DOI Artikel:
Wolski, Zbigniew: "Adoracja Dzieciątka" Mistrza Narodzenia z Castello w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Opolu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0069
okolonej złocistymi, spadającymi na czoło kędziora-
mi wysoko unosi górną połowę ciała, krzyżując
zgięte w kolanach nogi. W lewej ręce trzyma wiot-
ki, opadający do tyłu kwiat maku. Podobny jak u
Marii nimb okala głowę Zbawiciela.
Pozbawiony sztafażu krajobraz zbudowany jest
z niewielkiej liczby elementów. Ukwieconą łąkę
ogranicza prosta ścieżka obramiona krzakami usia-
nymi czerwonymi kwiatami. Dalej, u stóp suro-
wych, monumentalnych gór o charakterystycznie
żłobkowanych zboczach, z muszlowato zarysowa-
ną wnęką po lewej stronie, rozciągają się wzno-
szące się ku górze grządki i pas zarośli. Na łące
oraz poza nią rosną, tworząc rodzaj szpaleru, cy-
prysy o wyjątkowo długich, zwężających się ku
górze pniach i częściowo tylko widocznych koro-
nach. Jaśniejące w oddali niebo pokrywa lekka,
unosząca się nad górami mgiełka. Zasłonę zdobi
ornament ze zgeometryzowanych, malowanych
miejscami laserunkowo na czerwono motywów
roślinnych.
Obraz opolski zachwyca świeżością i blaskiem
kolorów, do czego przyczynia się także rozrzut-
ne stosowanie złota. Utrzymana w bardzo ciem-
nym odcieniu zieleni łąka, przechodzące od sza-
rości do ochry góry oraz intensywnie niebieskie
zwłaszcza w górnej partii niebo stanowią tło dla
dominujących kolorystycznie sukni i płaszcza Ma-
rii, a także biało-czerwonej poduszki.
II. ANALIZA IKONOGRAFICZNA
Pierwsze przedstawienia klęczącej Madonny,
adorującej leżące w żłóbku lub nieoo później tak-
że na ziemi Dzieciątko, pojawiły się w malar-
stwie włoskim na początku XIV wieku °. Na takie
ujęcie tematu Bożego Narodzenia wpłynęły wizje
franciszkanina identyfikowanego z> Janem de Cau-
libus7 oraz Simone Fidatiego8. W odróżnieniu
od późniejszych wersji Adoracji, w wielu obrazach
z XIV wieku Maria okrywa Syna lub zdaje się
wyjmować Go z żłóbka, często odwracając przy
6 M. in. w twórczości Taddeo Gaddiego, Lippusa Be-
nivieni, Pacino di Bonaguida. Por.: H. C o r n e 11, The
Iconography oj the Nativity oj Christ (Uppsale Univer-
sitsts Airssfarlilfit, I, 1924), s. 2-4; Malarstwo włoskie...,
s. 39; G. Schiller, Ikonographie der christlichen
Kunst, I, Gutensłoih 1966, s. 87.
7 Cornell, o.c, s. 13-14; H. JuTSch, Das Weih-
nachtsbild, seine Entstehung und seine Entwicklung bis
zur Renaissance (Wissenschaitliche Zeitschrift der Frie-
drich-Sch'iller-Universitat Jena/Thuringen, Gesellschafts-
und Sprachwissenschaftliche Reihe, IV, 1954/1955), s. 70;
2. Mistrz Narodzenia z Castello, Na-
rodzenie, trzecia ćwierć XV wieku, Flo-
rencja, Uffizi (wg R. Chiarelli, Restauri
di operę d'arte a Firenze, Emporium,
LX, 1954; reprod. Prac. Reprograficzna
Bibl. Uniw. Warsz.)
Schiller, t.c; Z. Kępińśiki, Wit Stwosz w starciu
ideologii religijnych Odrodzenia. Ołtarz Salwatora, Wro-
cław 1969, przyp. 89, s. 106.
8 I. Maione, Fra Simone Fidati e Taddeo Gaddi
(L'Arte, XVII, 1914), s. 112-113; F. A n t a 1, Die Floren-
tinische Malerei und ihr sozialer Hintergrund, Berlin
1958, s. 150; J. Gard ner, The Decoration oj the Ba-
roncelli Chapel in Santa Croce (Zeitsichrift fur Kunstge-
schichte, XXXIV, 1971), s. 114; M. Skubiszewska,
Malarstwo Italii iv latach 1250-1400. Malarstwo europej-
skie w średniowieczu, IV, Warszawa 1980, s. 74.
5 — Folia Historiae Artiura XXVII
65
mi wysoko unosi górną połowę ciała, krzyżując
zgięte w kolanach nogi. W lewej ręce trzyma wiot-
ki, opadający do tyłu kwiat maku. Podobny jak u
Marii nimb okala głowę Zbawiciela.
Pozbawiony sztafażu krajobraz zbudowany jest
z niewielkiej liczby elementów. Ukwieconą łąkę
ogranicza prosta ścieżka obramiona krzakami usia-
nymi czerwonymi kwiatami. Dalej, u stóp suro-
wych, monumentalnych gór o charakterystycznie
żłobkowanych zboczach, z muszlowato zarysowa-
ną wnęką po lewej stronie, rozciągają się wzno-
szące się ku górze grządki i pas zarośli. Na łące
oraz poza nią rosną, tworząc rodzaj szpaleru, cy-
prysy o wyjątkowo długich, zwężających się ku
górze pniach i częściowo tylko widocznych koro-
nach. Jaśniejące w oddali niebo pokrywa lekka,
unosząca się nad górami mgiełka. Zasłonę zdobi
ornament ze zgeometryzowanych, malowanych
miejscami laserunkowo na czerwono motywów
roślinnych.
Obraz opolski zachwyca świeżością i blaskiem
kolorów, do czego przyczynia się także rozrzut-
ne stosowanie złota. Utrzymana w bardzo ciem-
nym odcieniu zieleni łąka, przechodzące od sza-
rości do ochry góry oraz intensywnie niebieskie
zwłaszcza w górnej partii niebo stanowią tło dla
dominujących kolorystycznie sukni i płaszcza Ma-
rii, a także biało-czerwonej poduszki.
II. ANALIZA IKONOGRAFICZNA
Pierwsze przedstawienia klęczącej Madonny,
adorującej leżące w żłóbku lub nieoo później tak-
że na ziemi Dzieciątko, pojawiły się w malar-
stwie włoskim na początku XIV wieku °. Na takie
ujęcie tematu Bożego Narodzenia wpłynęły wizje
franciszkanina identyfikowanego z> Janem de Cau-
libus7 oraz Simone Fidatiego8. W odróżnieniu
od późniejszych wersji Adoracji, w wielu obrazach
z XIV wieku Maria okrywa Syna lub zdaje się
wyjmować Go z żłóbka, często odwracając przy
6 M. in. w twórczości Taddeo Gaddiego, Lippusa Be-
nivieni, Pacino di Bonaguida. Por.: H. C o r n e 11, The
Iconography oj the Nativity oj Christ (Uppsale Univer-
sitsts Airssfarlilfit, I, 1924), s. 2-4; Malarstwo włoskie...,
s. 39; G. Schiller, Ikonographie der christlichen
Kunst, I, Gutensłoih 1966, s. 87.
7 Cornell, o.c, s. 13-14; H. JuTSch, Das Weih-
nachtsbild, seine Entstehung und seine Entwicklung bis
zur Renaissance (Wissenschaitliche Zeitschrift der Frie-
drich-Sch'iller-Universitat Jena/Thuringen, Gesellschafts-
und Sprachwissenschaftliche Reihe, IV, 1954/1955), s. 70;
2. Mistrz Narodzenia z Castello, Na-
rodzenie, trzecia ćwierć XV wieku, Flo-
rencja, Uffizi (wg R. Chiarelli, Restauri
di operę d'arte a Firenze, Emporium,
LX, 1954; reprod. Prac. Reprograficzna
Bibl. Uniw. Warsz.)
Schiller, t.c; Z. Kępińśiki, Wit Stwosz w starciu
ideologii religijnych Odrodzenia. Ołtarz Salwatora, Wro-
cław 1969, przyp. 89, s. 106.
8 I. Maione, Fra Simone Fidati e Taddeo Gaddi
(L'Arte, XVII, 1914), s. 112-113; F. A n t a 1, Die Floren-
tinische Malerei und ihr sozialer Hintergrund, Berlin
1958, s. 150; J. Gard ner, The Decoration oj the Ba-
roncelli Chapel in Santa Croce (Zeitsichrift fur Kunstge-
schichte, XXXIV, 1971), s. 114; M. Skubiszewska,
Malarstwo Italii iv latach 1250-1400. Malarstwo europej-
skie w średniowieczu, IV, Warszawa 1980, s. 74.
5 — Folia Historiae Artiura XXVII
65