DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Gryglewicz, Tomasz: Andrzej Turowski, "Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921-1943): Studia z historii sztuki"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0181
Folia Historiae Artium, T. XXI (1985)
PL ISSN 0071-6723
Andrzej Turowski, Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921—1934).
Studia z historii sztuki
Rad. W. Jaworska, S. Mossakowski, J. Pietrusiński, t. XXXII, Wrocław 1981, s. 360, il. 373
Recenzowanie w raku 1984 książki Andrzeja
Turowiskiego, wydanej trzy lata temu, a napisa-
nej w swoim pierwotnym kształcie (rozprawa
doktorska) dziesięć lat wcześniej, może budzić vv
pierwszym momencie uzasadnione wątpliwości.
Wątoliwości te rozwiewa natychmiast lektura
tekstu, który w niczym nie stracił na aktualności.
Andrzej Turoiwski jest najwybitniejszym pol-
skim znawcą konstruktywizmu polskiego i euro-
pejskiego, autorem wielu rozpraw, artykułów i
książek o tej tematyce, m. in. popularnej książki
W kręgu konstruktywizmu i niepublikowanej pra-
cy habilitacyjnej o rosyjskiej awangardzie kon-
struk ty wisty cznej1. Recenzowana pozycja stanowi
najpełniejsze, jak dotąd, syntetyczne ujęcie hi-
storii i teorii polskiego konstruktywizmu, podsu-
mowanie wieloletnich badań autora, który w cza-
sie przygotowywania pracy do druku uzupełnił
pierwotny tekst z r. 1971 o późniejszą literaturę
przedmiotu, uwzględniając przy tym nowsze od-
krycia szczegółowe.
Praca Turowskiego jest dobrym przykładem
zastosowania właściwej metody do badań nad
sztuką 'reprezentującą racjonalistyczną orientację
pośród tendencji artystycznych międzywojnia.
Autor, wywodzący Się z poznańskiego środowiska
naukowego, dzieli z nim „pozytywisltyezną" skłon-
ność do socjologii sztuki, łączonej z metodami i
pojęciami przejętymi z językoznawstwa struktu-
ralistyezmiego. Precyzyjny aparat pojęciowy, ja-
kim operuje autor, odpowiada ścisłej i przemy-
ślanej konstrukcji całości, wynikającej ze wstęp-
nych założeń, które sprowadzają się — jak pisze
1 A. Turowski, W kręgu konstruktywizmu, War-
szawa 1979.
autor — do trzech pytań badawczych: „jakie wy-
darzenia artystyczne leżały u podstaw i wyzna-
czały rozwój konstruktywizmu, jiakie zasady de-
terminowały budowę dzieł sztuki tego nurtu, jaki
światopogląd został zawarty w tak określonym
.ruchu artystycznym" (s. 7). Łączy więc Turow-
ski badania diachroniczne (rozdz. III: Kronika
nurtu konstruktywistycznego) z ujęciem synchro-
nicznym (rozdz. IV: Struktura dzieła konstrukty-
wistycznego i rozdz. V: Świat do zorganizowa-
nia). Przedstawiając wyczerpujący zestaw fakto-
graifiozny, daje systematyczny i syntetyczny obraz
programowych założeń i realizacji artystycznych
konstruktywistów, a także ukazuje swoistą mito-
logię, przejawiającą się w ich stosunku do histo-
rii sztuki, do współczesnej cywilizacji technicznej
i do przyszłego, utopijnego społeczeństwa.
Świadomie jednak ogranicza zakres badawczy,
eliminując z pola zainteresowania ,,genezę kon-
struktywizmu zarówno w sensie artystycznym,
jak i społecznym", oraz „wszelkie rozważania po-
równawcze, dotyczące zarówno umiejscowienia
omawianego nurtu wśród zbliżonych ruchów arty-
stycznych itego czasu w całej Europie, jak i ba-
dania porównawcze z innymi formami wypowie-
dzi" (s. 8). Pakt tan nie wynika z lekceważenia
tych problemów, lecz — jak przyznaje autor —
raczej z braku odpowiednich metod socjologicz-
nych i komparatystyeznych. Także na polu do-
tychczasowych badań szczegółowych nad sztuką
dwudziestolecia międzywojennego Tuirowski do-
strzega: .,,'Chaos, który jest między innymi wyni-
kiem braku 'ukierunkowanych badań źródłowo-do-
kumentacyjinych, jak i pogłębionej refleksji teo-
retycznej, dotyczącej celów stawianych przed
syntezą sztuki nowoczesnej. Współczesny kryzys
aparatu pojęciowego nauki o sztuce ■(nip. stylu) —
175
PL ISSN 0071-6723
Andrzej Turowski, Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921—1934).
Studia z historii sztuki
Rad. W. Jaworska, S. Mossakowski, J. Pietrusiński, t. XXXII, Wrocław 1981, s. 360, il. 373
Recenzowanie w raku 1984 książki Andrzeja
Turowiskiego, wydanej trzy lata temu, a napisa-
nej w swoim pierwotnym kształcie (rozprawa
doktorska) dziesięć lat wcześniej, może budzić vv
pierwszym momencie uzasadnione wątpliwości.
Wątoliwości te rozwiewa natychmiast lektura
tekstu, który w niczym nie stracił na aktualności.
Andrzej Turoiwski jest najwybitniejszym pol-
skim znawcą konstruktywizmu polskiego i euro-
pejskiego, autorem wielu rozpraw, artykułów i
książek o tej tematyce, m. in. popularnej książki
W kręgu konstruktywizmu i niepublikowanej pra-
cy habilitacyjnej o rosyjskiej awangardzie kon-
struk ty wisty cznej1. Recenzowana pozycja stanowi
najpełniejsze, jak dotąd, syntetyczne ujęcie hi-
storii i teorii polskiego konstruktywizmu, podsu-
mowanie wieloletnich badań autora, który w cza-
sie przygotowywania pracy do druku uzupełnił
pierwotny tekst z r. 1971 o późniejszą literaturę
przedmiotu, uwzględniając przy tym nowsze od-
krycia szczegółowe.
Praca Turowskiego jest dobrym przykładem
zastosowania właściwej metody do badań nad
sztuką 'reprezentującą racjonalistyczną orientację
pośród tendencji artystycznych międzywojnia.
Autor, wywodzący Się z poznańskiego środowiska
naukowego, dzieli z nim „pozytywisltyezną" skłon-
ność do socjologii sztuki, łączonej z metodami i
pojęciami przejętymi z językoznawstwa struktu-
ralistyezmiego. Precyzyjny aparat pojęciowy, ja-
kim operuje autor, odpowiada ścisłej i przemy-
ślanej konstrukcji całości, wynikającej ze wstęp-
nych założeń, które sprowadzają się — jak pisze
1 A. Turowski, W kręgu konstruktywizmu, War-
szawa 1979.
autor — do trzech pytań badawczych: „jakie wy-
darzenia artystyczne leżały u podstaw i wyzna-
czały rozwój konstruktywizmu, jiakie zasady de-
terminowały budowę dzieł sztuki tego nurtu, jaki
światopogląd został zawarty w tak określonym
.ruchu artystycznym" (s. 7). Łączy więc Turow-
ski badania diachroniczne (rozdz. III: Kronika
nurtu konstruktywistycznego) z ujęciem synchro-
nicznym (rozdz. IV: Struktura dzieła konstrukty-
wistycznego i rozdz. V: Świat do zorganizowa-
nia). Przedstawiając wyczerpujący zestaw fakto-
graifiozny, daje systematyczny i syntetyczny obraz
programowych założeń i realizacji artystycznych
konstruktywistów, a także ukazuje swoistą mito-
logię, przejawiającą się w ich stosunku do histo-
rii sztuki, do współczesnej cywilizacji technicznej
i do przyszłego, utopijnego społeczeństwa.
Świadomie jednak ogranicza zakres badawczy,
eliminując z pola zainteresowania ,,genezę kon-
struktywizmu zarówno w sensie artystycznym,
jak i społecznym", oraz „wszelkie rozważania po-
równawcze, dotyczące zarówno umiejscowienia
omawianego nurtu wśród zbliżonych ruchów arty-
stycznych itego czasu w całej Europie, jak i ba-
dania porównawcze z innymi formami wypowie-
dzi" (s. 8). Pakt tan nie wynika z lekceważenia
tych problemów, lecz — jak przyznaje autor —
raczej z braku odpowiednich metod socjologicz-
nych i komparatystyeznych. Także na polu do-
tychczasowych badań szczegółowych nad sztuką
dwudziestolecia międzywojennego Tuirowski do-
strzega: .,,'Chaos, który jest między innymi wyni-
kiem braku 'ukierunkowanych badań źródłowo-do-
kumentacyjinych, jak i pogłębionej refleksji teo-
retycznej, dotyczącej celów stawianych przed
syntezą sztuki nowoczesnej. Współczesny kryzys
aparatu pojęciowego nauki o sztuce ■(nip. stylu) —
175