DOI article:
Piwocka, Magdalena: "Aparat królewski" – zespół szat liturgicznych z klasztoru SS. Wizytek w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0125
44. M. Gheeraeirts, plansza z serii 12 rycin z ptakami i motylami, Archiwum Klasztoru Wizytek w Warszawie (fot.
A. Wierzba)
zytkowskim zeszycie (skąd została wycięta) mógł-
by wskazywać na wykorzystanie jej jako patro-
nu — aż do „zniszczenia wzoru". Także sylwetka
dziobiącego ptaka (z medal'orau w dalmatyce I) ma
odpowiednik w jednej z tablic Gheeiraeirtsia (ryc.
39 i 44) 127.
Cztery inne serie współoprawne w drugim to-
miku zawierają niezwykle bogaty atlas zwierząt,
z którego — a zwłaszcza z cyklu La voliere des
oiseauz, przejrzystego „katalogu" ptaków ideal-
nie dostosowanego do potrzeb wzornictwa —
czerpały w w. XVIII całe pokolenia zakonnych
haf ciarek 128. Nie ma on jednak bezpośredniej
łączności z „bestiarium" zawartym w aparacie kró-
lewskim. Natomiast ryciny ostatniego zbioru —
Nicolasa de Eiruyna Libellus varia Genera Pis-
cium... (ryt. przez Olaesa Janss. Visschera) —
ujawniają kilka istotnych zbieżności129. Jedno-
znaczna jest analogia między rybioogoniastymi
monstrami wodnymi z kart 10 i 11 (opisanymi
jako Delphinus fictitius bądź Callionymus) a jed-
nym z dziwnych stworzeń widniejących na otoku
ramion ornatu (ryc. 45, 46).
Obydwa albumy jednak dają nam argumenty
niepełnie, ułamkowe, a z uwagi na naświetlone
poprzednio inne, złożone inspiracje haftów nie
podbudowują tezy o miejscowym pochodzeniu oz-
dób naszego kompletu. Interesujący dla owej
kwestii jest nie publikowany dotąd rękopis pod
nazwą „be Gabinet des Dames...", będący zbiorem
różnego rodzaju przepisów, porad, recept — od
kosmetycznych, poprzez kulinarne do alchemicz-
nych i malarskich. Osiemnastowieczny odpis do-
kumentu zachował się w Bibliotece Polskiej w
Paryżu. Według oświadczenia kopisty oryginał
został odnaleziony po śmierci Ludwiki Marii w
jej gabinecie130. Zeszyt liczy około 150 stron. Za
autora całości 'uważa się nadwornego lekarza kró-
lowej — być może wiernego jej sługę jeszcze z
czasów panieńskich — Augustyna Courrade131.
Szereg notatek skreśliła tu własnoręcznie Ludwi-
ka Maria.
Wśród przepisów artystycznych wyróżniają się
receptury na uzyskanie złotej farby i złocenia 132,
na sporządzanie innych malarskich barwników
{gris brun, gris blanc, couleur du Roy) 133, a tak-
że werniksów i pokostów 1Si. Szczególnie ciekawy
jest opis przenoszenia drukowanych wzorów na
127 Por. też ryc. 1.
128 La voliere des oiseaux, Henri le Roy fecit, Haman
Weyein excud., 8 pi., 70X 197 mm, [b.m. i r.] („1621" —
dopisek ołówkowy).
123 Libellus varia Genera Piscium complectens, Pic-
toribus, sculptoribus, caelatoribus, aurifabris etc. mirę
utilis et necessarius. Nioolaus de Bruyn mv., Claes Jans1;.
V'isBcher exciuid., 13 pl., liczb., 13X1®6 mm, [b.m.
i r.] (przyp. Amsterdam).
130 „Le cabinet des dames, extrait d'un livre manu-
scrit trouve dans le cabinet de la defuncte Serenissime
Reine ds Poiogne et de Suede Louise Marie de Gonza-
gue apres so,n deces arrive a Vairsovie le 10 Mai 1667",
Biblioteka Polska w Paryżu, rkps 185. Mikrofilm doku-
mentu udostępniła mi doc. Karolina Targosz, której
w 'tym miejscu pragnę serdecznie podziękować. Ona też
scharakteryzowała rękopis w monografii: Uczony dwór
Ludwiki Marii Gonzagi, Wrocław 1975, s. 372.
131 Tego zdania jest Targosz, o.c, s. 372.
132 „Le cabinet des dames...": „Faęon d'or bruni po-ur
en doinner la [!J couleur aux bois des lambris" (s. 141
bis i 142 bis — wpis ręką królowej).
133 Ibid, s. 99 i 70.
134 Ibid., s. 1'46.
119
A. Wierzba)
zytkowskim zeszycie (skąd została wycięta) mógł-
by wskazywać na wykorzystanie jej jako patro-
nu — aż do „zniszczenia wzoru". Także sylwetka
dziobiącego ptaka (z medal'orau w dalmatyce I) ma
odpowiednik w jednej z tablic Gheeiraeirtsia (ryc.
39 i 44) 127.
Cztery inne serie współoprawne w drugim to-
miku zawierają niezwykle bogaty atlas zwierząt,
z którego — a zwłaszcza z cyklu La voliere des
oiseauz, przejrzystego „katalogu" ptaków ideal-
nie dostosowanego do potrzeb wzornictwa —
czerpały w w. XVIII całe pokolenia zakonnych
haf ciarek 128. Nie ma on jednak bezpośredniej
łączności z „bestiarium" zawartym w aparacie kró-
lewskim. Natomiast ryciny ostatniego zbioru —
Nicolasa de Eiruyna Libellus varia Genera Pis-
cium... (ryt. przez Olaesa Janss. Visschera) —
ujawniają kilka istotnych zbieżności129. Jedno-
znaczna jest analogia między rybioogoniastymi
monstrami wodnymi z kart 10 i 11 (opisanymi
jako Delphinus fictitius bądź Callionymus) a jed-
nym z dziwnych stworzeń widniejących na otoku
ramion ornatu (ryc. 45, 46).
Obydwa albumy jednak dają nam argumenty
niepełnie, ułamkowe, a z uwagi na naświetlone
poprzednio inne, złożone inspiracje haftów nie
podbudowują tezy o miejscowym pochodzeniu oz-
dób naszego kompletu. Interesujący dla owej
kwestii jest nie publikowany dotąd rękopis pod
nazwą „be Gabinet des Dames...", będący zbiorem
różnego rodzaju przepisów, porad, recept — od
kosmetycznych, poprzez kulinarne do alchemicz-
nych i malarskich. Osiemnastowieczny odpis do-
kumentu zachował się w Bibliotece Polskiej w
Paryżu. Według oświadczenia kopisty oryginał
został odnaleziony po śmierci Ludwiki Marii w
jej gabinecie130. Zeszyt liczy około 150 stron. Za
autora całości 'uważa się nadwornego lekarza kró-
lowej — być może wiernego jej sługę jeszcze z
czasów panieńskich — Augustyna Courrade131.
Szereg notatek skreśliła tu własnoręcznie Ludwi-
ka Maria.
Wśród przepisów artystycznych wyróżniają się
receptury na uzyskanie złotej farby i złocenia 132,
na sporządzanie innych malarskich barwników
{gris brun, gris blanc, couleur du Roy) 133, a tak-
że werniksów i pokostów 1Si. Szczególnie ciekawy
jest opis przenoszenia drukowanych wzorów na
127 Por. też ryc. 1.
128 La voliere des oiseaux, Henri le Roy fecit, Haman
Weyein excud., 8 pi., 70X 197 mm, [b.m. i r.] („1621" —
dopisek ołówkowy).
123 Libellus varia Genera Piscium complectens, Pic-
toribus, sculptoribus, caelatoribus, aurifabris etc. mirę
utilis et necessarius. Nioolaus de Bruyn mv., Claes Jans1;.
V'isBcher exciuid., 13 pl., liczb., 13X1®6 mm, [b.m.
i r.] (przyp. Amsterdam).
130 „Le cabinet des dames, extrait d'un livre manu-
scrit trouve dans le cabinet de la defuncte Serenissime
Reine ds Poiogne et de Suede Louise Marie de Gonza-
gue apres so,n deces arrive a Vairsovie le 10 Mai 1667",
Biblioteka Polska w Paryżu, rkps 185. Mikrofilm doku-
mentu udostępniła mi doc. Karolina Targosz, której
w 'tym miejscu pragnę serdecznie podziękować. Ona też
scharakteryzowała rękopis w monografii: Uczony dwór
Ludwiki Marii Gonzagi, Wrocław 1975, s. 372.
131 Tego zdania jest Targosz, o.c, s. 372.
132 „Le cabinet des dames...": „Faęon d'or bruni po-ur
en doinner la [!J couleur aux bois des lambris" (s. 141
bis i 142 bis — wpis ręką królowej).
133 Ibid, s. 99 i 70.
134 Ibid., s. 1'46.
119