DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: Francuski posąg kamienny Madonny z Dzieciątkiem z wieku XVI w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0056
12. Madonna z Dzieciątkiem i świętymi, około 1270—1290. Fresk
w kościele San Yincenzo w Galliano (wg Bologna, Die Anfange...)
sze przykłady50. Nie występuje w nich jednak cechu-
jący Madonnę „krakowską” gest Jezusa; wolno są-
dzić, iż jego genezy należy szukać poza wizerunkami
Eleusy. Dokonane przez autora miniatury dedykacyj-
nej w trzynastowiecznym Psałterzu z cysterskiego
opactwa Bonmont (ryc. 11) połączenie bliskiego ze-
tknięcia twarzy z gestami rąk Marii i Dzieciątka
nakazuje zwrócić uwagę na grupę ikon Matki Boskiej
określanej mianem Pelagonitissa i z nimi wiązać
hipotetycznie pochodzenie omawianego gestu51. Jed-
nakże w naszym przypadku nic już nie pozostało
z czułości, w przykładach bizantyńskich kierowanej
ze strony Matki do Syna. Tutaj jest on aktywny,
a gest jest władczy przy zbliżeniu do Marii jednocześ-
nie zachowujący dystans, znany choćby z trzynasto-
50 A. Goldschmidt, Die Madonnenstatuen in Deutschland,
Augsburg 1923, ii. 3.
51 N. Bieljaew, Obraz Bożej Matieri Pelagonitissy (Byzan-
tinoslavica, 2, 1930), s. 386-394; L. Hadermann-Misguich,
Pelagonitissa et Kyriotissa. Yariantes extremes du type Vierge de
lendresse (Byzantion, 53, ł, 1983), s. 9-16: G. Babic, II modelle e la
replica nell’arte bizantina dell’ icone (Arte Christiana, 724, 1988), s.
61-78.
52 F. Bologna, Die Anfange der italienischen Malerei, Dres-
den 1964, s. 112, il. 59.
53 Shorr, o. c., s. 134 i n; E. Car li. La sculptura lignea italiana,
Roma 1972, s. 43, 46 i 58, il. 13, 31 i 48.
54 Stadtisches Diózesanmuseum. Kunstsammlungen, Augs-
burg; Schiller, o. cn s. 10, il. 754.
55 Shorr, o. c., 134; Vloberg, o. c.
56Didier, Contribution..., s. 69-70, il. 14.
wiecznego fresku w kościele San Vincenzo w Gal-
liano, przedstawiającego Madonnę z Dzieciątkiem
tronującą w otoczeniu świętych52 (ryc. 12). Począw-
szy od roku 1300 (Madonna z Dzieciątkiem tzw.
Mistrza Marii Magdaleny) utrzymane w tej konwen-
cji wizerunki licznie pojawiają się we włoskim malars-
twie tablicowym, a później i w rzeźbie53. Poza Italią
interesować nas będzie dwunastowieczna plakieta
(fragment relikwiarza), na której pomiędzy stojącymi
św. Anną i św. Elżbietą — przedstawiono Matkę
Boską z Dzieciątkiem dotykającym rączką jej szyi54.
Zbliżony rodzaj gestykulacji znalazł wyraz we fran-
cuskiej rzeźbie w kości słoniowej, poczynając od
wieku XIII; dowodem na to są figurki przechowywa-
ne obecnie w Nowym Jorku (Metropolitan Museum
of Art) oraz w Orleanie (Musee Historiąue). Obie
najprawdopodobniej są pochodzenia paryskiego55
(ryc. 13). A zatem niezależnie od włoskich czy też
wcześniejszych — bizantyńskich źródeł motywu bez-
pośrednim wzorem była zapewne francuska rzeźba
trzynastowieczna.
Welon, który spływając z głowy Marii owija od
bioder w dół nagie Dzieciątko, choć od wieku XIII
jest nieodzownym elementem ubioru, w takiej właśnie
redakcji stanowi motyw dość rzadki, występujący
między innymi w tzw. Vierge de Timbal (około 1290)
w Musee de Cluny56. Połączenie obu motywów
— gestu Jezusa i okrywającego go welonu — znane
13. Madonna z Dzieciątkiem, około połowy wieku XIII. Musee
Historiąue d Orleans (wg Yloberg, La Yierge et l Enfant...)
52
w kościele San Yincenzo w Galliano (wg Bologna, Die Anfange...)
sze przykłady50. Nie występuje w nich jednak cechu-
jący Madonnę „krakowską” gest Jezusa; wolno są-
dzić, iż jego genezy należy szukać poza wizerunkami
Eleusy. Dokonane przez autora miniatury dedykacyj-
nej w trzynastowiecznym Psałterzu z cysterskiego
opactwa Bonmont (ryc. 11) połączenie bliskiego ze-
tknięcia twarzy z gestami rąk Marii i Dzieciątka
nakazuje zwrócić uwagę na grupę ikon Matki Boskiej
określanej mianem Pelagonitissa i z nimi wiązać
hipotetycznie pochodzenie omawianego gestu51. Jed-
nakże w naszym przypadku nic już nie pozostało
z czułości, w przykładach bizantyńskich kierowanej
ze strony Matki do Syna. Tutaj jest on aktywny,
a gest jest władczy przy zbliżeniu do Marii jednocześ-
nie zachowujący dystans, znany choćby z trzynasto-
50 A. Goldschmidt, Die Madonnenstatuen in Deutschland,
Augsburg 1923, ii. 3.
51 N. Bieljaew, Obraz Bożej Matieri Pelagonitissy (Byzan-
tinoslavica, 2, 1930), s. 386-394; L. Hadermann-Misguich,
Pelagonitissa et Kyriotissa. Yariantes extremes du type Vierge de
lendresse (Byzantion, 53, ł, 1983), s. 9-16: G. Babic, II modelle e la
replica nell’arte bizantina dell’ icone (Arte Christiana, 724, 1988), s.
61-78.
52 F. Bologna, Die Anfange der italienischen Malerei, Dres-
den 1964, s. 112, il. 59.
53 Shorr, o. c., s. 134 i n; E. Car li. La sculptura lignea italiana,
Roma 1972, s. 43, 46 i 58, il. 13, 31 i 48.
54 Stadtisches Diózesanmuseum. Kunstsammlungen, Augs-
burg; Schiller, o. cn s. 10, il. 754.
55 Shorr, o. c., 134; Vloberg, o. c.
56Didier, Contribution..., s. 69-70, il. 14.
wiecznego fresku w kościele San Vincenzo w Gal-
liano, przedstawiającego Madonnę z Dzieciątkiem
tronującą w otoczeniu świętych52 (ryc. 12). Począw-
szy od roku 1300 (Madonna z Dzieciątkiem tzw.
Mistrza Marii Magdaleny) utrzymane w tej konwen-
cji wizerunki licznie pojawiają się we włoskim malars-
twie tablicowym, a później i w rzeźbie53. Poza Italią
interesować nas będzie dwunastowieczna plakieta
(fragment relikwiarza), na której pomiędzy stojącymi
św. Anną i św. Elżbietą — przedstawiono Matkę
Boską z Dzieciątkiem dotykającym rączką jej szyi54.
Zbliżony rodzaj gestykulacji znalazł wyraz we fran-
cuskiej rzeźbie w kości słoniowej, poczynając od
wieku XIII; dowodem na to są figurki przechowywa-
ne obecnie w Nowym Jorku (Metropolitan Museum
of Art) oraz w Orleanie (Musee Historiąue). Obie
najprawdopodobniej są pochodzenia paryskiego55
(ryc. 13). A zatem niezależnie od włoskich czy też
wcześniejszych — bizantyńskich źródeł motywu bez-
pośrednim wzorem była zapewne francuska rzeźba
trzynastowieczna.
Welon, który spływając z głowy Marii owija od
bioder w dół nagie Dzieciątko, choć od wieku XIII
jest nieodzownym elementem ubioru, w takiej właśnie
redakcji stanowi motyw dość rzadki, występujący
między innymi w tzw. Vierge de Timbal (około 1290)
w Musee de Cluny56. Połączenie obu motywów
— gestu Jezusa i okrywającego go welonu — znane
13. Madonna z Dzieciątkiem, około połowy wieku XIII. Musee
Historiąue d Orleans (wg Yloberg, La Yierge et l Enfant...)
52