DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: Antyfonarz z roku 1397 w bibliotece oo. Karmelitów na Piasku w Krakowie: Ze studiów nad miniatorstwem czeskim przełomu XVI i XV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0054
10. Święta Anna Samotrzeć, Kronika zbraslawska, po ro-
ku 1393, Jihlava, Archiwum miejskie I 91649, fol. 6
{wg Drobnej; reprod. R. Kubiczek)
naukę o roli Marii jako Królowej niebios, wspo-
możycielki, a przede wszystkim o jej znaczeniu
eklezjologicznym, wyrażając kulminujący w chwi-
li Koronacji związek pomiędzy Chrystusem a Ko-
ściołem
Uzupełnieniem treści teologicznych miniatury
jest znaczenie przedstawionych wśród roślinności
wypełniającej korpus litery: niedźwiedzia i osła.
Osioł uważany przez Eucheniusa z Lyonu, Rąba-
na Maura i Hugona od św. Wiktora za synonim
głupoty i zaślepienia — tłumaczony dosłownie
jako symbol Synagogi przez Grzegorza Wielkiego,
Piotra Darniami i Ruperta z Deutz, według któ-
rego „ascensoires asinorum populus isirael dicitur",
ów „animal synagogae, asiinus stultus et laxus" —
pojawił się tu w towarzystwie niedźwiedzia-isza-
tana jakby dla kontrastu z Marią-Eklezją 78. Wnę-
trze przeciwległej laiski litery wypełnia u góry —
orzeł, u dołu zaś liściasta maska — symbole
zmartwychwstałego Chrystusa i forma arboris vi-
tae, jasno przeciwstawiające się negatywnej sym-
bolice niedźwiedzia i osła, wskazując jedyną dro-
gę ku zbawieniu na łonie prawowitego Kościoła
Kolejna w omawianym tomie miniatura figu-
ralna, towarzysząca aintyfonie na uroczystość
Wszystkich Świętych, zdobiła inicjał ,,F(ulgebumt
iustitie") wykonany na zaginionej dziś stronie 300
kodeksu. Znamy ją jedynie z niezbyt czytelnej fo-
tografii, na której słabo rysuje się jezioro, koły-
sząca się łódź z dwoma siedzącymi w niej ucz-
niami, a obok św. Piotr, który tonąc ujmuje dłoń
Chrystusa zbliżającego się doń po powierzchna
wody. Jednakże z uwagi na nieczytelność jedy-
nej fotografii, dokładniejsza analiza tej sceny, któ-
rej kompozycja została oparta na przekazach
Ewangelii (Mt. 14, 33-38, Mk. 6, 42-42, J. 6, 15-21),
nie jest możliwa 80.
W tomie III Antiphonarium de tempore aesti-
vale znajduje się tylko jedna miniatura figural-
na — przedstawiona we wnętrzu inicjału ,,S(acer-
dos)" rozpoczynającego antyfonę na dzień Boże-
chen Ikonographie, II, szp. 671-676; Schiller, O.C.,
IV/2, s. 144-148; P. V e r d i e r, Le couronement de la
Vierge: les origines et le premiers developpement d'une
theme iconographiąue, Paris 1980; zob. S t a n g e, Deut-
sche..., II, il. 164-167, 177, 180. Tympanonu praskie-
go dotyczy: Ku tal, O reliefu od P. Marie Snezne a
njkterych otazkach ćeskeho sohafstvi prvni poloviny
XIV stoleti (Umani, XXI, 1973), s. 480-494.
77 A. Katzenellenbogen, Sculptural Programs
oj Chartres Cathedral. Christ, Mary, Ecclesia, New York
1964, s. 57-69; P u r 11 e, o.c, s. 37-39; A. Labuda,
Wrocławski ołtarz św. Barbary. Studium o malarstwie
śląskim połowy XV wieku, Poznań 1984, s. 76; P. Z,
B 1 u m, The Lateral Portals oj the West Fasadę oj the
Abbey Church oj St-Denis. Archeological and Iconogra-
phical Consideration [w:] Abbot Suger and Saint Denis.
A Symposium, ed. P. L. Gerson, New York 1988,
s. 213-214.
78 W e r h a h n-S t a u c h, Esel [w:] Lexikon der
christlichen Ikonographie, I, szp. 682-684.
70 R. B a u e r r e i s, Arbor Vitae, der Lebensbaum
und seine Verwendung in Liturgie, Kunst und Brauch-
tum des Abendlandes, Munchen 1938, s. 32-34.
90 Schiller, o.c, II, s. 35-51.
50
ku 1393, Jihlava, Archiwum miejskie I 91649, fol. 6
{wg Drobnej; reprod. R. Kubiczek)
naukę o roli Marii jako Królowej niebios, wspo-
możycielki, a przede wszystkim o jej znaczeniu
eklezjologicznym, wyrażając kulminujący w chwi-
li Koronacji związek pomiędzy Chrystusem a Ko-
ściołem
Uzupełnieniem treści teologicznych miniatury
jest znaczenie przedstawionych wśród roślinności
wypełniającej korpus litery: niedźwiedzia i osła.
Osioł uważany przez Eucheniusa z Lyonu, Rąba-
na Maura i Hugona od św. Wiktora za synonim
głupoty i zaślepienia — tłumaczony dosłownie
jako symbol Synagogi przez Grzegorza Wielkiego,
Piotra Darniami i Ruperta z Deutz, według któ-
rego „ascensoires asinorum populus isirael dicitur",
ów „animal synagogae, asiinus stultus et laxus" —
pojawił się tu w towarzystwie niedźwiedzia-isza-
tana jakby dla kontrastu z Marią-Eklezją 78. Wnę-
trze przeciwległej laiski litery wypełnia u góry —
orzeł, u dołu zaś liściasta maska — symbole
zmartwychwstałego Chrystusa i forma arboris vi-
tae, jasno przeciwstawiające się negatywnej sym-
bolice niedźwiedzia i osła, wskazując jedyną dro-
gę ku zbawieniu na łonie prawowitego Kościoła
Kolejna w omawianym tomie miniatura figu-
ralna, towarzysząca aintyfonie na uroczystość
Wszystkich Świętych, zdobiła inicjał ,,F(ulgebumt
iustitie") wykonany na zaginionej dziś stronie 300
kodeksu. Znamy ją jedynie z niezbyt czytelnej fo-
tografii, na której słabo rysuje się jezioro, koły-
sząca się łódź z dwoma siedzącymi w niej ucz-
niami, a obok św. Piotr, który tonąc ujmuje dłoń
Chrystusa zbliżającego się doń po powierzchna
wody. Jednakże z uwagi na nieczytelność jedy-
nej fotografii, dokładniejsza analiza tej sceny, któ-
rej kompozycja została oparta na przekazach
Ewangelii (Mt. 14, 33-38, Mk. 6, 42-42, J. 6, 15-21),
nie jest możliwa 80.
W tomie III Antiphonarium de tempore aesti-
vale znajduje się tylko jedna miniatura figural-
na — przedstawiona we wnętrzu inicjału ,,S(acer-
dos)" rozpoczynającego antyfonę na dzień Boże-
chen Ikonographie, II, szp. 671-676; Schiller, O.C.,
IV/2, s. 144-148; P. V e r d i e r, Le couronement de la
Vierge: les origines et le premiers developpement d'une
theme iconographiąue, Paris 1980; zob. S t a n g e, Deut-
sche..., II, il. 164-167, 177, 180. Tympanonu praskie-
go dotyczy: Ku tal, O reliefu od P. Marie Snezne a
njkterych otazkach ćeskeho sohafstvi prvni poloviny
XIV stoleti (Umani, XXI, 1973), s. 480-494.
77 A. Katzenellenbogen, Sculptural Programs
oj Chartres Cathedral. Christ, Mary, Ecclesia, New York
1964, s. 57-69; P u r 11 e, o.c, s. 37-39; A. Labuda,
Wrocławski ołtarz św. Barbary. Studium o malarstwie
śląskim połowy XV wieku, Poznań 1984, s. 76; P. Z,
B 1 u m, The Lateral Portals oj the West Fasadę oj the
Abbey Church oj St-Denis. Archeological and Iconogra-
phical Consideration [w:] Abbot Suger and Saint Denis.
A Symposium, ed. P. L. Gerson, New York 1988,
s. 213-214.
78 W e r h a h n-S t a u c h, Esel [w:] Lexikon der
christlichen Ikonographie, I, szp. 682-684.
70 R. B a u e r r e i s, Arbor Vitae, der Lebensbaum
und seine Verwendung in Liturgie, Kunst und Brauch-
tum des Abendlandes, Munchen 1938, s. 32-34.
90 Schiller, o.c, II, s. 35-51.
50