DOI article:
Kornecki, Marian; Chrzanowski, Tadeusz: Sztuka w Krakowie po Stwoszu: Epilog gotyku mieszczańskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0174
14. Sw. Sebastian, pierwsza ćwierć w. XVI, kościół Ma-
riacki w Krakowie (fot. W. Wolny)
odnotować pewną sugestywność wzorców zaró-
wno Stwc szewskich, jak i postwoszowskich, któ-
re dc głosu dochodzić będą nieraz w sto i wię-
cej lat po pojawieniu się dzieł mistrza i jego
następców. Zwrócono uwagę na wystąpienie dzieł
„neogotyckich” w kręgu manieryzmu około r.
1600 71. Jak nieraz trudno rozstrzygnąć problem
datowania poszczególnych z bytków, moża świad-
czyć dużych rozmiarów krucyfiks w kościele Św.
Norberta w Krakowie, datowany w Katalogu za-
bytków na łata 1520—30 72, w naszym zaś prze-
konaniu znacznie późniejszy, wzorowany na Kru-
cyfiksie Slackerowskim Stwosza73; problemy te
ostatecznie wyjaśnić mcże konserwacja na pod-
stawie ustalenia historycznej stratygrafii warstw
malarskich. Ogromnie frapująca jest wieloosobo-
wa grupa Ukrzyżowania w tęczy fary bieckiej,
stylistycznie niewątpliwie wykonana w początku
XVII wieku, ale kompozycyjnie nawiązująca do
owych rozbudowanych grup Mistrza Pasji Przy-
donickiej; być może chodzi tu o odtworzenie
przez snycerza doby manieryzmu dzieła późno-
gotyckiego, które uległo uszkodzeniu, niewyklu-
czone, że właśnie autorstwa owego Mistrza.
Oczywiście można wskazać na cały szereg dal-
szych rzeźb wykazujących w większym lub mniej-
szym stopniu kontynuację tradycji stwoszowskich,
ale w miarę upływu czasu w coraz bardziej wy-
ciszony sposób 74. Dla badań nad snycerstwem tej
epoki nie ma to jednak większego znaczenia, po-
nieważ cała ta dość liczebna spuścizna nosi cha-
rakter wyraźnie regresywny, to znaczy nie ma
właściwie prawie nic do dodania do tego, co w
uproszczonej formie przejęła ze wzorów.
Jednakże w Krakowie i Małopolsce południo-
wej u schyłku XV oraz w pierwszej połowie
XVI w. mamy do czynienia nie tylko z inspira-
cjami Stwoszowskimi. Pomimo bardzo wielu ba-
dań szczegółowych i pomimo rozległej syntezy
A. M. Olszewskiego, niestety nie opublikowanej
Muzeum Narodowego w Krakowie za rok 195.2, Kra-
ków 1954, passim). Inny celny przykład to tryptyk Sw
Rodziny z Racławic olkuskich, zob.: T. Chrzanowski,
M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków
1932, s. 294, dl. 175.
71 Zob. przypis 26 oraz J. Samek, Nawrót do go-
tyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII (Fo-
lia Historiae Ariiium, V, 1988), s. 87—104.
72 Katalog zabytków sztuki w Polsce, IV: Miasto
Kraków, cz. III, 2: Kościoły i klasztory śródmieścia, pod
red. A. Bochnaka i J. Samka, Warszawa 1978,
s. 63, il. 660 i 663.
73 Inne przykłady neogotycyzmu cytuje J. Samek,
Zycie sztuki Wita Stwosza [w:] Tradycja i innowacja,
Warszawa 1981, s. 41—56; wśród cytowanych doskona-
łym przykładem jest krucyfiks w Golonogu. Trudno jed-
nak przystać na datowanie dwóch płaskorzeźb z ołtarza
głównego w Bieczu na w. XVII; zaadaptowano tu frag-
menty dawnego ołtarza tryptykowego, zob.: Z. Bi ela-
na o wic z, Późnogotyckie rzeźby „Zaśnięcia” i „Koro-
nacji Matki Boskiej” w ołtarzu głównym kościoła pa-
rafialnego w Bieczu [w:] Teka Konserwatorska. Polska
południowo-wschodnia, Rzeszów 1985, s. 9—70.
74 A. M. 01 s z e w s k i, Kilka gotyckich rzeźb ma-
łopolskich (Biuletyn HS, XXXI, 1989, nir 2), s. 189.
170
riacki w Krakowie (fot. W. Wolny)
odnotować pewną sugestywność wzorców zaró-
wno Stwc szewskich, jak i postwoszowskich, któ-
re dc głosu dochodzić będą nieraz w sto i wię-
cej lat po pojawieniu się dzieł mistrza i jego
następców. Zwrócono uwagę na wystąpienie dzieł
„neogotyckich” w kręgu manieryzmu około r.
1600 71. Jak nieraz trudno rozstrzygnąć problem
datowania poszczególnych z bytków, moża świad-
czyć dużych rozmiarów krucyfiks w kościele Św.
Norberta w Krakowie, datowany w Katalogu za-
bytków na łata 1520—30 72, w naszym zaś prze-
konaniu znacznie późniejszy, wzorowany na Kru-
cyfiksie Slackerowskim Stwosza73; problemy te
ostatecznie wyjaśnić mcże konserwacja na pod-
stawie ustalenia historycznej stratygrafii warstw
malarskich. Ogromnie frapująca jest wieloosobo-
wa grupa Ukrzyżowania w tęczy fary bieckiej,
stylistycznie niewątpliwie wykonana w początku
XVII wieku, ale kompozycyjnie nawiązująca do
owych rozbudowanych grup Mistrza Pasji Przy-
donickiej; być może chodzi tu o odtworzenie
przez snycerza doby manieryzmu dzieła późno-
gotyckiego, które uległo uszkodzeniu, niewyklu-
czone, że właśnie autorstwa owego Mistrza.
Oczywiście można wskazać na cały szereg dal-
szych rzeźb wykazujących w większym lub mniej-
szym stopniu kontynuację tradycji stwoszowskich,
ale w miarę upływu czasu w coraz bardziej wy-
ciszony sposób 74. Dla badań nad snycerstwem tej
epoki nie ma to jednak większego znaczenia, po-
nieważ cała ta dość liczebna spuścizna nosi cha-
rakter wyraźnie regresywny, to znaczy nie ma
właściwie prawie nic do dodania do tego, co w
uproszczonej formie przejęła ze wzorów.
Jednakże w Krakowie i Małopolsce południo-
wej u schyłku XV oraz w pierwszej połowie
XVI w. mamy do czynienia nie tylko z inspira-
cjami Stwoszowskimi. Pomimo bardzo wielu ba-
dań szczegółowych i pomimo rozległej syntezy
A. M. Olszewskiego, niestety nie opublikowanej
Muzeum Narodowego w Krakowie za rok 195.2, Kra-
ków 1954, passim). Inny celny przykład to tryptyk Sw
Rodziny z Racławic olkuskich, zob.: T. Chrzanowski,
M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków
1932, s. 294, dl. 175.
71 Zob. przypis 26 oraz J. Samek, Nawrót do go-
tyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII (Fo-
lia Historiae Ariiium, V, 1988), s. 87—104.
72 Katalog zabytków sztuki w Polsce, IV: Miasto
Kraków, cz. III, 2: Kościoły i klasztory śródmieścia, pod
red. A. Bochnaka i J. Samka, Warszawa 1978,
s. 63, il. 660 i 663.
73 Inne przykłady neogotycyzmu cytuje J. Samek,
Zycie sztuki Wita Stwosza [w:] Tradycja i innowacja,
Warszawa 1981, s. 41—56; wśród cytowanych doskona-
łym przykładem jest krucyfiks w Golonogu. Trudno jed-
nak przystać na datowanie dwóch płaskorzeźb z ołtarza
głównego w Bieczu na w. XVII; zaadaptowano tu frag-
menty dawnego ołtarza tryptykowego, zob.: Z. Bi ela-
na o wic z, Późnogotyckie rzeźby „Zaśnięcia” i „Koro-
nacji Matki Boskiej” w ołtarzu głównym kościoła pa-
rafialnego w Bieczu [w:] Teka Konserwatorska. Polska
południowo-wschodnia, Rzeszów 1985, s. 9—70.
74 A. M. 01 s z e w s k i, Kilka gotyckich rzeźb ma-
łopolskich (Biuletyn HS, XXXI, 1989, nir 2), s. 189.
170