią Poznania, ale także pier-
wszym tak szerokim opracowaniem zagadnienia
dla jakiegokolwiek miasta w Polsce. Jacek Pur-
chla w wydanej pięć lat temu pracy Jak powstał
nowoczesny Kraków zajmuje ,się wprawdzie po-
dobną problematyką, ale omawia ją bardziej skró-
towo i ogranicza się do lat 1866—1914. Również
niewiele miast w Europie doczekało się całościo-
wego opracowania awej zeszłowiacznej arehitek-
tuiry. Ma swoją 'monografię dziewiętnastowieczny
Wiedeń1, natomiast w wypadku kilku innych
stolic posiadamy jedynie piraice omawiające bliżej
architekturę pewnych wycinków XIX stulecia.2.
Przeszkodą w ^opracowaniu architektury ca-
łego stulecia są niewątpliwie rozmiary tych no-
woczesnych metropolii i masowość istotnych zja-
wisk architektonicznych, które w nich zachodzi-
ły. Monografie miast mniejszych mogą być bar-
dziej szczegółowe i nie mniej interesujące, czego
przykładem jest niedawno wydana książka M.
Brix o Norymberdze i Lubece3. Kolemym tego
dowodem jest książka Z. Ostrowskiej-Kębłowskiej
o Poznaniu, zawierająca obok gruntownego opra-
cowania materiałowego, o charakterze niemalże
1 R. Wagner-Rieger, Wiens Architektur im 19.
Jahrhundert, Wien 1©70.
2 Jest tak w przypadku Berlina — najbliższej sto-
licy, pod której wpływem Poznań pozostawał również
w dziedzinie architektury — por. E. Borsch-Supan,
katalogowym, .również rozbudowaną partię inter-
pretacyjną. Już na wstępie wypada zw/róeić uwa-
gę, że 'skomplikowana w dziewiętnasto wiecznym
Poznaniu sytuacja poilityczno-nairodowościowa
stwarza szczególną okazję do pogłębionej analizy
architektury w tym mieście — nie tylko pod
kątem stylu, alle również „treści".
Podstawa źródłowa książki jest bogata i róż-
norodna. Ponieważ akita budowlane Poznania ule-
gły zniszczeniu w r. 1945, Autorka musiała oprzeć
się na rozmaitych źródłach pośrednich, a nie-
rzadko poprzestać na samych tylko opisach nie-
zachowanej architektury. Sporo cennego materia-
łu dostarczyły m. in. opracowania historyczne
Pracowni Konserwacji Zabytków.
Zakres czasowy książki nie pokrywa się do-
kładnie z dziewiętnastym stuleciem. Przy-
jęte eezuiry 1780 i 1880 nie są szczególnie isto-
tne ani w dziedzinie historii politycznej, ani hi-
storii architektury Poznania, z czego zresztą
Autorka zdaje sobie sprawę. Znaczenie pierwszej
z nich polega, jak czytamy (s. 11), na tym, że
właśnie w ostatnim dwudziestoleciu XVIII wieku
należy szukać początków nowoczesności Poznania
w dziedzinie efconoimicizmo-społeeznej, to znaczy
początków nowoczesnego kapitalizmu. Równocze-
śnie w architekturze w latach osiemdziesiątych
wykształcił się nowy typ domu wielorodzinnego,
będący zapowiedzią dziewiętnastowiecznej kamie-
nicy czynszowej. O drugiej dacie (1880) czytamy,
Berliner Baukunst nach Schinkel 1840—1870, Miinchen
1977 (Studien zur Kunst des 19. Jahrhunderts, t. 25).
3 M. B r i x, Niirnberg und Liibeck im 19. Jahrhun-
dert. Denkmalpflege, Stadtbildpflege, Stadtumbau, Miin-
chen 1981 (Studien zur Kunst des !19. Jahrhunderts, t.
44).
169
PL ISSN 0071-6723
Zofia Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu
w latach 1780—1880
(Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce. Prace Komisji Historii Sztuki.
Tom XIII), Warszawa-Pomań 1982, 492 s., 170 ił.
Niezbyt jeszcze u nas obfita literatura {nauko-
wa o architekturze XIX wieku wzbogaciła się
ostatnio o ceinną pozycję. Książka Zofii Ostro w-
skiej-Kębłowskiej Architektura i budownictwo w
Po znaniu w latach 1780—1880 wzbudza duże za-
interesowanie, jest bowiem nie tylko pierwszą
tego rodzaju monografią Poznania, ale także pier-
wszym tak szerokim opracowaniem zagadnienia
dla jakiegokolwiek miasta w Polsce. Jacek Pur-
chla w wydanej pięć lat temu pracy Jak powstał
nowoczesny Kraków zajmuje ,się wprawdzie po-
dobną problematyką, ale omawia ją bardziej skró-
towo i ogranicza się do lat 1866—1914. Również
niewiele miast w Europie doczekało się całościo-
wego opracowania awej zeszłowiacznej arehitek-
tuiry. Ma swoją 'monografię dziewiętnastowieczny
Wiedeń1, natomiast w wypadku kilku innych
stolic posiadamy jedynie piraice omawiające bliżej
architekturę pewnych wycinków XIX stulecia.2.
Przeszkodą w ^opracowaniu architektury ca-
łego stulecia są niewątpliwie rozmiary tych no-
woczesnych metropolii i masowość istotnych zja-
wisk architektonicznych, które w nich zachodzi-
ły. Monografie miast mniejszych mogą być bar-
dziej szczegółowe i nie mniej interesujące, czego
przykładem jest niedawno wydana książka M.
Brix o Norymberdze i Lubece3. Kolemym tego
dowodem jest książka Z. Ostrowskiej-Kębłowskiej
o Poznaniu, zawierająca obok gruntownego opra-
cowania materiałowego, o charakterze niemalże
1 R. Wagner-Rieger, Wiens Architektur im 19.
Jahrhundert, Wien 1©70.
2 Jest tak w przypadku Berlina — najbliższej sto-
licy, pod której wpływem Poznań pozostawał również
w dziedzinie architektury — por. E. Borsch-Supan,
katalogowym, .również rozbudowaną partię inter-
pretacyjną. Już na wstępie wypada zw/róeić uwa-
gę, że 'skomplikowana w dziewiętnasto wiecznym
Poznaniu sytuacja poilityczno-nairodowościowa
stwarza szczególną okazję do pogłębionej analizy
architektury w tym mieście — nie tylko pod
kątem stylu, alle również „treści".
Podstawa źródłowa książki jest bogata i róż-
norodna. Ponieważ akita budowlane Poznania ule-
gły zniszczeniu w r. 1945, Autorka musiała oprzeć
się na rozmaitych źródłach pośrednich, a nie-
rzadko poprzestać na samych tylko opisach nie-
zachowanej architektury. Sporo cennego materia-
łu dostarczyły m. in. opracowania historyczne
Pracowni Konserwacji Zabytków.
Zakres czasowy książki nie pokrywa się do-
kładnie z dziewiętnastym stuleciem. Przy-
jęte eezuiry 1780 i 1880 nie są szczególnie isto-
tne ani w dziedzinie historii politycznej, ani hi-
storii architektury Poznania, z czego zresztą
Autorka zdaje sobie sprawę. Znaczenie pierwszej
z nich polega, jak czytamy (s. 11), na tym, że
właśnie w ostatnim dwudziestoleciu XVIII wieku
należy szukać początków nowoczesności Poznania
w dziedzinie efconoimicizmo-społeeznej, to znaczy
początków nowoczesnego kapitalizmu. Równocze-
śnie w architekturze w latach osiemdziesiątych
wykształcił się nowy typ domu wielorodzinnego,
będący zapowiedzią dziewiętnastowiecznej kamie-
nicy czynszowej. O drugiej dacie (1880) czytamy,
Berliner Baukunst nach Schinkel 1840—1870, Miinchen
1977 (Studien zur Kunst des 19. Jahrhunderts, t. 25).
3 M. B r i x, Niirnberg und Liibeck im 19. Jahrhun-
dert. Denkmalpflege, Stadtbildpflege, Stadtumbau, Miin-
chen 1981 (Studien zur Kunst des !19. Jahrhunderts, t.
44).
169