DOI Artikel:
Przybyszewski, Bolesław: Jerzy Langmann, 1903 - 1982
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0164
wojną światową przeniósł się do Warszawy, gdzie
uzyskał stanowisko prowadzącego ogólnopolskie
audycje religijne. W związku z tym kilkakrot-
nie wyjeżdżał do Rzymu, skąd przekazywał ra-
diowe relacje o wydarzeniach z życia kościelne-
go (np. o kanonizacji św. Andrzeja Boboli i prze-
wiezieniu jego relikwii do Polski, o pogrzebie
Piusa XI, koronacji papieskiej Piusa XII). Audy-
cje w Polskim Radio w Warszawie prowadził do
samego wybuchu wojny.
Aresztowany w pierwszych miesiącach okupa-
cja, Jerzy Langman przeszedł w tych latach ge-
hennę obozów koncentracyjnych w Mauthausen-
-Gusen i Buchenwaldzie. Przejścia obozowe po-
zostawiły niezatarty ślad w Jego pamięci, co zna-
lazło wyraz w Jego późniejszych wspomnieniach
(Oczekiwanie, Buchenwald, Kraków 1972). Po wy-
zwoleniu, od 23 IV 1945 przebywał czasowo w
Wiirzburgu i Paryżu, gdzie ciężko chorował. Od-
zyskawszy zdrowie wyjechał do Rzymu.
Przybywszy do Wiecznego Miasta rozpoczął
studia teologiczne na Papieskim Uniwersytecie
Gregoriańskim i zakończył je stopniem licencja-
ta teologii w ir. 1951. W tymże samym roku
przyjął święcenia kapłańskie. W czasie studiów
odwiedził kilkakrotnie Kraków, a w r. 1947 uzy-
skał na Uniwersytecie Jagiellońskim doktorat z
histoirii sztuki na podstawie pracy: Nie istnieją-
cy kościół ŚŚ. Michała i Józefa, niegdyś Karme-
litów Bosych w Krakowie. Następnie podjął stu-
dia w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześ-
cijańskiej, które uwieńczone zostały stopniem do-
ktora w ir. 1960 na podstawie -rozprawy Catalogo
delie reppresentazioni di Buon Pastore. Promoto-
rem tej pracy był prof. dr Luciano de Bruyne.
Dodać należy, że jeszcze jako student teologii (ale
już dr historii sztuki) podjął się zorganizowania
działu polskiego na Międzynarodowej Wystawie
Sztuki Religijnej, urządzonej w Rzymie z okazji
Roku Świętego 1950.
Jerzy Langman poświęcał się pracy dydaktycz-
nej. Na. Papieskim Uniwersytecie Św. Tomasza z
Akwinu (Angelicum) wykładał przez dziesięć lat
(1960—1970) archeologię chrześcijańską, potem
przez osiem lat (1970—1978) prowadził wykłady
z tego przedmiotu na Papieskim Wydziale Te-
ologicznym w Krakowie, przenosząc się co .roku
wiosną na dłuższy pobyt do rodzinnego miasta.
Jerzego Langmana — prowadzącego wykłady
archeologii — szczególnie interesowała sztuka se-
pulkralna starożytnych chrześcijan, katakumby i
ich malarstwo. Głosił, że sztuka starochrześcijań-
ska od samego początku była sztuką nową, zwią-
zaną z kultem, opartą na symbolu i dogmacie.
Od chwili siwego powstania wniosła nowe pier-
wiastki i nowe wartości do kultury chrześcijań-
skiej. Na konkretnych przykładach wykazywał,
jak wielka jest różnica między wytworem sztu-
ki pogańskiej a dziełem nowo powstałej sztuki
chrzęści j ańskie j.
Poza wykładami poświęcał dużo czasu specja-
listycznym studiom nad historią rzeźby polskiej
z wieku XIX i XX, zwłaszcza z czasów twór-
czości dwóch rzeźbiarzy: Oskara Sosnowskiego i
swego ojca, Zygmunta Langmana. Dzieła ich opi-
sywał, zbierał. O Sosnowskim napisał dużą roz-
prawę, którą imiał zamiar przedstawić jako habi-
litacyjną na Papieskim Wydziale Teologicznym w
Krakowie. Na terenie Włoch odkrył pewną ilość
rzeźb Sosnowskiego i zadbał o należytą ich eks-
pozycję. Działalność obu artystów przedstawił na
posiedzeniach Komisji Teorii i Historii Sztuki Od-
działu PAN w Krakowie, której był członkiem.
Życiorys swego ojca napisał dla Polskiego Sło-
wnika Biograficznego.
Po okupacji i skończeniu studiów w Rzymie
Jerzy Langman bardzo pragnął wrócić do Polski,
ale trudne warunki zmusiły Go do pozostania za
granicą. Jego związek z ojczyzną był silny i stały,
a cała działalność naukowa była -ukierunkowana
w stronę Polski. Zbierał polonika na terenie
Włoch i wypełnił nimi dwa pokoje przy via Ur-
bana 20 w Rzymie, a przybywające z Polski wy-
cieczki i pielgrzymki przyjmował z radością i bez-
interesownie oprowadzał po mieście, z entuzjaz-
mem objaśniał pomniki sztuki rzymskiej, szcze-
gólny nacisk kładąc na antyk i najstarsze pomniki
chrześcijaństwa. Wyrazem Jego postawy patrioty-
cznej były coroczne wyjazdy w ostatnich latach
życia do Adampola, osady zamieszkanej przez Po-
laków, założonej w r. 1835 przez ks. Adama Czar-
toryskiego. Oczekiwany z radością, bywał tam w
okresie świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy,
niosąc rodakom polskie słowo i prowadząc obrzę-
dy (liturgiczne.
Życie pełne doświadczeń i cierpień oraz nie-
strudzonej pracy zakończył Jerzy Langman w
Rzymie w szpitalu Gemełli dnia 18 stycznia 1982 r.
i pochowany został na podmiejskim cmentarzu
rzymskim Prima Porta obok kochanego brata
Andrzeja, zmarłego niewiele lat wcześniej. Od-
szedł jeden z niewielu polskich doktorów arche-
ologii chrześcijańskiej, znawców antyku rzymskie-
go oraz miłośników kultury i sztuki starożytnych
chrześcijan.
Bolesław Przybyszewski
158
uzyskał stanowisko prowadzącego ogólnopolskie
audycje religijne. W związku z tym kilkakrot-
nie wyjeżdżał do Rzymu, skąd przekazywał ra-
diowe relacje o wydarzeniach z życia kościelne-
go (np. o kanonizacji św. Andrzeja Boboli i prze-
wiezieniu jego relikwii do Polski, o pogrzebie
Piusa XI, koronacji papieskiej Piusa XII). Audy-
cje w Polskim Radio w Warszawie prowadził do
samego wybuchu wojny.
Aresztowany w pierwszych miesiącach okupa-
cja, Jerzy Langman przeszedł w tych latach ge-
hennę obozów koncentracyjnych w Mauthausen-
-Gusen i Buchenwaldzie. Przejścia obozowe po-
zostawiły niezatarty ślad w Jego pamięci, co zna-
lazło wyraz w Jego późniejszych wspomnieniach
(Oczekiwanie, Buchenwald, Kraków 1972). Po wy-
zwoleniu, od 23 IV 1945 przebywał czasowo w
Wiirzburgu i Paryżu, gdzie ciężko chorował. Od-
zyskawszy zdrowie wyjechał do Rzymu.
Przybywszy do Wiecznego Miasta rozpoczął
studia teologiczne na Papieskim Uniwersytecie
Gregoriańskim i zakończył je stopniem licencja-
ta teologii w ir. 1951. W tymże samym roku
przyjął święcenia kapłańskie. W czasie studiów
odwiedził kilkakrotnie Kraków, a w r. 1947 uzy-
skał na Uniwersytecie Jagiellońskim doktorat z
histoirii sztuki na podstawie pracy: Nie istnieją-
cy kościół ŚŚ. Michała i Józefa, niegdyś Karme-
litów Bosych w Krakowie. Następnie podjął stu-
dia w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześ-
cijańskiej, które uwieńczone zostały stopniem do-
ktora w ir. 1960 na podstawie -rozprawy Catalogo
delie reppresentazioni di Buon Pastore. Promoto-
rem tej pracy był prof. dr Luciano de Bruyne.
Dodać należy, że jeszcze jako student teologii (ale
już dr historii sztuki) podjął się zorganizowania
działu polskiego na Międzynarodowej Wystawie
Sztuki Religijnej, urządzonej w Rzymie z okazji
Roku Świętego 1950.
Jerzy Langman poświęcał się pracy dydaktycz-
nej. Na. Papieskim Uniwersytecie Św. Tomasza z
Akwinu (Angelicum) wykładał przez dziesięć lat
(1960—1970) archeologię chrześcijańską, potem
przez osiem lat (1970—1978) prowadził wykłady
z tego przedmiotu na Papieskim Wydziale Te-
ologicznym w Krakowie, przenosząc się co .roku
wiosną na dłuższy pobyt do rodzinnego miasta.
Jerzego Langmana — prowadzącego wykłady
archeologii — szczególnie interesowała sztuka se-
pulkralna starożytnych chrześcijan, katakumby i
ich malarstwo. Głosił, że sztuka starochrześcijań-
ska od samego początku była sztuką nową, zwią-
zaną z kultem, opartą na symbolu i dogmacie.
Od chwili siwego powstania wniosła nowe pier-
wiastki i nowe wartości do kultury chrześcijań-
skiej. Na konkretnych przykładach wykazywał,
jak wielka jest różnica między wytworem sztu-
ki pogańskiej a dziełem nowo powstałej sztuki
chrzęści j ańskie j.
Poza wykładami poświęcał dużo czasu specja-
listycznym studiom nad historią rzeźby polskiej
z wieku XIX i XX, zwłaszcza z czasów twór-
czości dwóch rzeźbiarzy: Oskara Sosnowskiego i
swego ojca, Zygmunta Langmana. Dzieła ich opi-
sywał, zbierał. O Sosnowskim napisał dużą roz-
prawę, którą imiał zamiar przedstawić jako habi-
litacyjną na Papieskim Wydziale Teologicznym w
Krakowie. Na terenie Włoch odkrył pewną ilość
rzeźb Sosnowskiego i zadbał o należytą ich eks-
pozycję. Działalność obu artystów przedstawił na
posiedzeniach Komisji Teorii i Historii Sztuki Od-
działu PAN w Krakowie, której był członkiem.
Życiorys swego ojca napisał dla Polskiego Sło-
wnika Biograficznego.
Po okupacji i skończeniu studiów w Rzymie
Jerzy Langman bardzo pragnął wrócić do Polski,
ale trudne warunki zmusiły Go do pozostania za
granicą. Jego związek z ojczyzną był silny i stały,
a cała działalność naukowa była -ukierunkowana
w stronę Polski. Zbierał polonika na terenie
Włoch i wypełnił nimi dwa pokoje przy via Ur-
bana 20 w Rzymie, a przybywające z Polski wy-
cieczki i pielgrzymki przyjmował z radością i bez-
interesownie oprowadzał po mieście, z entuzjaz-
mem objaśniał pomniki sztuki rzymskiej, szcze-
gólny nacisk kładąc na antyk i najstarsze pomniki
chrześcijaństwa. Wyrazem Jego postawy patrioty-
cznej były coroczne wyjazdy w ostatnich latach
życia do Adampola, osady zamieszkanej przez Po-
laków, założonej w r. 1835 przez ks. Adama Czar-
toryskiego. Oczekiwany z radością, bywał tam w
okresie świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy,
niosąc rodakom polskie słowo i prowadząc obrzę-
dy (liturgiczne.
Życie pełne doświadczeń i cierpień oraz nie-
strudzonej pracy zakończył Jerzy Langman w
Rzymie w szpitalu Gemełli dnia 18 stycznia 1982 r.
i pochowany został na podmiejskim cmentarzu
rzymskim Prima Porta obok kochanego brata
Andrzeja, zmarłego niewiele lat wcześniej. Od-
szedł jeden z niewielu polskich doktorów arche-
ologii chrześcijańskiej, znawców antyku rzymskie-
go oraz miłośników kultury i sztuki starożytnych
chrześcijan.
Bolesław Przybyszewski
158