DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Fabiański, Marcin: "Art and Architecture in the Service of Politics"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0169
Folia HUtoriae Artium, T. XXI (1985)
PL ISSN 0071-6723
RECENZJE I PRZEGLĄDY
Art and Architecture in the Service oj Politics
Ed. H. A. Milion and L. Nochlin, MIT Press, Cambridge (Mass.) and London 1978, ISBN
0-262-13137-4, s. 382 i I—X, ilustracje w tekście
Siedemnaście artykułów zamieszczonych w ob-
szernym, bogato ilustrowanym tomie jest owocem
dwuczęściowej sesji naukowej, która odbyła się
w grudniu 1972 i w lutym 1974. Nasze zainte-
resowanie tą książką, po tak długim czasie od
momentu jej wydania, wynika przede wszystkim
z tytułu dzieła, który zapowiada prace interesu-
jące pod względem metodologicznym. Wydane
niedawno prace J. Chrościckiego o mecenacie Wa-
zów oraz M. Kwiatkowskiego ó sztuce z kręgu
Stanisława Augusta, a także wznowiony artykuł
J. Białostockiego pt. Sztuka i polityka: 1770—1830
dowodzą aktualności problematyki badań nad
związkami sztuki i polityki w naszym piśmien-
nictwie historyczno-iartystycznym.
Organizatorzy sesji — która objęła prace na
temat malarstwa, grafiki, rzeźby, architektury i
urbanistyki od czasów Konstantyna Wielkiego aż
po zjawiska plastyczne z lat siedemdziesiątych
naszego stulecia — deklarują we Wstąpię, że ich
celem nie było wyczerpanie tematu, ale zebranie
możliwie różnorodnych prac, które mogłyby za-
chęcić do dalszych badań w tej dziedzinie. Cechą
wspólną prac miało być tylko zainteresowanie
rolą polityki w sztuce. Tematyka opublikowa-
nych artykułów powinna — według zamiarów
organizatorów sesji — wypełnić ilukę w literatu-
rze naukowej. Rola polityki w rozwoju sztuki
była bowiem, ich zdaniem, poruszana tylko na"
marginesie prac naukowych i to — jak wynika
z zestawionych przez nich przykładów — głównie"
w odniesieniu do w. XIX i XX.
Autorzy nie zamieścili natomiast choćby
Wzmianki na temat bardzo licznych rozpraw do-
tyczących związku polityki ze sztuką średnio-
wieczną i nowożytną, które to prace pojawiają
się co najmniej od czasów Krautheimera (np. E.
B. Smith, H. Sedlmayr, K. Żurowska). Te prace
nie traktują wprawdzie wyłącznie o związkach
polityki ze zjawiskami artystycznymi, ale zapo-
czątkowały i utwierdziły ten kierunek zaintere-
sowań, a także mogą być uznane za wzór postę-
powania metodologicznego. Brak więc we Wstępie
jakiegoś systematycznego omówienia literatury
czy ściślejszego sprecyzowania zakresu ;sesji. Kwe-
stie ■metodologiczne zostały pozostawione całkowi-
cie do decyzji autorów poszczególnych prac. Wy-
dawcy ograniczyli się do stawiania pytań w ro-
dzaju: „Jakie są cechy formalne propagandy?"
„Czy — i jak — wiąże się ona ize sztuką?" „Dla-
czego od w. XIX sprawy publiczne wiążą się
głównie z kiczem?" Można sądaić, że odpiowiedź
na te pytania odnajdziemy w poszczególnych pra-
cach.
Jako pierwszy, R. Stapleford (Constan-
tinian Politics and the Atrium Church, s. 2—19)
analizuje formy i funkcje aitrtiów, występujących
przy większości bazylik z czasów Konstantyna
Wielkiego. Umieszczenie atriów właśnie przed fa-
sadami, a nie w innym miejscu, świadczy — zda-
niem autora — że funkcjonowały one nie tylko
jako ramy dla rytualnych ablucji i miejsce dla
katechumenów. „W architekturze bowiem funk-
cja nigdy całkowicie nie tłumaczy przyjętych
form" (s. 13). Monumentalizim tych atriów po-
zwala je mianowicie porównać do wcześniejszych
cesarskich sal audiencyjnych, westybuli, forów i
propylejów. Forma atriów umożliwia zatem ze-
163
PL ISSN 0071-6723
RECENZJE I PRZEGLĄDY
Art and Architecture in the Service oj Politics
Ed. H. A. Milion and L. Nochlin, MIT Press, Cambridge (Mass.) and London 1978, ISBN
0-262-13137-4, s. 382 i I—X, ilustracje w tekście
Siedemnaście artykułów zamieszczonych w ob-
szernym, bogato ilustrowanym tomie jest owocem
dwuczęściowej sesji naukowej, która odbyła się
w grudniu 1972 i w lutym 1974. Nasze zainte-
resowanie tą książką, po tak długim czasie od
momentu jej wydania, wynika przede wszystkim
z tytułu dzieła, który zapowiada prace interesu-
jące pod względem metodologicznym. Wydane
niedawno prace J. Chrościckiego o mecenacie Wa-
zów oraz M. Kwiatkowskiego ó sztuce z kręgu
Stanisława Augusta, a także wznowiony artykuł
J. Białostockiego pt. Sztuka i polityka: 1770—1830
dowodzą aktualności problematyki badań nad
związkami sztuki i polityki w naszym piśmien-
nictwie historyczno-iartystycznym.
Organizatorzy sesji — która objęła prace na
temat malarstwa, grafiki, rzeźby, architektury i
urbanistyki od czasów Konstantyna Wielkiego aż
po zjawiska plastyczne z lat siedemdziesiątych
naszego stulecia — deklarują we Wstąpię, że ich
celem nie było wyczerpanie tematu, ale zebranie
możliwie różnorodnych prac, które mogłyby za-
chęcić do dalszych badań w tej dziedzinie. Cechą
wspólną prac miało być tylko zainteresowanie
rolą polityki w sztuce. Tematyka opublikowa-
nych artykułów powinna — według zamiarów
organizatorów sesji — wypełnić ilukę w literatu-
rze naukowej. Rola polityki w rozwoju sztuki
była bowiem, ich zdaniem, poruszana tylko na"
marginesie prac naukowych i to — jak wynika
z zestawionych przez nich przykładów — głównie"
w odniesieniu do w. XIX i XX.
Autorzy nie zamieścili natomiast choćby
Wzmianki na temat bardzo licznych rozpraw do-
tyczących związku polityki ze sztuką średnio-
wieczną i nowożytną, które to prace pojawiają
się co najmniej od czasów Krautheimera (np. E.
B. Smith, H. Sedlmayr, K. Żurowska). Te prace
nie traktują wprawdzie wyłącznie o związkach
polityki ze zjawiskami artystycznymi, ale zapo-
czątkowały i utwierdziły ten kierunek zaintere-
sowań, a także mogą być uznane za wzór postę-
powania metodologicznego. Brak więc we Wstępie
jakiegoś systematycznego omówienia literatury
czy ściślejszego sprecyzowania zakresu ;sesji. Kwe-
stie ■metodologiczne zostały pozostawione całkowi-
cie do decyzji autorów poszczególnych prac. Wy-
dawcy ograniczyli się do stawiania pytań w ro-
dzaju: „Jakie są cechy formalne propagandy?"
„Czy — i jak — wiąże się ona ize sztuką?" „Dla-
czego od w. XIX sprawy publiczne wiążą się
głównie z kiczem?" Można sądaić, że odpiowiedź
na te pytania odnajdziemy w poszczególnych pra-
cach.
Jako pierwszy, R. Stapleford (Constan-
tinian Politics and the Atrium Church, s. 2—19)
analizuje formy i funkcje aitrtiów, występujących
przy większości bazylik z czasów Konstantyna
Wielkiego. Umieszczenie atriów właśnie przed fa-
sadami, a nie w innym miejscu, świadczy — zda-
niem autora — że funkcjonowały one nie tylko
jako ramy dla rytualnych ablucji i miejsce dla
katechumenów. „W architekturze bowiem funk-
cja nigdy całkowicie nie tłumaczy przyjętych
form" (s. 13). Monumentalizim tych atriów po-
zwala je mianowicie porównać do wcześniejszych
cesarskich sal audiencyjnych, westybuli, forów i
propylejów. Forma atriów umożliwia zatem ze-
163