DOI article:
Aleksandrowycz, Wołodymyr S.: Nowe materiały do biografii i twórczości Jerzego Szymonowicza starszego oraz Jerzego Eleutera Szymonowicz-Siemiginowski
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0128
mieszczaństwa ruskiego Lwowa, Stanisławowa i
Jaworowa, do bliskich kontaktów z dworem kró-
lewskim, wreszcie do rzymskiej Akademii i od-
zyskania szlacheckiej pozycji dzięki sztuce. Jak
się okazuje, podziały narodowe, społeczne i kul-
turowe nie stanowiły bariery niemożliwej do prze-
kroczenia przez wybitne jednostki. Sztuka Za-
chodu posiadała niewątpliwie wielką siłę, atrak-
cyjną dla artystów pochodzenia ruskiego, wycho-
wanych w tradycji malarstwa ikonowego. Opa-
nowanie jej .zasad otwierało zupełnie nowe mo-
żliwości twórcze, a w niektórych przypadkach
stwarzało szansę uwolnienia się spod ograniczeń
cechowych i zapewniało karierę na najwyższym
poziomie w skali królestwa. Szymonowieze nie
byli jedynymi malarzami ruskimi, którzy wstą-
pili na tę drogę. W roku 1686 Andrzej Radiłow-
ski, pochodzący z Sambora, pojawia się w Pozna-
niu 92, gdzie najprawdopodobniej zamierzał osiąść
na stałe, gdyż zwracał się o potwierdzenie swego
pochodzenia. Malarzem pochodzenia ruskiego był
przypuszczalnie także Jan Apelles, znany ze
swych prac w Wilanowie. Wynika to z odnale-
zionej notatki o jego ślubie z wdową (on sam
także okazał się wdowcem) Anną Borysychą, któ-
ry odbył się w cerkwi Sw. Jerzego w Jaworowie
20 I 1695 roku 93.
Tak więc przedstawione wiadomości świad-
czą o tym, że przed końcem wieku XVII istniała
grupa malarzy ruskich wyraźnie związanych ze
sztuką Zachodu. Ich pojawienie się stanowiło
konsekwencję rozwoju malarstwa ziem ruskich
Rzeczypospolitej, którą można uzasadnić przy-
najmniej dwoma przyczynami. Istotą pierwszej
było kilkuwiekowe współistnienie tu dwóch tra-
dycji kulturalnych, wzajemnie powiązanych, ale
i różniących się: kultury prawosławnego Wscho-
du i katolickiego1 Zachodu. Druga wiąże się z
pewnymi wewnętrznymi procesami w ramach ma-
larstwa ruskiego. Już od drugiej połowy wieku
XVI wzrost znaczenia pierwiastka świeckiego do-
prowadził do zbliżenia się wielu wybitnych twór-
ców malarstwa ruskiego do zachodnioeuropejskiej
kultury artystycznej. Fenomen Szymonowiezów
należy rozpatrywać w znacznym stopniu na tle
tego procesu, a odkrycia ich dotyczące pozwalają
na wprowadzenie nowej stronicy do dziejów sztu-
ki ruskiej w jednym" z najmniej zbadanych jej
okresów.
92 Akta radzieckie Samborskie, AL, zespół 43, dział I,
t. 157, s. 529-530.
93 Muzeum Narodowe we Lwowie, rfcps 1566, k. 140.
RECHERCHES SUR LA BIOGRAPHIE ET SUR L'OEUVRE DES PEINTRES JERZY SZYMONOWICZ L'AN-
CIEN ET JERZY ELEUTER SZYMONOWICZ-SIEMIGINOWSKI
Dans la 2e moitie du XVIIe siecle et au debut du
XVIIIe deux peintres du merne nom: Jerzy Szymono-
wicz ont travaille en Pologne. Le cadet a eu uine belle
carriere a la cour de Jean III Sobieski et apres un cer-
tain temips il a pris le nom d'Eleuter Siemiginowski.
L'aine etait un personnage enigmatiąue jusqu'a nos jo-
urs. Les reoherches que 1'auteur a faites avant tout
dans des archives de Lwów, apportsnt de nombreuses
informations au sujet de Jerzy Szymonowicz 1'Ancien.
Tout d'abord on peut admettre presque sans aucun do-
ute qu'il a ete le pere d'Eleuter. II est aussi proba-
ble que le nom noble de Sieimiginowski, emprunte par
ce dernier, etait en realite san nom de familie remplace
par le patronyme Szymonowicz. Jerzy Szymonowicz
PAncien est note pour la premierę fois en 1648 a Poc-
casion de son mariage avec Teodora Korunka a Lwow.
Enlsulite il a sejourne a Stanisławów, ce qui explique la
gemese de son unique oeuvre connue: le frontispice d'un
panegyrique de Stanislas Potocki, proprietaire de Sta-
nisławów (1667). Dans le registre paroissial de 1'eglise
orthodoxe de Stanisławów il y a une representation du
Christ attribuee a Szymonowicz 1'Ancien. Vers 1672-
-1674 il s'eist installe a Lwow et a partir de 1680 on le
trouve a Jaworów ou ił a rempli la fonetion du maire
et est reste en relation avec le roi Jeian III Sobieski,
proprietaire du wllage. II est mort le 15 avril 1690.
A la biographie, deja bien documentee auparavant,
de Jerzy Szymonowicz le Jeune (Eleuter Siemiginowski)
on a reussi a ajouter a peine quelques details. Entre
env. 1683 et 1687 il s'est tres probablement marie
deux fois avec Magdalena Geotfkiewicz et Pelagia Afen-
dyk, chaque fois ayant perdu sa femme peu apres la
noce. Une note des actes judiciaires, inconnue jusqu'a
ce moment, precise ein plus la date de sa mort qui est
arrdvee apres le 28e fewier 1708 et avamt le ler mars
1711.
124
Jaworowa, do bliskich kontaktów z dworem kró-
lewskim, wreszcie do rzymskiej Akademii i od-
zyskania szlacheckiej pozycji dzięki sztuce. Jak
się okazuje, podziały narodowe, społeczne i kul-
turowe nie stanowiły bariery niemożliwej do prze-
kroczenia przez wybitne jednostki. Sztuka Za-
chodu posiadała niewątpliwie wielką siłę, atrak-
cyjną dla artystów pochodzenia ruskiego, wycho-
wanych w tradycji malarstwa ikonowego. Opa-
nowanie jej .zasad otwierało zupełnie nowe mo-
żliwości twórcze, a w niektórych przypadkach
stwarzało szansę uwolnienia się spod ograniczeń
cechowych i zapewniało karierę na najwyższym
poziomie w skali królestwa. Szymonowieze nie
byli jedynymi malarzami ruskimi, którzy wstą-
pili na tę drogę. W roku 1686 Andrzej Radiłow-
ski, pochodzący z Sambora, pojawia się w Pozna-
niu 92, gdzie najprawdopodobniej zamierzał osiąść
na stałe, gdyż zwracał się o potwierdzenie swego
pochodzenia. Malarzem pochodzenia ruskiego był
przypuszczalnie także Jan Apelles, znany ze
swych prac w Wilanowie. Wynika to z odnale-
zionej notatki o jego ślubie z wdową (on sam
także okazał się wdowcem) Anną Borysychą, któ-
ry odbył się w cerkwi Sw. Jerzego w Jaworowie
20 I 1695 roku 93.
Tak więc przedstawione wiadomości świad-
czą o tym, że przed końcem wieku XVII istniała
grupa malarzy ruskich wyraźnie związanych ze
sztuką Zachodu. Ich pojawienie się stanowiło
konsekwencję rozwoju malarstwa ziem ruskich
Rzeczypospolitej, którą można uzasadnić przy-
najmniej dwoma przyczynami. Istotą pierwszej
było kilkuwiekowe współistnienie tu dwóch tra-
dycji kulturalnych, wzajemnie powiązanych, ale
i różniących się: kultury prawosławnego Wscho-
du i katolickiego1 Zachodu. Druga wiąże się z
pewnymi wewnętrznymi procesami w ramach ma-
larstwa ruskiego. Już od drugiej połowy wieku
XVI wzrost znaczenia pierwiastka świeckiego do-
prowadził do zbliżenia się wielu wybitnych twór-
ców malarstwa ruskiego do zachodnioeuropejskiej
kultury artystycznej. Fenomen Szymonowiezów
należy rozpatrywać w znacznym stopniu na tle
tego procesu, a odkrycia ich dotyczące pozwalają
na wprowadzenie nowej stronicy do dziejów sztu-
ki ruskiej w jednym" z najmniej zbadanych jej
okresów.
92 Akta radzieckie Samborskie, AL, zespół 43, dział I,
t. 157, s. 529-530.
93 Muzeum Narodowe we Lwowie, rfcps 1566, k. 140.
RECHERCHES SUR LA BIOGRAPHIE ET SUR L'OEUVRE DES PEINTRES JERZY SZYMONOWICZ L'AN-
CIEN ET JERZY ELEUTER SZYMONOWICZ-SIEMIGINOWSKI
Dans la 2e moitie du XVIIe siecle et au debut du
XVIIIe deux peintres du merne nom: Jerzy Szymono-
wicz ont travaille en Pologne. Le cadet a eu uine belle
carriere a la cour de Jean III Sobieski et apres un cer-
tain temips il a pris le nom d'Eleuter Siemiginowski.
L'aine etait un personnage enigmatiąue jusqu'a nos jo-
urs. Les reoherches que 1'auteur a faites avant tout
dans des archives de Lwów, apportsnt de nombreuses
informations au sujet de Jerzy Szymonowicz 1'Ancien.
Tout d'abord on peut admettre presque sans aucun do-
ute qu'il a ete le pere d'Eleuter. II est aussi proba-
ble que le nom noble de Sieimiginowski, emprunte par
ce dernier, etait en realite san nom de familie remplace
par le patronyme Szymonowicz. Jerzy Szymonowicz
PAncien est note pour la premierę fois en 1648 a Poc-
casion de son mariage avec Teodora Korunka a Lwow.
Enlsulite il a sejourne a Stanisławów, ce qui explique la
gemese de son unique oeuvre connue: le frontispice d'un
panegyrique de Stanislas Potocki, proprietaire de Sta-
nisławów (1667). Dans le registre paroissial de 1'eglise
orthodoxe de Stanisławów il y a une representation du
Christ attribuee a Szymonowicz 1'Ancien. Vers 1672-
-1674 il s'eist installe a Lwow et a partir de 1680 on le
trouve a Jaworów ou ił a rempli la fonetion du maire
et est reste en relation avec le roi Jeian III Sobieski,
proprietaire du wllage. II est mort le 15 avril 1690.
A la biographie, deja bien documentee auparavant,
de Jerzy Szymonowicz le Jeune (Eleuter Siemiginowski)
on a reussi a ajouter a peine quelques details. Entre
env. 1683 et 1687 il s'est tres probablement marie
deux fois avec Magdalena Geotfkiewicz et Pelagia Afen-
dyk, chaque fois ayant perdu sa femme peu apres la
noce. Une note des actes judiciaires, inconnue jusqu'a
ce moment, precise ein plus la date de sa mort qui est
arrdvee apres le 28e fewier 1708 et avamt le ler mars
1711.
124