DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: Antyfonarz z roku 1397 w bibliotece oo. Karmelitów na Piasku w Krakowie: Ze studiów nad miniatorstwem czeskim przełomu XVI i XV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0057
nie inicjału przedstawiono klęczącą fundatorkę,
oraz późniejsze: w Horologium Sapientiae z lat
dziewięćdziesiątych XIV wieku, czy w Brewiarzu :BL * _^ „ l^p
Beneśa z Waldsteinu powstałym około roku 1400 s;. ł/-* "ł * ^ * § H ■ ■ ■ ^"j
We wszystkich omówionych przypadkach są to W tOtO 0»IŁ Ct ffltC iDttfttttmir 141104 Ul*
fundatorzy rękopisów. Tymczasem imiona zakon- ^ * ■ m
ników sportretowanych na kartach Antyfonarza " V, ■ \ g ■ "V 5 * ■ ■ ** 3 "
KarmeZśtcmsJctegro, wypisane na titulusach (z. kto- J 4ttp iTOtDtOlttUS ttbt iglOUa Ul fttUU
rych zresztą tylko jeden mieści pełny napis i jest ' a „ ^
pierwotny), nie pokrywają się z imionami wymię- ^ ■ «i* *«i
nionych w kolofonie osób, mających bezpośredni |F 14IdglttfifOt dttttttd - A „
udział w fundacji zarówno kościelnego chóru, jak V "J£v „ n .. ^ «
i rękopisu. W miejscu bowiem braci o imionach: ^*"^^^^r^^^Ł^^^^^Bl/" »■"■_*
Leon, Jacobus czy Procopius pojawiają się tu: fe# ^S^** ylflTftOg Ul '
Romanus, Avertanus(?), nieznany „Fr.J...". Cha- RT 59f ■^fcBŁ«V dPjgp , J * b ■
rakter iluminacji wykazujący niewielką różnorod- ':BL T^^łERslyl *'* •
ność stylistyczną, świadczącą o współpracy nie- CtHtlll ifllf :
licznego zespołu, nie pozwala na uznanie ich
za malarzy miniatur, ani pisarzy rękopisu.
Zresztą sam typ portretów stosowany jest raczej
w celu ukazania pogrążonych w kontemplacji za-
konników, aniżeli twórców przedstawianych zwy-
kle przy pracy88. Jak sądzi Kopera, napis „Fr.J...
fecit istot [!] C[apitale]" — umieszczony na ban-
deroli trzymanej przez zakonnika na zaginionej H& SKK/tKt^K^^BKt/Btk'' ^ " ** '
miniaturze (słowa: „fecit" i „capitale" pojawiają Pt^jfWPliHBHBBi^n***,***. ♦«•*! '
, ■ j - n i. i i i-4. t i.\ —----—■--" UllluII luu
się tez na dwóch pozostałych titulusach) — po- |rl-
zwala przypuszczać, iż mogą to być fundatorzy jK p^ ■ * m ■% s ^ 5#y»
" W^tępu^ący jako adoranci zakonnicy są zin- Ł V^Ul Ct UUUUU OlrtUUt"
dywidualizowani. Choć brak jest źródeł mówią- _ + ]M- >s A -
cych o życiu umysłowym i religijnym w klaszto- Ig. Jlft> ^MpH&k *1H9
rze praskim, o jego wyposażeniu, istniejących tam ' P**mmJ^^ >Ę^7
ołtarzach, wolno sądzić, iż towarzyszący im świę- ^mgSr
ci należą do szczególnie czczonych patronów i
opiekunów polecanych Bogu karmelitów. Jednak- 13 ostatnia Wieczerza, Antyfonarz Karmelitański, tom
że identyfikacja osób nie jest możliwa. Dla przy- ni: Antiphonarium de tempore aestivale, fol. 7Sv
kładu: niewiele pomaga nam lew spoczywający u (fot. Ossolineum)
stóp zakonnika określonego jako „frater Roma-
nus" (ryc. 11). Zwierzę to, które jako towarzyszą-
ce człowiekowi pojawiło się po raz pierwszy pod siły, odwagi i królewskiej godności, lecz także
stopami króla Chlodwiga na jego datowanym na przezwyciężonego grzechu, pokonanej przemocy
lata 1220-1230 nagrobku w opactwie Saint-De- i zła90. W malarstwie książkowym przykład kar-
nis, było motywem często stosowanym w rzeźbie melitański jest odosobniony, choć nie oznacza to,
nagrobnej, stając się nie tylko atrybutem królów, że nie pojawiały się w nim towarzyszące adoran-
lecz także osób duchownych (jak np. Anny von tom zwierzęta o znaczeniu symbolicznym. Na fol.
Henneberg, opatki benedyktyńskiego klasztoru w 2v graduału królowej Elżbiety-Reićki inicjałowi z
Sonnenfeld koło Ccburga), rozumianym jako znak Koronacją Marii towarzyszy klęcząca fundatorka,
87 J. K v e t, Iluminovane rukopisy krdlovny Reićki.
Pfispevek k dejinarn ceske kniini mal'be ve stoleti XIV,
Praha 1931, il. 21 na s. 36; J. Krasa, Olomoucke ilumi-
novane rukopisy (Umeni, XVI, 1969), s. 413-418, il. 2.
88 Zob. strona tytułowa w Graduale magistra Wa-
cława, około 1400, Praga; Ustdv pro dejiny University
karlovy; J. Krasa, Kniźni mal'ba [w:] Ceske umeni
goticke 1350-1450, Praha 1970, nr kat. 385, il. 131.
89 Kopera — Lepszy, o. c, s. 52.
90 H. s'Jacob, Idealism and Realism. A Study of
53
oraz późniejsze: w Horologium Sapientiae z lat
dziewięćdziesiątych XIV wieku, czy w Brewiarzu :BL * _^ „ l^p
Beneśa z Waldsteinu powstałym około roku 1400 s;. ł/-* "ł * ^ * § H ■ ■ ■ ^"j
We wszystkich omówionych przypadkach są to W tOtO 0»IŁ Ct ffltC iDttfttttmir 141104 Ul*
fundatorzy rękopisów. Tymczasem imiona zakon- ^ * ■ m
ników sportretowanych na kartach Antyfonarza " V, ■ \ g ■ "V 5 * ■ ■ ** 3 "
KarmeZśtcmsJctegro, wypisane na titulusach (z. kto- J 4ttp iTOtDtOlttUS ttbt iglOUa Ul fttUU
rych zresztą tylko jeden mieści pełny napis i jest ' a „ ^
pierwotny), nie pokrywają się z imionami wymię- ^ ■ «i* *«i
nionych w kolofonie osób, mających bezpośredni |F 14IdglttfifOt dttttttd - A „
udział w fundacji zarówno kościelnego chóru, jak V "J£v „ n .. ^ «
i rękopisu. W miejscu bowiem braci o imionach: ^*"^^^^r^^^Ł^^^^^Bl/" »■"■_*
Leon, Jacobus czy Procopius pojawiają się tu: fe# ^S^** ylflTftOg Ul '
Romanus, Avertanus(?), nieznany „Fr.J...". Cha- RT 59f ■^fcBŁ«V dPjgp , J * b ■
rakter iluminacji wykazujący niewielką różnorod- ':BL T^^łERslyl *'* •
ność stylistyczną, świadczącą o współpracy nie- CtHtlll ifllf :
licznego zespołu, nie pozwala na uznanie ich
za malarzy miniatur, ani pisarzy rękopisu.
Zresztą sam typ portretów stosowany jest raczej
w celu ukazania pogrążonych w kontemplacji za-
konników, aniżeli twórców przedstawianych zwy-
kle przy pracy88. Jak sądzi Kopera, napis „Fr.J...
fecit istot [!] C[apitale]" — umieszczony na ban-
deroli trzymanej przez zakonnika na zaginionej H& SKK/tKt^K^^BKt/Btk'' ^ " ** '
miniaturze (słowa: „fecit" i „capitale" pojawiają Pt^jfWPliHBHBBi^n***,***. ♦«•*! '
, ■ j - n i. i i i-4. t i.\ —----—■--" UllluII luu
się tez na dwóch pozostałych titulusach) — po- |rl-
zwala przypuszczać, iż mogą to być fundatorzy jK p^ ■ * m ■% s ^ 5#y»
" W^tępu^ący jako adoranci zakonnicy są zin- Ł V^Ul Ct UUUUU OlrtUUt"
dywidualizowani. Choć brak jest źródeł mówią- _ + ]M- >s A -
cych o życiu umysłowym i religijnym w klaszto- Ig. Jlft> ^MpH&k *1H9
rze praskim, o jego wyposażeniu, istniejących tam ' P**mmJ^^ >Ę^7
ołtarzach, wolno sądzić, iż towarzyszący im świę- ^mgSr
ci należą do szczególnie czczonych patronów i
opiekunów polecanych Bogu karmelitów. Jednak- 13 ostatnia Wieczerza, Antyfonarz Karmelitański, tom
że identyfikacja osób nie jest możliwa. Dla przy- ni: Antiphonarium de tempore aestivale, fol. 7Sv
kładu: niewiele pomaga nam lew spoczywający u (fot. Ossolineum)
stóp zakonnika określonego jako „frater Roma-
nus" (ryc. 11). Zwierzę to, które jako towarzyszą-
ce człowiekowi pojawiło się po raz pierwszy pod siły, odwagi i królewskiej godności, lecz także
stopami króla Chlodwiga na jego datowanym na przezwyciężonego grzechu, pokonanej przemocy
lata 1220-1230 nagrobku w opactwie Saint-De- i zła90. W malarstwie książkowym przykład kar-
nis, było motywem często stosowanym w rzeźbie melitański jest odosobniony, choć nie oznacza to,
nagrobnej, stając się nie tylko atrybutem królów, że nie pojawiały się w nim towarzyszące adoran-
lecz także osób duchownych (jak np. Anny von tom zwierzęta o znaczeniu symbolicznym. Na fol.
Henneberg, opatki benedyktyńskiego klasztoru w 2v graduału królowej Elżbiety-Reićki inicjałowi z
Sonnenfeld koło Ccburga), rozumianym jako znak Koronacją Marii towarzyszy klęcząca fundatorka,
87 J. K v e t, Iluminovane rukopisy krdlovny Reićki.
Pfispevek k dejinarn ceske kniini mal'be ve stoleti XIV,
Praha 1931, il. 21 na s. 36; J. Krasa, Olomoucke ilumi-
novane rukopisy (Umeni, XVI, 1969), s. 413-418, il. 2.
88 Zob. strona tytułowa w Graduale magistra Wa-
cława, około 1400, Praga; Ustdv pro dejiny University
karlovy; J. Krasa, Kniźni mal'ba [w:] Ceske umeni
goticke 1350-1450, Praha 1970, nr kat. 385, il. 131.
89 Kopera — Lepszy, o. c, s. 52.
90 H. s'Jacob, Idealism and Realism. A Study of
53