DOI Artikel:
Bałus, Wojciech: Artura Grottgera "Wieczorna modlitwa rolnika": Próba interpretacji ikonograficznej obrazu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0129
Folia Historiae Artium, t. XXVII (1991)
PL ISSN 0071-6723
WOJCIECH BAŁUS
ARTURA GROTTGERA „WIECZORNA MODLITWA ROLNIKA".
PRÓBA INTERPRETACJI IKONOGRAFICZNEJ OBRAZU
WSTĘP
Wieczorna modlitwa rolnika (lub jak napi-
sano z tyłu na blejtramie: Rolnik mówiący „A-
niol Pański" o zachodzie słońca) jest w oeuvre
Artura Grottgera dziełem dość wyjątkowym *.
Malarz ten bowiem, jak wiadomo, rzadko podej-
mował tematykę związaną z życiem wiejskim, nie-
często sięgał też do obrazowania natury. A te
właśnie dwa elementy: pejzaż i postać rolnika
stanowią istotę interesującego nas obrazu.
Niewielkie to dzieło, nie sygnowane i nie da-
towanie, namalowane zostało farbami olejnymi na
płótnie o wymiarach 45X56 om. Pierwotnie znaj-
dowało się w posiadaniu rodziny Tarnowskich
i do czasów pierwszej wojny światowej wisiało
w galerii w Śniatynee. W roku 1916 wraz z całą
galerią śniatyniecką oddanie zostało jako depozyt
do1 Muzeum Narodowego w Krakowie. Znajduje
się tam do dziś (Od roku 1961 jako własność
MNK), skatalogowane pod numerem inwentarza
IIa-10121.
Obraz po raz pierwszy publicznie pokazany
został w roku 1894 na lwowskiej wystawie sztu-
ki polskiej lat 1764-1886 2, do literatury zaś wpro-
wadził go Antoni Potocki3. Szerokiego omówienia
dzieła dokonał w monografii Grottgera Jan Bołoz-
-Antoniewicz, Wieczorna modlitwa..., napisał lwo-
wski historyk sztuki, ukazuje rolnika stojącego
ze złożonymi do modlitwy rękoma, tyłem do wi-
dza, i zapatrzonego w głąb niezmierzonej prze-
strzeni pejzażu. Owo religijne w swej wymo-
wie dzieło skomponowane zostało na zasadzie
podobnej do Pasterki Christiana Rubena, nastrój
zaś „łagodny, kojący, zbożny, jak dzwonek wie-
czoirny z odległego kościoła" przypomina Ave
Maria tegoż autora, a także Wieczorną modlitwę
(właściwie: Kosiarza) Aleksandra. Kotsisa. Jego
treścią jest „motyw modlitwy" połączony z wra-
żeniem „ogromnej, niezmierzonej przestrzeni",
co, jak sugeruje Antoniewicz, warte jest „bliższe-
go zbadania" 4.
Później o obrazie wzmiankowali najpierw Ta-
deusz Dobrowolski, z satysfakcją znajdując w
* Artykuł niniejszy powstawał dość długo. Jego pier-
wsza wersja zaprezentowana została 11 maja 1988 na
zebraniu naukowym Krakowskiego Oddziału Stowarzy-
szenia Historyków Sztuki. Wszystkim, którzy swymi ra-
dami, uwagami oraz różnoraką pomocą przyczynili się
do jego powstania i udoskonalenia, a w szczególności:
mgir Annie Król, mgr Gracji Nowak z Muzeum Naro-
dowego w Krakowie, dr Gabriele Haimimel, dr. Ger-
bertowi Frodlowi z Galerii Austriackiej w Górnym
Belwederze w Wiedniu i prof. dr. Walterowi Krause z
Uniwersytetu Wiedeńskiego, składam serdeczne podzię-
kowania.
Osobne słowa wdzięczności należą się Paniom Lonny
i Annie Glaser z wiedeńskiego „Pax Christi" za umożli-
wienie mi miesięcznego pobytu stypendialnego w Wied-
niu, podczas którego zebrać mogłem materiały w Pol-
sce niedostępne.
1 Według informacji uzyskanych w Muzeum Naro-
dowym w Krakowie. O proweniencji dzieła mówią też
napisy na odwrociu obrazu. Z tyłu na płótnie napisano
piórem: „Galicja, Sniatynka, wł. Marya hr. Tarnow-
ska", na blejtramie zaś, u dołu w prawym rogu, przy-
klejono karteczkę z informacją: „depozyt hr. Tarnow-
skiej".
2 Katalog wystawy sztuki polskiej od roku 1764-
-1886, wydał J. B o ł o z-A n t o n i e w i c z, Lwów 1894,
kat. 1288. Na temat późniejszych wystaw zob. A. Król,
O ważniejszych wystawach Grottgerowskich [w:] Grot-
tger. Wystawa w 150. rocznicę urodzin i 120. rocznicę
śmierci Artysty [katalog wystawy w Muzeum Narodo-
wym w Krakowie], Kraków 1988, s. 90-97.
3 A. Potocki, Grottger, Lwów 1907, s. 90-91.
4 J. B o ł o z-A ntoniewi cz, Grottger, Lwów 1910,
s. 286-288.
125
PL ISSN 0071-6723
WOJCIECH BAŁUS
ARTURA GROTTGERA „WIECZORNA MODLITWA ROLNIKA".
PRÓBA INTERPRETACJI IKONOGRAFICZNEJ OBRAZU
WSTĘP
Wieczorna modlitwa rolnika (lub jak napi-
sano z tyłu na blejtramie: Rolnik mówiący „A-
niol Pański" o zachodzie słońca) jest w oeuvre
Artura Grottgera dziełem dość wyjątkowym *.
Malarz ten bowiem, jak wiadomo, rzadko podej-
mował tematykę związaną z życiem wiejskim, nie-
często sięgał też do obrazowania natury. A te
właśnie dwa elementy: pejzaż i postać rolnika
stanowią istotę interesującego nas obrazu.
Niewielkie to dzieło, nie sygnowane i nie da-
towanie, namalowane zostało farbami olejnymi na
płótnie o wymiarach 45X56 om. Pierwotnie znaj-
dowało się w posiadaniu rodziny Tarnowskich
i do czasów pierwszej wojny światowej wisiało
w galerii w Śniatynee. W roku 1916 wraz z całą
galerią śniatyniecką oddanie zostało jako depozyt
do1 Muzeum Narodowego w Krakowie. Znajduje
się tam do dziś (Od roku 1961 jako własność
MNK), skatalogowane pod numerem inwentarza
IIa-10121.
Obraz po raz pierwszy publicznie pokazany
został w roku 1894 na lwowskiej wystawie sztu-
ki polskiej lat 1764-1886 2, do literatury zaś wpro-
wadził go Antoni Potocki3. Szerokiego omówienia
dzieła dokonał w monografii Grottgera Jan Bołoz-
-Antoniewicz, Wieczorna modlitwa..., napisał lwo-
wski historyk sztuki, ukazuje rolnika stojącego
ze złożonymi do modlitwy rękoma, tyłem do wi-
dza, i zapatrzonego w głąb niezmierzonej prze-
strzeni pejzażu. Owo religijne w swej wymo-
wie dzieło skomponowane zostało na zasadzie
podobnej do Pasterki Christiana Rubena, nastrój
zaś „łagodny, kojący, zbożny, jak dzwonek wie-
czoirny z odległego kościoła" przypomina Ave
Maria tegoż autora, a także Wieczorną modlitwę
(właściwie: Kosiarza) Aleksandra. Kotsisa. Jego
treścią jest „motyw modlitwy" połączony z wra-
żeniem „ogromnej, niezmierzonej przestrzeni",
co, jak sugeruje Antoniewicz, warte jest „bliższe-
go zbadania" 4.
Później o obrazie wzmiankowali najpierw Ta-
deusz Dobrowolski, z satysfakcją znajdując w
* Artykuł niniejszy powstawał dość długo. Jego pier-
wsza wersja zaprezentowana została 11 maja 1988 na
zebraniu naukowym Krakowskiego Oddziału Stowarzy-
szenia Historyków Sztuki. Wszystkim, którzy swymi ra-
dami, uwagami oraz różnoraką pomocą przyczynili się
do jego powstania i udoskonalenia, a w szczególności:
mgir Annie Król, mgr Gracji Nowak z Muzeum Naro-
dowego w Krakowie, dr Gabriele Haimimel, dr. Ger-
bertowi Frodlowi z Galerii Austriackiej w Górnym
Belwederze w Wiedniu i prof. dr. Walterowi Krause z
Uniwersytetu Wiedeńskiego, składam serdeczne podzię-
kowania.
Osobne słowa wdzięczności należą się Paniom Lonny
i Annie Glaser z wiedeńskiego „Pax Christi" za umożli-
wienie mi miesięcznego pobytu stypendialnego w Wied-
niu, podczas którego zebrać mogłem materiały w Pol-
sce niedostępne.
1 Według informacji uzyskanych w Muzeum Naro-
dowym w Krakowie. O proweniencji dzieła mówią też
napisy na odwrociu obrazu. Z tyłu na płótnie napisano
piórem: „Galicja, Sniatynka, wł. Marya hr. Tarnow-
ska", na blejtramie zaś, u dołu w prawym rogu, przy-
klejono karteczkę z informacją: „depozyt hr. Tarnow-
skiej".
2 Katalog wystawy sztuki polskiej od roku 1764-
-1886, wydał J. B o ł o z-A n t o n i e w i c z, Lwów 1894,
kat. 1288. Na temat późniejszych wystaw zob. A. Król,
O ważniejszych wystawach Grottgerowskich [w:] Grot-
tger. Wystawa w 150. rocznicę urodzin i 120. rocznicę
śmierci Artysty [katalog wystawy w Muzeum Narodo-
wym w Krakowie], Kraków 1988, s. 90-97.
3 A. Potocki, Grottger, Lwów 1907, s. 90-91.
4 J. B o ł o z-A ntoniewi cz, Grottger, Lwów 1910,
s. 286-288.
125