DOI Artikel:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Wyobrażenie śmierci w twórczości Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0151
2. Fragment nagrobka króla Kazimierza Jagiellończyka z katedry na Wawelu
żano w wersji popularnej w grafice ulotnej i w
drukach 6. Związek Stwosza z tą dziedziną sztuki
był wielokrotnie podnoszony przez monografistów
jego twórczości \ Wolno zatem postawić pytanie,
jaka była stworzona przez niego wizja tego nie-
uniknionego faktu dla doli człowieczej.
Do Krakowa sprowadzono artystę, aby wyko-
nał ołtarz główny dla kościoła NMP. W części cen-
tralnej tego dzieła ukazał śmierć Marii. Zrezy-
gnował z łoża, gromnicy, kadzidła, pustego
grobu — rzeczowych elementów związanych ze
zdarzeniem historycznym. W sztuce ówczesnej
było ono rozmaicie odtwarzane 8. Kruche, osuwa-
jące się ciało podtrzymuje apostoł (ryc. 1). Kon-
trast jego silnej postaci z nikłością postaci Marii
czącego w asyście NMP 1 św. Andrzeja przed Chrystu-
sem, za którego plecami znajduje się przedstawienie
śmierci w całej ekspresji rozkładającego' się ciała, po-
chodzi z ołtarza, który jest dziełem Mistrza IP wyko-
nanym po 1520 roku (Praga, Galeria Narodowa). Ten
drewniany relief, bardzo dobrej klasy, nie jest jednak
osamotniony. Z kościoła Sw. Jerzego w Pradze pocho-
dzi kamienny posąg — wyobrażenie śmierci — również
datowany około roku 1520—30. Najwcześniejszy jest na-
grobek Jana Lobkovica z Kaden, wykonany przez Ul-
ricka Creuc w latach 1515—.16. Na wieku tumby uka-
zano wyłącznie rozkładające się zwłoki zmarłego —
Por. J. Ho molk a, Sochafstvi [w:] Pozdne goticke
umeni v Cechach, Praha 1978, s. 173, 207—210, 213—216.
Te dzieła świadczą, że omawiana problematyka znala-
zła realizację w królestwie czeskim w początkach XVI
wieku. J. Homolka, analizując relief Mistrza IP, wskazu-
je ną łączenie impulsów północnych z wpływami włois-
kiego renesansu. Tak drastyczne wyobrażenia w naszym
wrażenie to potęguje. Kulminacją są dłonie zło-
żone do modlitwy, ale częściowo już bezwładne,
młodzieńcza, piękna twarz wzrokiem jest już
nieobecna wśród apostołów. Sześć otaczających
Marię postaci tworzy zwartą grupę zjednoczoną
z nią modlitwą, napięciem wewnętrznym lub
smutkiem. Pozostali apostołowie, na zewnętrznych
obrzeżach kompozycji, wpatrują się w opromie-
niony świetlistą glorią krąg anielski. W jego cen-
trum Chrystus, otaczając ramieniem i szatą, żywą
Marię unosi w inną rzeczywistość. Nie ukazano
tego w odsłonach obrazowych, czy tzw. manie-
rze kontynuacyjnej, lecz niejako równocześnie.
To nowatorstwo kompozycyjne zauważono już w
literaturze przedmiotu9. Trzeba dodać, że to ide-
kraju nie były nigdy wykonywane, nie znamy ich także
z terenu Węgier. Dzięki wymienionej pracy wiadomo, że
wyobrażenia śmierci w rzeźbie, także nagrobnej, nie
były związane jedynie z zachodnią Europą.
6 Lexikon der christlichen Ikonographie..., I, s. 187,
wymienia szereg dzieł grafiki z XV i XVI wieku.
7 F. Koreiny, Die Kupferstiche der Veit Stoss [w:]
Die Vorträge, s. 141—169, tamże wcześniejsza literatura.
8 Lexikon der christlichen Ikonographie..., II, s. 275_
283. Warto przypomnieć, że w ołtarzu z Sehwabach
Zaśnięcie ukazano w typowej dla Niemiec wersji ikono-
graficznej z Mamią leżącą na łożu. Apostołowie troszczą
się o nią jak rodzimy przy umierającym, Veit Stoss in
Nürnberg. Werke des Meisters und seiner Schule in
Nürnberg und Umgebung, Nürnberg 1983, nr katalogu
29, s. 309—>333, M. 192.
9 Łodyńska -Kosińska, o.c., s. 142—144; P
Skubiszewski, Styl Wita Stosza [w:] Wit Stosz.
Studia o sztuce..., s. 14—32.
147
żano w wersji popularnej w grafice ulotnej i w
drukach 6. Związek Stwosza z tą dziedziną sztuki
był wielokrotnie podnoszony przez monografistów
jego twórczości \ Wolno zatem postawić pytanie,
jaka była stworzona przez niego wizja tego nie-
uniknionego faktu dla doli człowieczej.
Do Krakowa sprowadzono artystę, aby wyko-
nał ołtarz główny dla kościoła NMP. W części cen-
tralnej tego dzieła ukazał śmierć Marii. Zrezy-
gnował z łoża, gromnicy, kadzidła, pustego
grobu — rzeczowych elementów związanych ze
zdarzeniem historycznym. W sztuce ówczesnej
było ono rozmaicie odtwarzane 8. Kruche, osuwa-
jące się ciało podtrzymuje apostoł (ryc. 1). Kon-
trast jego silnej postaci z nikłością postaci Marii
czącego w asyście NMP 1 św. Andrzeja przed Chrystu-
sem, za którego plecami znajduje się przedstawienie
śmierci w całej ekspresji rozkładającego' się ciała, po-
chodzi z ołtarza, który jest dziełem Mistrza IP wyko-
nanym po 1520 roku (Praga, Galeria Narodowa). Ten
drewniany relief, bardzo dobrej klasy, nie jest jednak
osamotniony. Z kościoła Sw. Jerzego w Pradze pocho-
dzi kamienny posąg — wyobrażenie śmierci — również
datowany około roku 1520—30. Najwcześniejszy jest na-
grobek Jana Lobkovica z Kaden, wykonany przez Ul-
ricka Creuc w latach 1515—.16. Na wieku tumby uka-
zano wyłącznie rozkładające się zwłoki zmarłego —
Por. J. Ho molk a, Sochafstvi [w:] Pozdne goticke
umeni v Cechach, Praha 1978, s. 173, 207—210, 213—216.
Te dzieła świadczą, że omawiana problematyka znala-
zła realizację w królestwie czeskim w początkach XVI
wieku. J. Homolka, analizując relief Mistrza IP, wskazu-
je ną łączenie impulsów północnych z wpływami włois-
kiego renesansu. Tak drastyczne wyobrażenia w naszym
wrażenie to potęguje. Kulminacją są dłonie zło-
żone do modlitwy, ale częściowo już bezwładne,
młodzieńcza, piękna twarz wzrokiem jest już
nieobecna wśród apostołów. Sześć otaczających
Marię postaci tworzy zwartą grupę zjednoczoną
z nią modlitwą, napięciem wewnętrznym lub
smutkiem. Pozostali apostołowie, na zewnętrznych
obrzeżach kompozycji, wpatrują się w opromie-
niony świetlistą glorią krąg anielski. W jego cen-
trum Chrystus, otaczając ramieniem i szatą, żywą
Marię unosi w inną rzeczywistość. Nie ukazano
tego w odsłonach obrazowych, czy tzw. manie-
rze kontynuacyjnej, lecz niejako równocześnie.
To nowatorstwo kompozycyjne zauważono już w
literaturze przedmiotu9. Trzeba dodać, że to ide-
kraju nie były nigdy wykonywane, nie znamy ich także
z terenu Węgier. Dzięki wymienionej pracy wiadomo, że
wyobrażenia śmierci w rzeźbie, także nagrobnej, nie
były związane jedynie z zachodnią Europą.
6 Lexikon der christlichen Ikonographie..., I, s. 187,
wymienia szereg dzieł grafiki z XV i XVI wieku.
7 F. Koreiny, Die Kupferstiche der Veit Stoss [w:]
Die Vorträge, s. 141—169, tamże wcześniejsza literatura.
8 Lexikon der christlichen Ikonographie..., II, s. 275_
283. Warto przypomnieć, że w ołtarzu z Sehwabach
Zaśnięcie ukazano w typowej dla Niemiec wersji ikono-
graficznej z Mamią leżącą na łożu. Apostołowie troszczą
się o nią jak rodzimy przy umierającym, Veit Stoss in
Nürnberg. Werke des Meisters und seiner Schule in
Nürnberg und Umgebung, Nürnberg 1983, nr katalogu
29, s. 309—>333, M. 192.
9 Łodyńska -Kosińska, o.c., s. 142—144; P
Skubiszewski, Styl Wita Stosza [w:] Wit Stosz.
Studia o sztuce..., s. 14—32.
147