DOI Artikel:
Secomska, Krystyna: Krakowska Legenda św. Jana Jałmużnika: Problemy stylu i warsztatu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0087
16. Niewiasty u grobu, fragment ryc. 5 (fot. S. Stępniewski)
nadprzyrodzoną potęgę — gdy chroni okręt przed
rozbiciem i kiedy wstaje z grobu, by udzielić roz-
grzeszenia stroskanej pokutnicy. Finał legendy
stanowi centralny obraz (ryc. 1), w którym zbie-
gają się wątki „sacrum" i „profanum". Nędzarze
tłoczą się wokół Św. Jana, prosząc o jałmużnę,
ale sam patriarcha, wyolbrzymiony, pogrążony
w rozmyślaniach, przebywa już w „orbis cele-
stium". Gest rozdawania monet zmienia się w
ponadczasowy rytuał. Laska patriarchy ma zape-
wne w tym kontekście znaczenie symboliczne
(Tan — „signum salutis" i znak nieśmiertelności
wybrańców Bożych)39. I wreszcie postacie dwóch
grajków: włączeni w żebrzący tłum, pełnią zara-
zem szczególną funkcję; podobnie jak muzykują-
ce anioły w przedstawieniach niebiańskiego dwo-
ru Mairii, adorują świętego i głoszą jego wieku-
istą chwałę. W tej uroczystej, końcowej „odsło-
nie" osOba patriarchy zyskuje inny wymiar — re-
alny i duchowy; codzienność przechodzi niepo-
strzeżenie w nadziemską wzniosłość. Autor polip-
tyku przyjął tu konwencję reprezentacyjno-sym-
bołiczną (wraz z hierarchizacją postaci) prawdo-
podobnie na życzenie fundatora. Zobrazował jed-
nak dystans dzielący świętego od „prostaczków"
nie tylko przez różnicowanie wzrostu, ale rów-
nież za pomocą subtelnych środków formalnych:
przez monumentalny wolumen plastyczny głów-
39 „Navis per mania amtemoa oruciis sim'ilata suffla-
tur, Tau littera signum salutis et crucis desoribitur"
(P s e u d o-H i e r o n y m u s, In Marcum 15, J. P. Mi-
gnę, Patrologiae cursus cornpletus. Series latina, 30,
638 A). Już pisarze wczesnochrześcijańscy uanali literę
Tau za znak Krzyża Świętego; jej symbolika soterolo-
giczna wiązała się głównie z egzegezą rozdziału IX (4)
Ezechiela — opowieści o ukaraniu grzeszników i ocale-
niu wybranych naznaczonych Tau. Zob. m. in. H. R a-
h n e r, Antenna crucis, V. Das mystische Tau (Zeit-
schrift fur Katholische Theologie, LXXV, 1953), s. 386-
445; tenże, Symbole der Kirche. Die Ekklesiologie der
Vater, Salzburg 1964, s. 406-431.
83
nadprzyrodzoną potęgę — gdy chroni okręt przed
rozbiciem i kiedy wstaje z grobu, by udzielić roz-
grzeszenia stroskanej pokutnicy. Finał legendy
stanowi centralny obraz (ryc. 1), w którym zbie-
gają się wątki „sacrum" i „profanum". Nędzarze
tłoczą się wokół Św. Jana, prosząc o jałmużnę,
ale sam patriarcha, wyolbrzymiony, pogrążony
w rozmyślaniach, przebywa już w „orbis cele-
stium". Gest rozdawania monet zmienia się w
ponadczasowy rytuał. Laska patriarchy ma zape-
wne w tym kontekście znaczenie symboliczne
(Tan — „signum salutis" i znak nieśmiertelności
wybrańców Bożych)39. I wreszcie postacie dwóch
grajków: włączeni w żebrzący tłum, pełnią zara-
zem szczególną funkcję; podobnie jak muzykują-
ce anioły w przedstawieniach niebiańskiego dwo-
ru Mairii, adorują świętego i głoszą jego wieku-
istą chwałę. W tej uroczystej, końcowej „odsło-
nie" osOba patriarchy zyskuje inny wymiar — re-
alny i duchowy; codzienność przechodzi niepo-
strzeżenie w nadziemską wzniosłość. Autor polip-
tyku przyjął tu konwencję reprezentacyjno-sym-
bołiczną (wraz z hierarchizacją postaci) prawdo-
podobnie na życzenie fundatora. Zobrazował jed-
nak dystans dzielący świętego od „prostaczków"
nie tylko przez różnicowanie wzrostu, ale rów-
nież za pomocą subtelnych środków formalnych:
przez monumentalny wolumen plastyczny głów-
39 „Navis per mania amtemoa oruciis sim'ilata suffla-
tur, Tau littera signum salutis et crucis desoribitur"
(P s e u d o-H i e r o n y m u s, In Marcum 15, J. P. Mi-
gnę, Patrologiae cursus cornpletus. Series latina, 30,
638 A). Już pisarze wczesnochrześcijańscy uanali literę
Tau za znak Krzyża Świętego; jej symbolika soterolo-
giczna wiązała się głównie z egzegezą rozdziału IX (4)
Ezechiela — opowieści o ukaraniu grzeszników i ocale-
niu wybranych naznaczonych Tau. Zob. m. in. H. R a-
h n e r, Antenna crucis, V. Das mystische Tau (Zeit-
schrift fur Katholische Theologie, LXXV, 1953), s. 386-
445; tenże, Symbole der Kirche. Die Ekklesiologie der
Vater, Salzburg 1964, s. 406-431.
83