DOI Artikel:
Secomska, Krystyna: Krakowska Legenda św. Jana Jałmużnika: Problemy stylu i warsztatu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0075
Folia Historiae Artium, t. XXVII (1991)
PL ISSN 0071-6723
KRYSTYNA SECOMSKA
KRAKOWSKA LEGENDA SW. JANA JAŁMUŻNIKA.
PROBLEMY STYLU I WARSZTATU *
Helenie Plucińskiej
W dziejach badań nad malarstwem krakow-
skim poliptyk św. Jana Jałmużnika zajmuje po-
czesne miejsce (począwszy od referatu Mariana
Sokołowskiego z 1896 roku i książki Władysława
Łuszczkiewicza o kościele Sw. Katarzyny)1. Bar-
dzo szybko dostrzeżono też jego pokrewieństwo
stylowe z Legendą św. Stanisława — tzw. obra-
zami ze Skałki2. Wydaje się jednak, że w now-
szych czasach fascynował on badaczy w mniej-
szym stopniu niż wielkie cykle ołtarzowe z dru-
giej połowy XV wieku — augustiański i domini-
kański, czy też obydwa tryptyki wawelskie (Sw.
Trójcy i Matlki Boskiej Bolesnej). Jak gdyby wy-
czuwano jego odmienność, która sprawiła, że nie-
łatwo było włączyć go w ciąg rozwojowy póź-
nogotyckiej szkoły krakowskiej, „Objaw umy-
słowości nie nastawionej na wysokie loty wyo-
braźni" ■— orzekł w 1935 roku Władysław Pod-
lacha, autor pierwszej gruntownej, monografii3.
Rozprawa Podlachy nie została nigdy 'Opublikowa-
na w całości. Następne opracowania monografi-
czne powstały dopiero w latach sześćdziesiątych
W roku 1966 ukazała się ostatnia książka Michała
Walickiego; był to zarazem jeden z ostatnich al-
bumów z serii Klejnotów Sztuki Polskiej, zaopa-
trzonych w pierwszorzędną dokumentację foto-
graf iezną 5. Walickiego frapowała nie tylko tema-
tyczna i stylowa odrębność poliptyfcu; patrzył on
okiem malarza na przedziwne krajobrazy oto-
czone „złotym widnokręgiem"; pieczołowicie do-
bierał reprodukcje fragmentów, aby unaocznić
całą urodę „krakowskiej legendy".
* Materiały do niniejszego artykułu zgromadziłam w
roku 1987; pragną wyrazić szczególną wdzięczność Pro-
fesorowi Karolowi Sterlingowi, który udzielił mi wó-
wczas wielu istotnych wskazówek. O przyjęcie gorą-
cych podziękowań za życzliwą opiekę nad moją pracą
proszę Prof. dra Lecha Kalinowskiego, jak również Prof.
dra Jerzego Gadomskiego i Panią mgr Helenę Małkie-
wiczównę, których cenne uwagi umożliwiły mi opraco-
wanie ostatecznej wersji tekstu. Ksiądz Prof. dr Bole-
sław Przybyszewski zechciał udostępnić mi maszynopis
swej nie opublikowanej jeszcze rozprawy. Za koleżeńską
pomoc dziękuję serdecznie mgr Barbarze Szyper z Mu-
zeum Narodowego w Krakowie oraz mgr Annie Paliń-
skiej i mgr Grażynie Regulskiej z Instytutu Sztuki PAN.
1 M. Sokołowski, Tryptyk św. Jana Jałmużni-
ka (Sprawozdania z czynności i posiedzeń AU, I, 1896),
s. 12-13; W. Łuszczkiewicz, Kościół Sw. Katarzy-
ny z klasztorem oo. Augustianów, Kraków 1898, s. 63-
-65, 67-71. — Już uprzednio ołtarz był wzmiankowany
przez A. Essenweina (Die mittelalterlichen Kunstdenk-
male der Stadt Krakau, Leipzig 1869, s. 126) i przez W.
Łuszczkiewieza (Malarstwo religijne w Polsce [w:] Ency-
klopedia kościelna, XIII wyd, M. Nowodworski,
Warszawa 1880, s. 15,3-li54). Bibliografia (ido r. 1961) po-
dana w: K. Se co niska, Ołtarz św. Jana Jałmużnika,
Studia Renesansowe, IV, 1964, s. 324-325. Późniiejisize pu-
blikacje cytowane są (w wyborze) w przypisach do ni-
niejszego artykułu.
2 M. Sokołowski, Obrazy z żywota ś. Stanisła-
wa w zbiorach Pawlikowskich we Lwowie (Sprawozda-
nia Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, VI,
1897), s. LXVI-LXVII. Zob. też Aneks nr 2.
3 Streszczenie zaginionej rozprawy: W. Po dla cha,
Tryptyk św. Jana Jałmużnika w Krakowie. Ikonografia
i styl (Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwo-
wie, XV, 1935, z. 1), s. 14-20 (cytat s. 18).
4Secomska, o.c, s. 244-330; M. Walicki, Kra-
kowska Legenda Jana Jałmużnika, Warszawa 1966.
5 Walicki, o.c.
71
PL ISSN 0071-6723
KRYSTYNA SECOMSKA
KRAKOWSKA LEGENDA SW. JANA JAŁMUŻNIKA.
PROBLEMY STYLU I WARSZTATU *
Helenie Plucińskiej
W dziejach badań nad malarstwem krakow-
skim poliptyk św. Jana Jałmużnika zajmuje po-
czesne miejsce (począwszy od referatu Mariana
Sokołowskiego z 1896 roku i książki Władysława
Łuszczkiewicza o kościele Sw. Katarzyny)1. Bar-
dzo szybko dostrzeżono też jego pokrewieństwo
stylowe z Legendą św. Stanisława — tzw. obra-
zami ze Skałki2. Wydaje się jednak, że w now-
szych czasach fascynował on badaczy w mniej-
szym stopniu niż wielkie cykle ołtarzowe z dru-
giej połowy XV wieku — augustiański i domini-
kański, czy też obydwa tryptyki wawelskie (Sw.
Trójcy i Matlki Boskiej Bolesnej). Jak gdyby wy-
czuwano jego odmienność, która sprawiła, że nie-
łatwo było włączyć go w ciąg rozwojowy póź-
nogotyckiej szkoły krakowskiej, „Objaw umy-
słowości nie nastawionej na wysokie loty wyo-
braźni" ■— orzekł w 1935 roku Władysław Pod-
lacha, autor pierwszej gruntownej, monografii3.
Rozprawa Podlachy nie została nigdy 'Opublikowa-
na w całości. Następne opracowania monografi-
czne powstały dopiero w latach sześćdziesiątych
W roku 1966 ukazała się ostatnia książka Michała
Walickiego; był to zarazem jeden z ostatnich al-
bumów z serii Klejnotów Sztuki Polskiej, zaopa-
trzonych w pierwszorzędną dokumentację foto-
graf iezną 5. Walickiego frapowała nie tylko tema-
tyczna i stylowa odrębność poliptyfcu; patrzył on
okiem malarza na przedziwne krajobrazy oto-
czone „złotym widnokręgiem"; pieczołowicie do-
bierał reprodukcje fragmentów, aby unaocznić
całą urodę „krakowskiej legendy".
* Materiały do niniejszego artykułu zgromadziłam w
roku 1987; pragną wyrazić szczególną wdzięczność Pro-
fesorowi Karolowi Sterlingowi, który udzielił mi wó-
wczas wielu istotnych wskazówek. O przyjęcie gorą-
cych podziękowań za życzliwą opiekę nad moją pracą
proszę Prof. dra Lecha Kalinowskiego, jak również Prof.
dra Jerzego Gadomskiego i Panią mgr Helenę Małkie-
wiczównę, których cenne uwagi umożliwiły mi opraco-
wanie ostatecznej wersji tekstu. Ksiądz Prof. dr Bole-
sław Przybyszewski zechciał udostępnić mi maszynopis
swej nie opublikowanej jeszcze rozprawy. Za koleżeńską
pomoc dziękuję serdecznie mgr Barbarze Szyper z Mu-
zeum Narodowego w Krakowie oraz mgr Annie Paliń-
skiej i mgr Grażynie Regulskiej z Instytutu Sztuki PAN.
1 M. Sokołowski, Tryptyk św. Jana Jałmużni-
ka (Sprawozdania z czynności i posiedzeń AU, I, 1896),
s. 12-13; W. Łuszczkiewicz, Kościół Sw. Katarzy-
ny z klasztorem oo. Augustianów, Kraków 1898, s. 63-
-65, 67-71. — Już uprzednio ołtarz był wzmiankowany
przez A. Essenweina (Die mittelalterlichen Kunstdenk-
male der Stadt Krakau, Leipzig 1869, s. 126) i przez W.
Łuszczkiewieza (Malarstwo religijne w Polsce [w:] Ency-
klopedia kościelna, XIII wyd, M. Nowodworski,
Warszawa 1880, s. 15,3-li54). Bibliografia (ido r. 1961) po-
dana w: K. Se co niska, Ołtarz św. Jana Jałmużnika,
Studia Renesansowe, IV, 1964, s. 324-325. Późniiejisize pu-
blikacje cytowane są (w wyborze) w przypisach do ni-
niejszego artykułu.
2 M. Sokołowski, Obrazy z żywota ś. Stanisła-
wa w zbiorach Pawlikowskich we Lwowie (Sprawozda-
nia Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, VI,
1897), s. LXVI-LXVII. Zob. też Aneks nr 2.
3 Streszczenie zaginionej rozprawy: W. Po dla cha,
Tryptyk św. Jana Jałmużnika w Krakowie. Ikonografia
i styl (Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwo-
wie, XV, 1935, z. 1), s. 14-20 (cytat s. 18).
4Secomska, o.c, s. 244-330; M. Walicki, Kra-
kowska Legenda Jana Jałmużnika, Warszawa 1966.
5 Walicki, o.c.
71