Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (27.1991)

Folia Historiae Artium, t. XXVII (1991)
PL ISSN 0071-6723

RECENZJE I PRZEGLĄDY

Michael Viktor Schwarz, Hófische Skulptur im 14. Jahrhundert. Entwicklungsphasen und Ver-
mittlungswege im Vorjeld des Weichen Stils. Wemersehe Verlagsgeselilsebaft, Wocnms 1986 (Manu-
skripte zur Kunstwissenschaft), t. 1-2, [4], 655, [3]ss., 32 k. tabl.

Prężnie działające wormackie Wemersehe
Ve!rlagsgesell.sehaft wydało w roku 1986 dwuto-
mową 'książkę Michaela Viktora Schwarza pt.
Hófische Skulptur im 14. Jahrhundert. Entwick-
lungsphasen und Vermittlungswege im Vorfeld
des Weichen Stils. Praca opublikowana została w
cyklu „Manuskripte zur Kunst Wissensc haft" i ze-
wnętrznie przypomina tak typowe dla niemiec-
kiej „małej poligraf di" niskonakładowe dysertacje.
Różnicę in plus stanowi włączenie do drugiego
woluminu stu osiemdziesięciu fotografii na trzy-
dziestu dwóch tablicach. Wykonane są one bez
zarzutu (nieraz w trudnych ujęciach) i nieźle wy-
drukowane. Zaś różnica in minus to brak notki
biograficznej o Autorze. Ze wstępu — a i z wy-
boru wydawcy — wynika jedynie, że Schwarz
wyszedł ze szkoły heidelberskiej, jest uczniem
tragicznie zmarłego Friedhelma Wilhelma Fische-
ra, sławnego historyka architektury późnogotye-
kiej. Sama książka powstawać musiała długo, sko-
ro Autor deklaruje wdzięczność m. in. Josepho-
wi Adolphowi Sehmollowi zwanemu Eisenwerth.
Ostatecznym impulsem dla powstania pracy była
imponująca wystawa „Die Barier und der Schóne
Stu"', czynna w kolońskiej Kunsthalle na przeło-
mie lat 1978 i 1979. Poglądy uwydatnione za-
równo w samej koncepcji wystawy, jak i w wię-
kszości tekstów katalogu, tomu sympozjalnego i
tomu .podsumowującego naukowy dorobek tego
niezwykłego przedsięwzięcia nazywa Autor „te-

1 Schwarz, o.c, s. 7.

2G. Schmidt, Peter Parler und Heinrich IV.
Parler ais Bildhauer (Wiieiner Jahrbuch fiir Kunsitgeschich-
te, XXIII, 1970), s. 135. Z mnogości czeskich prac
dowodzących tej tezy wymienić tu trzeba koniecznie:
J. Homolka, Studie k pocatkum um?ni krdsneho
slohu v Cechach [...], Praha 1974 (Acta Un;iversitatiis Ca-

orematem Parler o wielkim". Zgodnie z owym te-
orematem z jednej strony „traktowano rodzinę
budowniczych jako rodzaj mafii, która opanowa-
ła sztukę środkowoeuropejską i kształtowała styl
na zasadzie »sprawy w rodzinie*. To, co zbie;żne
tłumaczono ^podobieństwami rodzinnymi«, to, co
odmienne — »różnicami między krewniakami.
Relacje stylistyczne wybiegające poza »rewiir
parlerowsfci« traktowano bądź jako problem do
usunięcia bądź jako podstawę dla hipotetyczne-
go poszerzania zasięgu tego rewiru" \ Z drugiej
strony uznano parleryzm za podstawowy skład-
nik genetyczny sztuki około roku 1400, przy czym
centralne miejsce zajmowała tu osoba Henryką
IV Bariera, o którym Gerhard Schmidt napisał,
że „już w latach osiemdziesiątych [XIV wieku]
antycypował ujęcia formalne i wartości ekspre-
syjne miękkiego stylu" 2.

Schwarz przedstawia diametralnie odmienne
tezy. Co do charakteru i zakresu zjawiska rzeźby
parlerowśkiej uważa on, że większa część tego
zasobu to dzieła twórców franko-flaimandzkich.
Co więcej, nie zawsze są to prace jednorodne sty-
listycznie i wzajemnie z siebie wynikające. I tak:

1) Górna strefa Portalu Sw. Piotra przy kate-
drze kolońskiej powstała około lat 1375-1380 z
inspiracji stylem Jana z Leodium (Jean de Liege).
Jest to dzieło dwóch rzeźbiarzy, którzy wyszli
co prawda z kręgu parlerowsfciego w Pradze (for-
ma maswerków), ale ostatecznie zostali przeszko-

rolinae. Philosophica et historica, 55), s. 42 i n., 106-107;
ostatnio: tenże, Kareł IV. a prażske dvorskś socha-
fstvi [w:] Karolus Quartus[...]. Sbornik V3deckych prą-
ci [...], usip-of. V. Vanecek, Praha 1984, s. 381, 396 i n.;
A. Ku tal, Goticke sochafstvi [w:] Dejiny ćeskśho
vytvarneho umśni, 1/11: Od poćdtku do końce stfedoveku,
Praha 1984, s. 265.

147