DOI Artikel:
Węcławowicz, Tomasz: Zagadnienie funkcji wsporników figuralnych pod gzymsem wieńczącym prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0061
Folia Historiae Artium, T. XXI (1985)
PL ISSN 0071-6723
TOMASZ WĘCŁAWOWICZ
ZAGADNIENIE FUNKCJI WSPORNIKÓW FIGURALNYCH
POD GZYMSEM WIEŃCZĄCYM PREZBITERIUM KOŚCIOŁA MARIACKIEGO W KRAKOWIE
Bogaty rzeźbiarski wystrój zewnętrzny prezbi-
terium kościoła Mariackiego w Krakowie był już
wielokrotnie opracowywany w Literaturze. Nigdy
jednak nie został wyjiaśniany zagadkowy motyw
wsporników 'umieszczonych pod gzymisem wień-
czącym. (Program ikonograficzny scen figuralnych
zdobiących te wsporniki także nie doczekał się
jednoznacznego rozpoznania.
Zagadnieniem tym zajął się szarzej dotychczas
jedynie Władysław Łuszczkiewioz x. [Postawił on
tezę o powiązaniu wsporników iz balustradą, która,
miała znajdować się pierwotnie ponad nimi, na
gzymsie, a co „architekt Lucjan Wyganowski do-
wodnie wskazał" 2. Nie wiadomo, czy tekst ten,
sprzed prawie stu dwudziestu lat, należy trakto-
wać jako opracowanie, ozy jako przekaz źródło-
wy, ponieważ trudno ustalić, ma czym się Wyga-
nowski i Łuszczlkiewicz opierali — czy tylko na
przypuszczeniach i porównainiaich, ozy też na ist-
niejących wtedy, a obecnie już nie zachowanych
reliktach. Dla Łuszczkiewicza zagadnienie to mu-
iSiało być, w tamtych latach, jednoznaczne, ponie-
waż w innym mie jscu — w związku z prowadzo-
ną właśnie konserwacją — proponuje nawet re-
konstrukcję balustrady 3.
Lucjan Wyganowski4, współpracujący przez
dłuższy czas we Praneji z Viallet-le-Ducem i Las-
susem, ^opierał zapewne swoje przypuszczenia na
bogatym rzeźbiarskoi materiale porównawczym ka-
tedr francuskich. Mógł on jednak również widzieć
zachowane relikty kairnieniarki balustrady in situ
lub nawet w gruzie wypełniającym pachy skle-
pienne.
Prawdopodobnie za Łuszcżkiewiczem tezę o
balustradzie — bez komentarza, ale i bez powią-
zania jej z istniejącymi wspornikami — podali
Feliks Kopera, Klemens Bąkowskii, Adolf Szysz-
ko- Bohusz oraz Tadeusz Szydłowski5.
Temat zwieńczenia gzymsu w oparciu o tekst
źródłowy podjął na nowo Marian Sokołowski, u-
ważając określenie „rimne Eeelesiae Sancte Ma-
rie", (użyte przy wyszczególnianiu prac Henryka
Parlirera ^Parlara), za dotyczące robót kamieniar-
skich w górnych partiach kościoła 6. Zaprzeczył
1 W. Łuszczkiewicz, Słowo o restauracji kościo-
ła Panny Maryi w Krakowie (Czas nr 108, z dn. 4 05
1887, s. 1—2); tenże. Rzeźba kamienna krakowska
czternastego wieku, Kraków 1871, s. 7; tenże, Rzeźba
kamienna krakowska czternastego wieku (Rocznik Towa-
rzystwa Naukowego Krakowskiego, T. 20 (43), 1872, s.
63); tenże, Restauracja wnętrza prezbiterium kościoła
Panny Maryi w Krakowie (Czas nr 3Q, z dn. Ii2 02 1889,
s. 1—2).
2 Łuszczkiewicz, Rzeźba kamienna... (1871), l.c.
Lucjan Wyganowski odwiedził Kraków w roku 1848; Wła-
dysław Łuszczkiewicz miał wtedy lat dwadzieścia. Cyto-
wana wzmianka o balustradzie została opublikowana
przeszło dwadzieścia lat później.
3 Łuszczkiewicz, Słowo o restauracji..., s. 2.
4 Por. S. Łoza, Słownik architektów i budowniczych,
Warszawa 1654, s. 337.
5 M. i S. C e r c ,h o w i e, F.Kopera, Pomniki Kra-
kowa, I, Kraków 1904, s. 46; K. Bąkowski, Ko-
ściół Najświętszej Panny Maryi w Krakowie (Bibl. Krak.,
nr 46, Kraków 1913, s. 2i9); A. Szyszko-Bohusz, Ar-
chitektura kościoła Najświętszej Panny Maryi w Kra-
kowie (ibid., s. B4): „nie wykańczając zaimierzonej w
pierwotnym planie ciosowej ażurowej galeryjki na da-
chu prezbiterium"; T. Szydłowski, Pomniki archi-
tektury epoki piastowskiej, Kraków 1927, s. 150: „nad
gzymsem biegła niegdyś ozdobna, kamienna, ażurowa
balustrada".
11 Prace Henryka Parlirera z roku 1394 dotyczyły
korpusu kościoła, którego zwieńczenie mogło nawiązy-
PL ISSN 0071-6723
TOMASZ WĘCŁAWOWICZ
ZAGADNIENIE FUNKCJI WSPORNIKÓW FIGURALNYCH
POD GZYMSEM WIEŃCZĄCYM PREZBITERIUM KOŚCIOŁA MARIACKIEGO W KRAKOWIE
Bogaty rzeźbiarski wystrój zewnętrzny prezbi-
terium kościoła Mariackiego w Krakowie był już
wielokrotnie opracowywany w Literaturze. Nigdy
jednak nie został wyjiaśniany zagadkowy motyw
wsporników 'umieszczonych pod gzymisem wień-
czącym. (Program ikonograficzny scen figuralnych
zdobiących te wsporniki także nie doczekał się
jednoznacznego rozpoznania.
Zagadnieniem tym zajął się szarzej dotychczas
jedynie Władysław Łuszczkiewioz x. [Postawił on
tezę o powiązaniu wsporników iz balustradą, która,
miała znajdować się pierwotnie ponad nimi, na
gzymsie, a co „architekt Lucjan Wyganowski do-
wodnie wskazał" 2. Nie wiadomo, czy tekst ten,
sprzed prawie stu dwudziestu lat, należy trakto-
wać jako opracowanie, ozy jako przekaz źródło-
wy, ponieważ trudno ustalić, ma czym się Wyga-
nowski i Łuszczlkiewicz opierali — czy tylko na
przypuszczeniach i porównainiaich, ozy też na ist-
niejących wtedy, a obecnie już nie zachowanych
reliktach. Dla Łuszczkiewicza zagadnienie to mu-
iSiało być, w tamtych latach, jednoznaczne, ponie-
waż w innym mie jscu — w związku z prowadzo-
ną właśnie konserwacją — proponuje nawet re-
konstrukcję balustrady 3.
Lucjan Wyganowski4, współpracujący przez
dłuższy czas we Praneji z Viallet-le-Ducem i Las-
susem, ^opierał zapewne swoje przypuszczenia na
bogatym rzeźbiarskoi materiale porównawczym ka-
tedr francuskich. Mógł on jednak również widzieć
zachowane relikty kairnieniarki balustrady in situ
lub nawet w gruzie wypełniającym pachy skle-
pienne.
Prawdopodobnie za Łuszcżkiewiczem tezę o
balustradzie — bez komentarza, ale i bez powią-
zania jej z istniejącymi wspornikami — podali
Feliks Kopera, Klemens Bąkowskii, Adolf Szysz-
ko- Bohusz oraz Tadeusz Szydłowski5.
Temat zwieńczenia gzymsu w oparciu o tekst
źródłowy podjął na nowo Marian Sokołowski, u-
ważając określenie „rimne Eeelesiae Sancte Ma-
rie", (użyte przy wyszczególnianiu prac Henryka
Parlirera ^Parlara), za dotyczące robót kamieniar-
skich w górnych partiach kościoła 6. Zaprzeczył
1 W. Łuszczkiewicz, Słowo o restauracji kościo-
ła Panny Maryi w Krakowie (Czas nr 108, z dn. 4 05
1887, s. 1—2); tenże. Rzeźba kamienna krakowska
czternastego wieku, Kraków 1871, s. 7; tenże, Rzeźba
kamienna krakowska czternastego wieku (Rocznik Towa-
rzystwa Naukowego Krakowskiego, T. 20 (43), 1872, s.
63); tenże, Restauracja wnętrza prezbiterium kościoła
Panny Maryi w Krakowie (Czas nr 3Q, z dn. Ii2 02 1889,
s. 1—2).
2 Łuszczkiewicz, Rzeźba kamienna... (1871), l.c.
Lucjan Wyganowski odwiedził Kraków w roku 1848; Wła-
dysław Łuszczkiewicz miał wtedy lat dwadzieścia. Cyto-
wana wzmianka o balustradzie została opublikowana
przeszło dwadzieścia lat później.
3 Łuszczkiewicz, Słowo o restauracji..., s. 2.
4 Por. S. Łoza, Słownik architektów i budowniczych,
Warszawa 1654, s. 337.
5 M. i S. C e r c ,h o w i e, F.Kopera, Pomniki Kra-
kowa, I, Kraków 1904, s. 46; K. Bąkowski, Ko-
ściół Najświętszej Panny Maryi w Krakowie (Bibl. Krak.,
nr 46, Kraków 1913, s. 2i9); A. Szyszko-Bohusz, Ar-
chitektura kościoła Najświętszej Panny Maryi w Kra-
kowie (ibid., s. B4): „nie wykańczając zaimierzonej w
pierwotnym planie ciosowej ażurowej galeryjki na da-
chu prezbiterium"; T. Szydłowski, Pomniki archi-
tektury epoki piastowskiej, Kraków 1927, s. 150: „nad
gzymsem biegła niegdyś ozdobna, kamienna, ażurowa
balustrada".
11 Prace Henryka Parlirera z roku 1394 dotyczyły
korpusu kościoła, którego zwieńczenie mogło nawiązy-