DOI article:
Hordyński, Piotr: Dzieje plakatu ze sternikiem i wędrówki motywów w sztuce propagandowej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0156
9. Felicja baronówna Gottesmann, Ofiara poświęcona na dochód cierpiącej ludzkości..., litografia
rowniczej roli partii, posługując się powszechnie
zrozumiałą i od dawna zakorzenioną w języku me-
taforą sternika (czy raczej rodziną metafor —
powiada się nip. „ster rządów", „sternik nawy
państwowej", „sterowanie produkcją" Ltd.). Róż-
ne właściwości przedstawionej postaci — widocz-
na przynależność do robotniczego staniu, jej mło-
dość i siła — uzupełniają hasło, ilustrując te ce-
chy partii, które uprawomocniają jej kierowniczą
rolę. Tak więc przekaz wizualny nie tylko po-
twierdza i utrwala w pamięci wyrażone słowami
hasło, ale rozwija je, dopowiadając nowe treści.
W ten sposób słowo i obraz wzajemnie się wspie-
rają.
Metamorfozy plakatu ze sternikiem w ostat-
nich latach ilustrują jeszcze jedno zjawisko ty-
powe nie tylko dla sztuki propagandowej, ale i
dla sztuki zaangażowanej, rozumianej w szerszym
pojęciu, a mianowicie przechwytywanie istnieją-
15 Termin ten wprowadza J. R u d e 1, Schemes pla-
stiąues et structures symboliąues dans la periode du
cych form wizualnych dla wyrażania nowych tre-
ści, nieraz bardzo różnych od tych, które pier-
wotnie z nimi łączono.
Przejmowanie istniejących schematów formal-
nych czy struktur dyspozycyjnych13 dla wypo-
wiadania nowych treści występuje od wieków i
jest sprawą powszechnie znaną — dość przypom-
nieć przykład sztuki starochrześcijańskiej czerpią-
cej obficie z zasobu form pogańskiego antyku.
Często mamy do czynienia z przejęciem już nie
schematu czy struktury, ale z przechwyceniem
konkretnej formy pojedynczego dzieła sztuki. Tak
właśnie nieraz się dzieje, gdy artysta ma na oku
doraźne propagandowe cele. Może to się jednak
odbywać na różny sposób i na różnych zasadach.
Najprostszy z tych sposobów to zwyczajne
przejęcie wygodnego wzoru, niejako z lenistwa,
bez ukrytych intencji, co nie przeszkadza, że by-
wamy nieraz zaskoczeni śmiałym przesunięciem
Quattrocento. Quelques remarąues [w:] Symboles de la
Renaissance, Paris 1976, s. 89—8®.
150
rowniczej roli partii, posługując się powszechnie
zrozumiałą i od dawna zakorzenioną w języku me-
taforą sternika (czy raczej rodziną metafor —
powiada się nip. „ster rządów", „sternik nawy
państwowej", „sterowanie produkcją" Ltd.). Róż-
ne właściwości przedstawionej postaci — widocz-
na przynależność do robotniczego staniu, jej mło-
dość i siła — uzupełniają hasło, ilustrując te ce-
chy partii, które uprawomocniają jej kierowniczą
rolę. Tak więc przekaz wizualny nie tylko po-
twierdza i utrwala w pamięci wyrażone słowami
hasło, ale rozwija je, dopowiadając nowe treści.
W ten sposób słowo i obraz wzajemnie się wspie-
rają.
Metamorfozy plakatu ze sternikiem w ostat-
nich latach ilustrują jeszcze jedno zjawisko ty-
powe nie tylko dla sztuki propagandowej, ale i
dla sztuki zaangażowanej, rozumianej w szerszym
pojęciu, a mianowicie przechwytywanie istnieją-
15 Termin ten wprowadza J. R u d e 1, Schemes pla-
stiąues et structures symboliąues dans la periode du
cych form wizualnych dla wyrażania nowych tre-
ści, nieraz bardzo różnych od tych, które pier-
wotnie z nimi łączono.
Przejmowanie istniejących schematów formal-
nych czy struktur dyspozycyjnych13 dla wypo-
wiadania nowych treści występuje od wieków i
jest sprawą powszechnie znaną — dość przypom-
nieć przykład sztuki starochrześcijańskiej czerpią-
cej obficie z zasobu form pogańskiego antyku.
Często mamy do czynienia z przejęciem już nie
schematu czy struktury, ale z przechwyceniem
konkretnej formy pojedynczego dzieła sztuki. Tak
właśnie nieraz się dzieje, gdy artysta ma na oku
doraźne propagandowe cele. Może to się jednak
odbywać na różny sposób i na różnych zasadach.
Najprostszy z tych sposobów to zwyczajne
przejęcie wygodnego wzoru, niejako z lenistwa,
bez ukrytych intencji, co nie przeszkadza, że by-
wamy nieraz zaskoczeni śmiałym przesunięciem
Quattrocento. Quelques remarąues [w:] Symboles de la
Renaissance, Paris 1976, s. 89—8®.
150