DOI Artikel:
Porębski, Mieczysław: Tryptyk "Zaśnięcia Marii Panny" z kościoła Mariackiego w Krakowie: Struktura i obrazowanie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0044
1. Ołtarz główny i jego retabulum w kościele Mariackim
w Krakowie, analiza proporcji (opracowanie graficzne
tej i następnych ilustracji: J. Porębski)
brązowania, jakby pośredni między rzeźbą a pła-
skim, dwuwymiarowym malowidłem. Rodzaj ten
łączy obce malarstwu płaszczyznowemu zróżnico-
wanie relacyj haptycznych oraz związany z tym
pewien stopień trójwymiarowości z obcym rzeź-
bie krągłej zespoleniem optycznych wyglądów w
jednym polu, ina zwartym tle materialnym. Przed-
stawienie stosunków pełnoprzestrzennych w trój-
wymiarowej przestrzeni tak pojętego reliefu nie
dokonuje się, jak w rzeźbie krągłej, przez od-
wzorowanie dookolne, ale przez odpowiednie ufor-
mowanie jednego, czołowego widoku pola. Wi-
dok ten uzupełniają w mniejszym lub większym
stopniu widoki ukośne. Szczególnie interesujące
wzbogacenie widoku głównego wprowadzają wi-
doki ukośne, gdy bryłowatość reliefu jest duża
i gdy zbliża się on przez to do rzeźby pełnej.
Przypadek taki zachodzi w centralnym ukła-
dzie tematowym, we wnęce szafy. Na pierwszy
rzut oka zdawałoby się, że pomieszczoną tam gru-
pę figur cechują stosunki właściwe rzeźbie krą-
głej —• pełna odpowiedniość przestrzenna trójwy-
miarowych brył wobec relacji przez nie obrazo-
wanych. W architektonicznych ramach arkady na
tle masywnej ściany wznosi się wprost z podło-
gi wnęki szereg postaci nadnaturalnej wielkości,
które unaoczniać mają moment zaśnięcia Marii w
2. Proiparoje mariackiego retabulum według pomiarów
T. Szydłowskiego (Le retable...)
otoczeniu dwunastu apostołów. Każda z figur pre-
zentuje odrębny typ wyglądowy o cechach indy-
widualnych, scharakteryzowany zgodnie z trój-
wymiarowymi stosunkami przestrzennymi. Kon-
stytucję rzeźbiarśką podkreśla żywa polichromia,
wyróżniająca lokalnie partie ciała, włosów i szat
o suto złoconych powierzchniach.
Środek zajmuje postać apostoła, który, pochy-
lony lekko ku przodowi, podtrzymuje osuwającą
się na kolana Madonnę. Z lewej starzec z otwar-
tą książką w ręku kuli się jakby, cofając lewym
barkiem ku tyłowi. Z prawej młodzieniec, le-
wym ramieniem podany naprzód, prawą ręką pod-
nosi do oczu brzeg szaty. Obie postaci ruchami
swymi zdają się jakby otaczać grupę środkową,
nie tracąc przy tym nic z rozwijanego autonomi-
cznie własnego sensu przestrzennego. Dwie po-
staci, które z nimi sąsiadują od zewnątrz, wiążą
skrajną swą sytuacją układ figuralny z arkado-
wym obramowaniem wnęki. Postać z prawej, z
trybularzem w opuszczonych dłoniach, opiera się
bokiem o arkadę, postać z lewej,, trzymając na
wysuniętym kolanie złote naczynie, ramieniem
odchyla się wstecz, za ramę. Tych sześć figur
równorzędnie dominuje we wnęce. Oglądane w
płaszczyźnie czołowej nie przesłaniają się wza-
jemnie, ale wyraźnie odcinają szczupłymi inter-
40
w Krakowie, analiza proporcji (opracowanie graficzne
tej i następnych ilustracji: J. Porębski)
brązowania, jakby pośredni między rzeźbą a pła-
skim, dwuwymiarowym malowidłem. Rodzaj ten
łączy obce malarstwu płaszczyznowemu zróżnico-
wanie relacyj haptycznych oraz związany z tym
pewien stopień trójwymiarowości z obcym rzeź-
bie krągłej zespoleniem optycznych wyglądów w
jednym polu, ina zwartym tle materialnym. Przed-
stawienie stosunków pełnoprzestrzennych w trój-
wymiarowej przestrzeni tak pojętego reliefu nie
dokonuje się, jak w rzeźbie krągłej, przez od-
wzorowanie dookolne, ale przez odpowiednie ufor-
mowanie jednego, czołowego widoku pola. Wi-
dok ten uzupełniają w mniejszym lub większym
stopniu widoki ukośne. Szczególnie interesujące
wzbogacenie widoku głównego wprowadzają wi-
doki ukośne, gdy bryłowatość reliefu jest duża
i gdy zbliża się on przez to do rzeźby pełnej.
Przypadek taki zachodzi w centralnym ukła-
dzie tematowym, we wnęce szafy. Na pierwszy
rzut oka zdawałoby się, że pomieszczoną tam gru-
pę figur cechują stosunki właściwe rzeźbie krą-
głej —• pełna odpowiedniość przestrzenna trójwy-
miarowych brył wobec relacji przez nie obrazo-
wanych. W architektonicznych ramach arkady na
tle masywnej ściany wznosi się wprost z podło-
gi wnęki szereg postaci nadnaturalnej wielkości,
które unaoczniać mają moment zaśnięcia Marii w
2. Proiparoje mariackiego retabulum według pomiarów
T. Szydłowskiego (Le retable...)
otoczeniu dwunastu apostołów. Każda z figur pre-
zentuje odrębny typ wyglądowy o cechach indy-
widualnych, scharakteryzowany zgodnie z trój-
wymiarowymi stosunkami przestrzennymi. Kon-
stytucję rzeźbiarśką podkreśla żywa polichromia,
wyróżniająca lokalnie partie ciała, włosów i szat
o suto złoconych powierzchniach.
Środek zajmuje postać apostoła, który, pochy-
lony lekko ku przodowi, podtrzymuje osuwającą
się na kolana Madonnę. Z lewej starzec z otwar-
tą książką w ręku kuli się jakby, cofając lewym
barkiem ku tyłowi. Z prawej młodzieniec, le-
wym ramieniem podany naprzód, prawą ręką pod-
nosi do oczu brzeg szaty. Obie postaci ruchami
swymi zdają się jakby otaczać grupę środkową,
nie tracąc przy tym nic z rozwijanego autonomi-
cznie własnego sensu przestrzennego. Dwie po-
staci, które z nimi sąsiadują od zewnątrz, wiążą
skrajną swą sytuacją układ figuralny z arkado-
wym obramowaniem wnęki. Postać z prawej, z
trybularzem w opuszczonych dłoniach, opiera się
bokiem o arkadę, postać z lewej,, trzymając na
wysuniętym kolanie złote naczynie, ramieniem
odchyla się wstecz, za ramę. Tych sześć figur
równorzędnie dominuje we wnęce. Oglądane w
płaszczyźnie czołowej nie przesłaniają się wza-
jemnie, ale wyraźnie odcinają szczupłymi inter-
40