DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Załamane ręce apostoła w Ołtarzu mariackim Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0070
17. Albrecht Dürer, Ukrzyżowanie, drzeworyt, 1508, B. 24.
Kraków, Zbiory Graficzne Biblioteki PAN (reprod.
Z. Kos)
danie do przodu górnej części jej ciała sprawia,
że środkowa Maria jest od dwóch pozostałych
zdecydowanie niższa, przez co jej splecione rę-
ce, o dłoniach przegiętych w dół, przypadają mniej
więcej na wysokości głów postaci bocznych.
Zwraca uwagę poziomy układ jej lewego, obna-
15 K. Mor and, Jean Pucelle, Oxford 198:2, tabl.
X, fig. a do tekstu s. 13—16 oraz 41—42; nr katalogu
6; Turner, o.c., s. 29, fig. 14; F. Avril, Manuscripts
Painting at the Court of France. The Fourteenth Cen-
tury (1310—1380), London 1978, tabl. 7, miniatura po le-
wej stronie do tekstu s. 52; Barasch, o.c., fig. 44
do tekstu s. 82t—84, gdzie autor wskazuje na załamane
iręce apostoła w Ołtarzu Mariackim jako na powtórzenie
gestu z miniatury Pucelle’a. Do miiniiiatury Pueelle’a
nawiązuje wcześniej gest Marii Magdaleny w scenie
Złożenia do grobu na malowanej mitrze z lat 1350—1370
ze skarbca Sainte Chapelle w Paryżu, obecnie w Mu-
see des Thermes et de 1’Hotel de Cluny tamże; patrz
Les Fastes du Gothiąue. Le siecle de Charles V, Paris
1981, s. 374, nr 324 bis.
16 L’opera completa di Giotto. Presentatione di G.
żonego przedramienia. U góry lamentują zawie-
szeni w powietrzu czterej aniołkowie 1S.
W Italii wcześniej od Pucelle’a podobny mo-
tyw zastosował w Opłakiwaniu Giottoi w Cappel-
la degli Scrovegni w Padwie, po r. 1305, w kom-
pozycji jednego ze zlatujących z nieba i zawie-
szonych nad ziemią, na której spoczywa ciało
Chrystusa, dziesięciu aniołków 16.
Na Północy dalsze przykłady załamanych nad
głową rąk można znaleźć w malarstwie późncgc-
tyckim: ściennym, tablicowym i miniaturowym,
a także w grafice, w zróżnicowanych mniej lub
bardziej konwencjonalnych realizacjach. Sprowa-
dzić je można do trzech typów.
W rozwiązaniu pierwszym płasko
splecione dłonie tworzą nad głową rodzaj balda-
chimu w kształcie odcinka koła. Podobnie ułożo-
ne bywają ręce w średniowiecznych wyobraże-
niach, w których układ palców ma symbolizować
liczbę milion (ryc. 4—5)17.
Na malowidle ściennym przedstawiającym U-
krzyżowanie w dawnym kościele Bożogrobców w
Miechowie, 1346—1348, św. Jan, stojący po pra-
wej stronie, pochyliwszy głowę trzyma wysoko
nad nią splecione dłonie o zarysie odpowiadającym
poniekąd kolistości nimbu (ryc. 7)18.
W latach 1.370—1400 gest załamanych nad
głową w rozpaczy rąk powtarza jedna z niewiast
znajdujących się po lewej stronie w scenach Zdję-
cia z krzyża i Złożenia do grobu, należących do
cyklu malowideł ściennych w kościele w Koce-
lovcach (Gocefalva) na Słowacji (ryc. 8)1!).
Również w Złożeniu do grobu z tzw. Klarenal-
tar w katedrze kołońskiej, 1400—1410, stojąca na
drugim planie między Józefem z Arymatei a Ni-
kodemem Maria Magdalena, przewyższająca swą
wielkością postacie obu mężczyzn, załamuje nad
głową splecione palcami dłonie, podczas gdy
Viigorelli. Apparat! critici e filologie! di E. Baccheschi,
Milano 1978 (Classici dell’Arte), tabl. XXXIII.
17 K. A. Wirth, Fingerzahlen [w:] Reallexikon zur
deutschen Kunstgeschichte, Lieferung 94, szp. 1225 n.;
sz:p. 1226: „Die höchste Zahl, eine Million, wird vorge-
stern durch Zusammenlegen beider Hände insertis in-
viicem digitis”; tu przede wszystkim seip. 1271—1275.
18 Katalog zabytków sztuki w Polsce, I: Wojewódz-
two krakowskie, pod redakcją J. Szabłowskiego, z. 8:
Powiat miechowski, opracowała Z. Bocizkowska, War-
szawa 1953, s. 23, fig. 47; J. Domasłowski, A. Kar-
ł o w s k a-K a m z o w a, M. Kornecki, M. M al-
k i e w i c z ó w,n a, Gotyckie malarstwo ścienne w Pol-
sce, Poznań 1984, s. 32, fig. 1 do tekstu s. 35—36: „św.
Jan Ewangelista załamujący ręce nad głową gestem zna-
nym głównie ze scen Opłakiwania”.
66
Kraków, Zbiory Graficzne Biblioteki PAN (reprod.
Z. Kos)
danie do przodu górnej części jej ciała sprawia,
że środkowa Maria jest od dwóch pozostałych
zdecydowanie niższa, przez co jej splecione rę-
ce, o dłoniach przegiętych w dół, przypadają mniej
więcej na wysokości głów postaci bocznych.
Zwraca uwagę poziomy układ jej lewego, obna-
15 K. Mor and, Jean Pucelle, Oxford 198:2, tabl.
X, fig. a do tekstu s. 13—16 oraz 41—42; nr katalogu
6; Turner, o.c., s. 29, fig. 14; F. Avril, Manuscripts
Painting at the Court of France. The Fourteenth Cen-
tury (1310—1380), London 1978, tabl. 7, miniatura po le-
wej stronie do tekstu s. 52; Barasch, o.c., fig. 44
do tekstu s. 82t—84, gdzie autor wskazuje na załamane
iręce apostoła w Ołtarzu Mariackim jako na powtórzenie
gestu z miniatury Pucelle’a. Do miiniiiatury Pueelle’a
nawiązuje wcześniej gest Marii Magdaleny w scenie
Złożenia do grobu na malowanej mitrze z lat 1350—1370
ze skarbca Sainte Chapelle w Paryżu, obecnie w Mu-
see des Thermes et de 1’Hotel de Cluny tamże; patrz
Les Fastes du Gothiąue. Le siecle de Charles V, Paris
1981, s. 374, nr 324 bis.
16 L’opera completa di Giotto. Presentatione di G.
żonego przedramienia. U góry lamentują zawie-
szeni w powietrzu czterej aniołkowie 1S.
W Italii wcześniej od Pucelle’a podobny mo-
tyw zastosował w Opłakiwaniu Giottoi w Cappel-
la degli Scrovegni w Padwie, po r. 1305, w kom-
pozycji jednego ze zlatujących z nieba i zawie-
szonych nad ziemią, na której spoczywa ciało
Chrystusa, dziesięciu aniołków 16.
Na Północy dalsze przykłady załamanych nad
głową rąk można znaleźć w malarstwie późncgc-
tyckim: ściennym, tablicowym i miniaturowym,
a także w grafice, w zróżnicowanych mniej lub
bardziej konwencjonalnych realizacjach. Sprowa-
dzić je można do trzech typów.
W rozwiązaniu pierwszym płasko
splecione dłonie tworzą nad głową rodzaj balda-
chimu w kształcie odcinka koła. Podobnie ułożo-
ne bywają ręce w średniowiecznych wyobraże-
niach, w których układ palców ma symbolizować
liczbę milion (ryc. 4—5)17.
Na malowidle ściennym przedstawiającym U-
krzyżowanie w dawnym kościele Bożogrobców w
Miechowie, 1346—1348, św. Jan, stojący po pra-
wej stronie, pochyliwszy głowę trzyma wysoko
nad nią splecione dłonie o zarysie odpowiadającym
poniekąd kolistości nimbu (ryc. 7)18.
W latach 1.370—1400 gest załamanych nad
głową w rozpaczy rąk powtarza jedna z niewiast
znajdujących się po lewej stronie w scenach Zdję-
cia z krzyża i Złożenia do grobu, należących do
cyklu malowideł ściennych w kościele w Koce-
lovcach (Gocefalva) na Słowacji (ryc. 8)1!).
Również w Złożeniu do grobu z tzw. Klarenal-
tar w katedrze kołońskiej, 1400—1410, stojąca na
drugim planie między Józefem z Arymatei a Ni-
kodemem Maria Magdalena, przewyższająca swą
wielkością postacie obu mężczyzn, załamuje nad
głową splecione palcami dłonie, podczas gdy
Viigorelli. Apparat! critici e filologie! di E. Baccheschi,
Milano 1978 (Classici dell’Arte), tabl. XXXIII.
17 K. A. Wirth, Fingerzahlen [w:] Reallexikon zur
deutschen Kunstgeschichte, Lieferung 94, szp. 1225 n.;
sz:p. 1226: „Die höchste Zahl, eine Million, wird vorge-
stern durch Zusammenlegen beider Hände insertis in-
viicem digitis”; tu przede wszystkim seip. 1271—1275.
18 Katalog zabytków sztuki w Polsce, I: Wojewódz-
two krakowskie, pod redakcją J. Szabłowskiego, z. 8:
Powiat miechowski, opracowała Z. Bocizkowska, War-
szawa 1953, s. 23, fig. 47; J. Domasłowski, A. Kar-
ł o w s k a-K a m z o w a, M. Kornecki, M. M al-
k i e w i c z ó w,n a, Gotyckie malarstwo ścienne w Pol-
sce, Poznań 1984, s. 32, fig. 1 do tekstu s. 35—36: „św.
Jan Ewangelista załamujący ręce nad głową gestem zna-
nym głównie ze scen Opłakiwania”.
66