Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (21.1985)

33. Smok-bazyliszek i ptak, dolny fragment preteksty A
dalmatyki I (fot. W. Górski)

40. Smok-bazyliszek, bordiura arrasu z serii Dzieje Moj-
żesza, Chartres, Musee (wg Tervarent, Les animaux sym-
boliąues; repr. S. Michta)

78 Ibid., t. II, H. XLIV, s. 149.

79 Genealogię królowej omawiają: T. Kruszyński,
Antepedium z herbami Anny Jagiellonki i Ludwiki Ma-
rii Gonzagi w skarbcu wawelskim (Sztuki Piękne, IV, 1,

41. Smok-bazyliszek, arras herbowy rodziny Croy-Melun
(wg katalogu La Toison d'Or; repr. S. Michta)

XLIV, poświęcanej Janowi II, księciu Kliwii i
hrabiemu Marchii78 (ryc. 37). Przypisana mu de-
wiza VLTRA NVBILIA dotyczy nieprzsścignio-
faiej szybkości zwierzęcia. Format medalionu na-
rzucił tu silne skupienie elementów, stąd kompo-
zycja stała się bardziej zwarta niż w graficznym
pierwowzorze. Adresatem emblemiu jest włoski
krewny Ludwiki Marii, dziedziczącej po babce ty-
tuły i herby księżniczki de Gleves;79. Nasuwa to
myśl o wprowadzeniu motywu z określoną inten-
cją.

Podobne wnioski dyktuje obecność orła na
przedniej pretekście ornatu. Obok godła państwo-
wego, w ujęciu ściśle heraldycznym, występuje
tu medalion z królewskim ptakem trzymającym
w szponach wieniec laurowy (ryc. 38). Można go
traktować jako alegorię zwycięstwa, połączenie
herbowego znaku z atrybutem Jupitera, który
tak chętnie przybierali polscy monarchowie, ale
ów sens dałby się również pogodzić z emblema-
tyką rodzinną i ikonografią Typotiusa. Postać
ptaka przypomina wizerunek z drugiego tomu

1927, s. 15—31); O. Forst de Bat ta gl i a, Ze studiów
genealogicznych nad epoką Jana Sobieskiego. I: Wywód
przodków Marii Ludwiki (Miesięcznik Heraldyczny, XII,
6, il93S, s. 89—91).

112