DOI Artikel:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Wyobrażenie śmierci w twórczości Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0155
watoiTskich, nowe analizy formalne dzieł i propo-
zycje ich datowania 31. W nawiązaniu do omawia-
nego problemu pragnę wskazać na rozmaite wa-
rianty wyobrażeń agonii lub zwielokrotnionego
cierpienia, które Stwosz tworzył w późniejszych
latach swojej twórczości. Ich różnorodność wska-
zuje, że nadal prowadził studia nad tym proble-
mem artystycznym, które w konsekwencji zmie-
rzały do odrębnych ujęć tematu.
W najstarszych dziełach tej grupy Chrystus
żywy patrzy smutnie na wiernych. Zawieszony
na lekko opadających ramionach, na ciele nie ma
szczególnie eksponowanych znaków przebytej mę-
ki- Perizonium wąskie, spokojne, podobne ele-
menty fałdowania. Jednym z nich jest krucyfiks
z kaplicy zamkowej w Norymberdze, datowany
na lata około roku 1500. Drugi pochodzi z fran-
ciszkańskiego kościoła Salvatore al Monte we
Florencji. Powstał przypuszczalnie w drugiej po-
łowie pierwszego dziesięciolecia XVI wieku:2.
Ten sposób ujęcia tematu powtórzyli jego ucz-
niowie (?) w krucyfiksie monachijskim, wykona-
nym około 1520 rolku33. Bogatszy jest jedynie
zwis draperii perizonium, powtarzający układ o-
padającego pukla włosów Chrystusa. Efekt w peł-
ni dekoracyjny ma także źródło w koncepcjach
kompozycyjnych Stwosza. Ten sposób prezenta-
cji Ukrzyżowanego, estetyczny, o ściszonej eks-
presji zawartej jedynie w twarzy Chrystusa —
który zdaje się nawiązywać dialog z widzem —
zapewne odpowiadał ówczesnym odbiorcom. Za-
uważyć go można w krucyfiksie Tylmana Rie-
menschneidera z muzeum w Würzburgu. Ten o-
biekt, datowany na lata około 15 1 5—2 0 34, cha-
rakteryzuje się elegancją prezentowanego ciała,
dekoracyjnością draperii i typowym dla tego ar-
tysty wyrazem skupienia w oczach Chrystusa.
Usta zamknięte, twarz piękna, nie zdeformowa-
skich przypisywanych Stwoszowi, podobnie krucyfiksu
częstochowskiego. Dokonuję także wyboru dzieł norym-
berskich. Publikowali je Dettloff, Krucyfiksy norym-
berskie i związane z nimi figury asystencyjne [w:] t e-
goż, Wit Stosz..., s. 138—148; Kępiński, Wit Stwosz...,
s- 65, 72, 78, 86; Skubiszewski, Wit Stosz..., nr
23 i 24.
81 U. Schneider, Kruzifix aus dem Heiliggeist-
-Spital, 1505—1510, Germanisches Nationalmuseum,
Nürnberg [w:] Veit Stoss in Nürnberg..., s. 1212—128; t e-
S>o ż, Kruzifix auf dem Hochaltar, 1516—1520, St. Lorenz
jw., s. 186—194; tegoż. Wickelscher Kruzifix, 1520,
St. Sebald, jw., s. 277—283; tegoż, Kruzifix, ok. 1500,
Burgkapelle, jw., s. 290—295. Nie czuję się powołana
do dyskusji nad Chronologią i atrybucją obiektów. Nie
wszystkie znam z autopsji. Miałam możliwość poznania
krucyfiksów norymberskich na miejscu w latach 1981
i 1985. Ponieważ są rozmaicie fotografowane, porówny-
4. Fragment krucyfiksu ołtarzowego z kościoła Sw. Wa-
wrzyńca w Norymberdze
na przebytym cierpieniem, zwrócona jest do wi-
dza. Sposób wyrażenia treści jest podobny do
wymienionych wyżej dzieł stwoszowskich lub
związanych z jego warsztatem.
Zupełnie odmiennie ukazał ten temat artysta
w krucyfiksie ze szpitala Św. Ducha w Norym-
berdze (dziś Germanisches Nationalmuseum) (ryc.
waniie zdjęć może prowadzić do błędnych wyników w
zakresie szczegółowej analizy formy i prawidłowego od-
czytania treści. Niestety dzieła tnie są umieszczone w
miejscach, dila których były pierwotnie przeznaczone i
w związku z tym należałoby określić (wyznaczyć) miej-
sca, z których winno siię je oglądać.
32 Krucyfiks w zaimku w Norymberdze — por.
Schneider, o.c„ s. 290—294; tamże wcześniejsza li-
teratura. Krucyfiks z Florencji — por. J. R a s ,m u s-
sen, »...far stupire il mondo« Zur Verbreitung der
Kunst des Veit Stoss [w:] Die Vorträge, s. 107—122, il.
61—66.
33 R. Kahsnitz, Veit Stoss in Nürnberg. Eine
Nachlese zum Katalog und zur Ausstellung, Kruzifix der
Pfarrkirche in Jemgen, s. 62—(67, il. 29—33.
84 Tiilman R i e m e n s c h n e i d e r, Kruzifixus, um
1515—20, Mainfränkisches Museum Würzburg, Würzburg
1982, katalog nr 38, s. 162—165, il. na 'S. 163, s. 185.
151
zycje ich datowania 31. W nawiązaniu do omawia-
nego problemu pragnę wskazać na rozmaite wa-
rianty wyobrażeń agonii lub zwielokrotnionego
cierpienia, które Stwosz tworzył w późniejszych
latach swojej twórczości. Ich różnorodność wska-
zuje, że nadal prowadził studia nad tym proble-
mem artystycznym, które w konsekwencji zmie-
rzały do odrębnych ujęć tematu.
W najstarszych dziełach tej grupy Chrystus
żywy patrzy smutnie na wiernych. Zawieszony
na lekko opadających ramionach, na ciele nie ma
szczególnie eksponowanych znaków przebytej mę-
ki- Perizonium wąskie, spokojne, podobne ele-
menty fałdowania. Jednym z nich jest krucyfiks
z kaplicy zamkowej w Norymberdze, datowany
na lata około roku 1500. Drugi pochodzi z fran-
ciszkańskiego kościoła Salvatore al Monte we
Florencji. Powstał przypuszczalnie w drugiej po-
łowie pierwszego dziesięciolecia XVI wieku:2.
Ten sposób ujęcia tematu powtórzyli jego ucz-
niowie (?) w krucyfiksie monachijskim, wykona-
nym około 1520 rolku33. Bogatszy jest jedynie
zwis draperii perizonium, powtarzający układ o-
padającego pukla włosów Chrystusa. Efekt w peł-
ni dekoracyjny ma także źródło w koncepcjach
kompozycyjnych Stwosza. Ten sposób prezenta-
cji Ukrzyżowanego, estetyczny, o ściszonej eks-
presji zawartej jedynie w twarzy Chrystusa —
który zdaje się nawiązywać dialog z widzem —
zapewne odpowiadał ówczesnym odbiorcom. Za-
uważyć go można w krucyfiksie Tylmana Rie-
menschneidera z muzeum w Würzburgu. Ten o-
biekt, datowany na lata około 15 1 5—2 0 34, cha-
rakteryzuje się elegancją prezentowanego ciała,
dekoracyjnością draperii i typowym dla tego ar-
tysty wyrazem skupienia w oczach Chrystusa.
Usta zamknięte, twarz piękna, nie zdeformowa-
skich przypisywanych Stwoszowi, podobnie krucyfiksu
częstochowskiego. Dokonuję także wyboru dzieł norym-
berskich. Publikowali je Dettloff, Krucyfiksy norym-
berskie i związane z nimi figury asystencyjne [w:] t e-
goż, Wit Stosz..., s. 138—148; Kępiński, Wit Stwosz...,
s- 65, 72, 78, 86; Skubiszewski, Wit Stosz..., nr
23 i 24.
81 U. Schneider, Kruzifix aus dem Heiliggeist-
-Spital, 1505—1510, Germanisches Nationalmuseum,
Nürnberg [w:] Veit Stoss in Nürnberg..., s. 1212—128; t e-
S>o ż, Kruzifix auf dem Hochaltar, 1516—1520, St. Lorenz
jw., s. 186—194; tegoż. Wickelscher Kruzifix, 1520,
St. Sebald, jw., s. 277—283; tegoż, Kruzifix, ok. 1500,
Burgkapelle, jw., s. 290—295. Nie czuję się powołana
do dyskusji nad Chronologią i atrybucją obiektów. Nie
wszystkie znam z autopsji. Miałam możliwość poznania
krucyfiksów norymberskich na miejscu w latach 1981
i 1985. Ponieważ są rozmaicie fotografowane, porówny-
4. Fragment krucyfiksu ołtarzowego z kościoła Sw. Wa-
wrzyńca w Norymberdze
na przebytym cierpieniem, zwrócona jest do wi-
dza. Sposób wyrażenia treści jest podobny do
wymienionych wyżej dzieł stwoszowskich lub
związanych z jego warsztatem.
Zupełnie odmiennie ukazał ten temat artysta
w krucyfiksie ze szpitala Św. Ducha w Norym-
berdze (dziś Germanisches Nationalmuseum) (ryc.
waniie zdjęć może prowadzić do błędnych wyników w
zakresie szczegółowej analizy formy i prawidłowego od-
czytania treści. Niestety dzieła tnie są umieszczone w
miejscach, dila których były pierwotnie przeznaczone i
w związku z tym należałoby określić (wyznaczyć) miej-
sca, z których winno siię je oglądać.
32 Krucyfiks w zaimku w Norymberdze — por.
Schneider, o.c„ s. 290—294; tamże wcześniejsza li-
teratura. Krucyfiks z Florencji — por. J. R a s ,m u s-
sen, »...far stupire il mondo« Zur Verbreitung der
Kunst des Veit Stoss [w:] Die Vorträge, s. 107—122, il.
61—66.
33 R. Kahsnitz, Veit Stoss in Nürnberg. Eine
Nachlese zum Katalog und zur Ausstellung, Kruzifix der
Pfarrkirche in Jemgen, s. 62—(67, il. 29—33.
84 Tiilman R i e m e n s c h n e i d e r, Kruzifixus, um
1515—20, Mainfränkisches Museum Würzburg, Würzburg
1982, katalog nr 38, s. 162—165, il. na 'S. 163, s. 185.
151