DOI Artikel:
Secomska, Krystyna: Krakowska Legenda św. Jana Jałmużnika: Problemy stylu i warsztatu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0082
9. Człowiek w czapce, fragment ryc. 4 (fot. Z. To-
maszewska)
24 Nie udało mi się natrafić na ślad drzeworytu z
roku 1488(?) wzmiankowanego przez Podlachę (o.c, s. 16).
Wydaje się niezbyt prawdopodobne, by wizerunki pa-
triarchy aleksandryjskiego były rozpowszechniane w tym
rejonie Europy przed rokiem 1489 (tj. przed translacją
relikwii z Konstantynopola). Natomiast kodeks „z mo-
dlitwą do św. Jana Jałmużniika" — o którym wspomi-
na F. Koipera (Dzieje malarstwa w Polsce, II, Kraków
1925, s. 92) — to Mszał nr 7 Katedry Krakowskiej
(trzecia ćwierć XV w.; zob. m. in. B. Miodońska [w:]
Sztuka w Krakowie w latach 1350-1550, Muzeum Na-
rodowe w Krakowie (katalog wystawy), Kraków 1964, s.
98-99, nr kat. 94); na ostatnich kartach (367v-369) znaj-
duje się oficjum do św. Jana — bez wątpienia pismem
innej ręki (co zauważył już Polkowski, o.c, s. 28,
nr 7); tekst wierszowanego żywota to skrócona wersja
Johannis Elemosinarii historia, spisanej w 1504 roku
(por. uprzednio, przyp. 9). — Poważniejsze trudności
nastręcza sprawa Ms. 14 (Capitulare et ordo Missae) —
z datą 1481 w kolofonie — w zbiorach Kapituły San-
domierskiej (W. Wójcik, Rękopisy Biblioteki Kapi-
tulnej w Sandomierzu, Archiwa, Biblioteki i Muzea Ko-
ścielne, XXXVI, 1978, s. 86, nr kat. 14), zawierającego
modlitwy do św. Jana (czy dodane w późniejszym cza-
sie?). Niestety, mimo życzliwej pomocy ze strony Księży
z Kurii Sandomierskiej, nie byłam w stanie zbadać ko-
deksu, który jest od dłuższego czasu niedostępny.
25 Stanisław Konarski, brat biskupa, poślubił (w la-
tach dziewięćdziesiątych?) Zofię Lanckorońską, siostrę
Mikołaja (zob. M. Goete 1-K o p f f o w a, Mecenat kul-
I
ujawnią nieznane informacje dotyczące kultu św.
Jama Jałmuiżnika w Polsce 21, bądź też wcześniej-
szych kontaktów fundatora z dworem węgierskim.
Poprzestańmy na stwierdzeniu, że przyjęcie da-
ty przywileju z roku 1504, jako terminu ante
quem, nie wymaga tak kategorycznej rewizji, jak
życzył sobie Kolak.
Obecnie wiadomo jedynie, że kult świętego pa-
triarchy rozkwitł nagle w Krakowie w pierwszym
dziesięcioleciu XVI wieku. Jego propagatorem
był — równie aktywny jak Lanckoroński, a bar-
dziej od niego wpływowy — Jan Konarski, od ro-
ku 1503 piastujący godiność biskupa krakowskie-
go. Pod koniec 1504 roku otoczył on szczególną
opieką ołtarz w krużgankach augustiańskich —
na prośbę swego powinowatego, Mikołaja25, ale
zapewne1 też z innych względów. Jak pisała Maria
Goetel-Kcipffowa, założył on w Krakowie „ośro-
dek badań patrystycznych"; gromadził dzieła „Oj-
ców Wschodu" i pisarzy bizantyńskich 26. Należał
do generacji, której nieobca była tradycja jagiel-
lońska (wszak nie tak dawno, w 1470 roku, z wo-
li króla Kazimierza, ozdobiono wawelską kaplicę
Świętokrzyską freskami „ruskimi"). Zarazem jego
zamiłowanie do starych ksiąg było już zabarwio-
ne pasją humanistyczną 2T.
Tak czy inaczej, po roku 1504 w diecezji kra-
turalny Jana Konarskiego (1447-1525), Rozprawy i Spra-
wozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, VIII, 1964,
s. 18, przyp. 32). — Znamienne, że już w 1503 roku
(lub w pierwszym półroczu 1504) Konarski zaczął zabie-
gać u króla o nadanie pierwszej wakującej kasztelanii
lub innego urzędu Mikołajowi (T. Wierzbowski,
Matricularum Regni Poloniae summaria excussis codici-
bus, ąui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asser-
vantur..., Varsoviae 1908, Pars III (1501-1506), s. 102, nr
1621; por. też G o e t e 1-K o p f f o w a, o.c, s. 31). Nie-
odparcie nasuwa się wniosek, że gdyby poliptyk św. Ja-
na Jałmużnika był już w owym czasie gotowy, biskup
nie zwlekałby aż do października 1504 roku z decyzją
ogłoszenia specjalnego przywileju o związanych z nirn
odpustach.
28 M. Go e t e 1-K o p f f o w a, Z badań nad rozwo-
jem tematów ikonograficznych w małopolskim malar-
stwie pierwszej ćwierci XVI w. (Sprawozdania z posie-
dzeń Komisji Naukowych PAN, Oddział w Krakowie,
styczeń-czerwiec 1965, Wrocław 1966), s. 183. Zob. też
Goetel-Kopf f o w a, Mecenat..., s. 51, 67, 147-149. —
Jego zainteresowania literaturą Wschodu chrześcijań-
skiego podzielał w pewnym stopniu Lanckoroński (o
czym świadczy spisana przezeń później historia obrazu
jasnogórskiego; zob. m. in. Secomska, o.c, s. 259;
M. Kowalewiczów a, Wokół peregrynacji Mikoła-
ja Lanckorońskiego (Studia Oiaromonitana, V, 1984), s.
62-68).
27 GoetelnKopffowa (Mecenat..., s. 147-148) wy-
sunęła hipotezę, że właśnie z inicjatywy Konarskiego —
78
maszewska)
24 Nie udało mi się natrafić na ślad drzeworytu z
roku 1488(?) wzmiankowanego przez Podlachę (o.c, s. 16).
Wydaje się niezbyt prawdopodobne, by wizerunki pa-
triarchy aleksandryjskiego były rozpowszechniane w tym
rejonie Europy przed rokiem 1489 (tj. przed translacją
relikwii z Konstantynopola). Natomiast kodeks „z mo-
dlitwą do św. Jana Jałmużniika" — o którym wspomi-
na F. Koipera (Dzieje malarstwa w Polsce, II, Kraków
1925, s. 92) — to Mszał nr 7 Katedry Krakowskiej
(trzecia ćwierć XV w.; zob. m. in. B. Miodońska [w:]
Sztuka w Krakowie w latach 1350-1550, Muzeum Na-
rodowe w Krakowie (katalog wystawy), Kraków 1964, s.
98-99, nr kat. 94); na ostatnich kartach (367v-369) znaj-
duje się oficjum do św. Jana — bez wątpienia pismem
innej ręki (co zauważył już Polkowski, o.c, s. 28,
nr 7); tekst wierszowanego żywota to skrócona wersja
Johannis Elemosinarii historia, spisanej w 1504 roku
(por. uprzednio, przyp. 9). — Poważniejsze trudności
nastręcza sprawa Ms. 14 (Capitulare et ordo Missae) —
z datą 1481 w kolofonie — w zbiorach Kapituły San-
domierskiej (W. Wójcik, Rękopisy Biblioteki Kapi-
tulnej w Sandomierzu, Archiwa, Biblioteki i Muzea Ko-
ścielne, XXXVI, 1978, s. 86, nr kat. 14), zawierającego
modlitwy do św. Jana (czy dodane w późniejszym cza-
sie?). Niestety, mimo życzliwej pomocy ze strony Księży
z Kurii Sandomierskiej, nie byłam w stanie zbadać ko-
deksu, który jest od dłuższego czasu niedostępny.
25 Stanisław Konarski, brat biskupa, poślubił (w la-
tach dziewięćdziesiątych?) Zofię Lanckorońską, siostrę
Mikołaja (zob. M. Goete 1-K o p f f o w a, Mecenat kul-
I
ujawnią nieznane informacje dotyczące kultu św.
Jama Jałmuiżnika w Polsce 21, bądź też wcześniej-
szych kontaktów fundatora z dworem węgierskim.
Poprzestańmy na stwierdzeniu, że przyjęcie da-
ty przywileju z roku 1504, jako terminu ante
quem, nie wymaga tak kategorycznej rewizji, jak
życzył sobie Kolak.
Obecnie wiadomo jedynie, że kult świętego pa-
triarchy rozkwitł nagle w Krakowie w pierwszym
dziesięcioleciu XVI wieku. Jego propagatorem
był — równie aktywny jak Lanckoroński, a bar-
dziej od niego wpływowy — Jan Konarski, od ro-
ku 1503 piastujący godiność biskupa krakowskie-
go. Pod koniec 1504 roku otoczył on szczególną
opieką ołtarz w krużgankach augustiańskich —
na prośbę swego powinowatego, Mikołaja25, ale
zapewne1 też z innych względów. Jak pisała Maria
Goetel-Kcipffowa, założył on w Krakowie „ośro-
dek badań patrystycznych"; gromadził dzieła „Oj-
ców Wschodu" i pisarzy bizantyńskich 26. Należał
do generacji, której nieobca była tradycja jagiel-
lońska (wszak nie tak dawno, w 1470 roku, z wo-
li króla Kazimierza, ozdobiono wawelską kaplicę
Świętokrzyską freskami „ruskimi"). Zarazem jego
zamiłowanie do starych ksiąg było już zabarwio-
ne pasją humanistyczną 2T.
Tak czy inaczej, po roku 1504 w diecezji kra-
turalny Jana Konarskiego (1447-1525), Rozprawy i Spra-
wozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, VIII, 1964,
s. 18, przyp. 32). — Znamienne, że już w 1503 roku
(lub w pierwszym półroczu 1504) Konarski zaczął zabie-
gać u króla o nadanie pierwszej wakującej kasztelanii
lub innego urzędu Mikołajowi (T. Wierzbowski,
Matricularum Regni Poloniae summaria excussis codici-
bus, ąui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asser-
vantur..., Varsoviae 1908, Pars III (1501-1506), s. 102, nr
1621; por. też G o e t e 1-K o p f f o w a, o.c, s. 31). Nie-
odparcie nasuwa się wniosek, że gdyby poliptyk św. Ja-
na Jałmużnika był już w owym czasie gotowy, biskup
nie zwlekałby aż do października 1504 roku z decyzją
ogłoszenia specjalnego przywileju o związanych z nirn
odpustach.
28 M. Go e t e 1-K o p f f o w a, Z badań nad rozwo-
jem tematów ikonograficznych w małopolskim malar-
stwie pierwszej ćwierci XVI w. (Sprawozdania z posie-
dzeń Komisji Naukowych PAN, Oddział w Krakowie,
styczeń-czerwiec 1965, Wrocław 1966), s. 183. Zob. też
Goetel-Kopf f o w a, Mecenat..., s. 51, 67, 147-149. —
Jego zainteresowania literaturą Wschodu chrześcijań-
skiego podzielał w pewnym stopniu Lanckoroński (o
czym świadczy spisana przezeń później historia obrazu
jasnogórskiego; zob. m. in. Secomska, o.c, s. 259;
M. Kowalewiczów a, Wokół peregrynacji Mikoła-
ja Lanckorońskiego (Studia Oiaromonitana, V, 1984), s.
62-68).
27 GoetelnKopffowa (Mecenat..., s. 147-148) wy-
sunęła hipotezę, że właśnie z inicjatywy Konarskiego —
78