DOI Artikel:
Piwocka, Magdalena: "Aparat królewski" – zespół szat liturgicznych z klasztoru SS. Wizytek w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0132
50. Pantofel, fragment haftu, Kopenhaga, Zamek Rosem-
borg (wg archiwalnego zdjęcia; repr. J. Gawłowski)
ogoniaste smoki i pierzaste palmety nie powta-
rzają się jednak dosłownie w dekoracji „grzebie-
miarza", lecz na pretekstach wizytkowskich apara-
tów (ryc. 49, 50, 10). Identyczne jest tu czerwo-
ne tło (aksamitne), mozaikowa różnorodność ście-
gów i gatunków złota, a nade wszystko rysunek
poszczególnych elementów oraz ich wymiary, ści-
śle przystające do wielkości i wzajemnych pro-
porcji haftów w naszych dalmatykach. Tak więc
poszerza się krąg przedmiotów o analogicznej de-
koracji, zmierzając jakby do odtworzenia zarysu
[zaginionego bądź rozproszonego kompletu.
Jakie wnioski nasuwa rozpatrzenie duńskich
analogii? Przede wszystkim rzucają one światło
na problem świeckiego (odzieżowego lub wyposa-
żeniowego) charakteru naczych haftów i potwier-
dzają Witórność ich montażu, nie przesądzając
jednak kwestii ich pierwotniej przynależności. Czy
zbieżność obiektów jest na tyle wyrazista, iż wy-
kracza poza ramy zwykłych artystycznych i tech-
nicznych pokrewieństw, dopuszczając myśl o
wspólnej proweniencji? Wobec ogromnych strat —
jakie poniosły zarówno zbiory francuskie w do-
bie Wielkiej Rewolucji, jak i polskie w kolejnych
zawieruchach dziejowych — liczba ocalałych tek-
stylnych dekoracji należących do tej właśnie fazy
stylistycznej i tego kręgu modeli oraz, zrealizowa-
nych dokładnie tymi samymi środkami jesit wię-
cej niż ilkromna. Trudno zatem o szersze porów-
nania. Jednak — biorąc nawet pod uwagę ist-
nienie mie objętego naszym spojrzeniem materia-
łu badawczego — wolno uznać, że więź między
przedmiotami nie jest przypadkowa.
Czy dałoby się naszkicować hipotezę rozwią-
zania zagadki, w jakich okolicznościach „duńskie"
elementy garnituru zawędrowały do Kopenhagi?
Istnieje szereg możliwych sposobów przepływu
tych obiektów, wśród nich wersja, że mogły przy-
być do Danii w wyniku jakiejś nie odnotowanej
w kronikach dyploimacji wymiany prezentów.
Przestudiowanie polsko-duńskich stosunków poli-
tycznych w dobie wojen szwedzkich i wspólnych
aliansów z Brandenburgią nie daje bezpośrednich
po temu wskazówekm. Udział brandenburskiej
wzorzystych włoskich jedwabi z połowy w. XVII. Wystę-
pują one już w inwentarzu z r. 1651 (Flamand Chri-
st e n s e n, Kongedragterne..., I, s. 84—97, poz. 36 —49;
II, tabl. XL—LI).
176 Druga wojna północna dostarczyła okazji do sze-
regu spotkań, poselstw i korespondencji między trzema
państwami (wizyta Ludwiki Marii w Berlinie, zjazd w
Bydgoszczy — 1658, traktat w Oliwie — 1660) oraz do
rozwoju polskiej akcji militarnej i dyplomatycznej w
Danii (rokowania i przymierze z Danią — 1657, inter-
wencja oddziałów Czarnieckiego w Danii — 1658/1659).
Trójstronne relacje omawiają m. in.: L. Kubala, Woj-
ny duńskie i pokój oliwski 1657—1660, Lwów 1922; W.
Czapliński, Wyprawa Czarnieckiego do Danii w la-
tach 1658—1659 [w:] Polska a Dania XVI—XX w., War-
szawa 1976, s. 201—321; liczne wzmianki w listach Des
Noyersa (Lettres..., passim). Źródła dyplomatyczne do
stosunków Jana Kazimierza z Fryderykiem III w: Ele-
menta ad jontium editiones. XX: Res polonicae ex Ar-
chivo Regni Daniae, II pars, Romae 1969.
126
borg (wg archiwalnego zdjęcia; repr. J. Gawłowski)
ogoniaste smoki i pierzaste palmety nie powta-
rzają się jednak dosłownie w dekoracji „grzebie-
miarza", lecz na pretekstach wizytkowskich apara-
tów (ryc. 49, 50, 10). Identyczne jest tu czerwo-
ne tło (aksamitne), mozaikowa różnorodność ście-
gów i gatunków złota, a nade wszystko rysunek
poszczególnych elementów oraz ich wymiary, ści-
śle przystające do wielkości i wzajemnych pro-
porcji haftów w naszych dalmatykach. Tak więc
poszerza się krąg przedmiotów o analogicznej de-
koracji, zmierzając jakby do odtworzenia zarysu
[zaginionego bądź rozproszonego kompletu.
Jakie wnioski nasuwa rozpatrzenie duńskich
analogii? Przede wszystkim rzucają one światło
na problem świeckiego (odzieżowego lub wyposa-
żeniowego) charakteru naczych haftów i potwier-
dzają Witórność ich montażu, nie przesądzając
jednak kwestii ich pierwotniej przynależności. Czy
zbieżność obiektów jest na tyle wyrazista, iż wy-
kracza poza ramy zwykłych artystycznych i tech-
nicznych pokrewieństw, dopuszczając myśl o
wspólnej proweniencji? Wobec ogromnych strat —
jakie poniosły zarówno zbiory francuskie w do-
bie Wielkiej Rewolucji, jak i polskie w kolejnych
zawieruchach dziejowych — liczba ocalałych tek-
stylnych dekoracji należących do tej właśnie fazy
stylistycznej i tego kręgu modeli oraz, zrealizowa-
nych dokładnie tymi samymi środkami jesit wię-
cej niż ilkromna. Trudno zatem o szersze porów-
nania. Jednak — biorąc nawet pod uwagę ist-
nienie mie objętego naszym spojrzeniem materia-
łu badawczego — wolno uznać, że więź między
przedmiotami nie jest przypadkowa.
Czy dałoby się naszkicować hipotezę rozwią-
zania zagadki, w jakich okolicznościach „duńskie"
elementy garnituru zawędrowały do Kopenhagi?
Istnieje szereg możliwych sposobów przepływu
tych obiektów, wśród nich wersja, że mogły przy-
być do Danii w wyniku jakiejś nie odnotowanej
w kronikach dyploimacji wymiany prezentów.
Przestudiowanie polsko-duńskich stosunków poli-
tycznych w dobie wojen szwedzkich i wspólnych
aliansów z Brandenburgią nie daje bezpośrednich
po temu wskazówekm. Udział brandenburskiej
wzorzystych włoskich jedwabi z połowy w. XVII. Wystę-
pują one już w inwentarzu z r. 1651 (Flamand Chri-
st e n s e n, Kongedragterne..., I, s. 84—97, poz. 36 —49;
II, tabl. XL—LI).
176 Druga wojna północna dostarczyła okazji do sze-
regu spotkań, poselstw i korespondencji między trzema
państwami (wizyta Ludwiki Marii w Berlinie, zjazd w
Bydgoszczy — 1658, traktat w Oliwie — 1660) oraz do
rozwoju polskiej akcji militarnej i dyplomatycznej w
Danii (rokowania i przymierze z Danią — 1657, inter-
wencja oddziałów Czarnieckiego w Danii — 1658/1659).
Trójstronne relacje omawiają m. in.: L. Kubala, Woj-
ny duńskie i pokój oliwski 1657—1660, Lwów 1922; W.
Czapliński, Wyprawa Czarnieckiego do Danii w la-
tach 1658—1659 [w:] Polska a Dania XVI—XX w., War-
szawa 1976, s. 201—321; liczne wzmianki w listach Des
Noyersa (Lettres..., passim). Źródła dyplomatyczne do
stosunków Jana Kazimierza z Fryderykiem III w: Ele-
menta ad jontium editiones. XX: Res polonicae ex Ar-
chivo Regni Daniae, II pars, Romae 1969.
126