DOI article:
Walczak, Marek: Działalność fundacyjna biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego (część II)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0076
10. Zamek w Pińczowie w połowie XVII w., rycina z S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo [...] gestis [...],
1696 (fot. W. Wolny)
archeologicznie użycie kamienia jako podstawo-
wego materiału oraz prestiżowa rola budowli
mogłyby sugerować zastosowanie ozdobnych la-
skowań, znanych z Krakowa. Trudno też wyo-
brazić sobie główną rezydencję rodu Oleśnickich
bez rzeźby figuralnej, a zwłaszcza bez plastycz-
nych motywów heraldycznych 41.
Tablice erekcyjne budowli fundowanych
przez biskupa odkuwane były przez różne war-
sztaty42. O tym, jak dalece przypadkowy był ich
wybór, świadczą niezwykle prowincjonalne for-
my płyty w Piotra winie. Zaskakuje również
stylistyczny i ikonograficzny konserwatyzm
wszystkich tablic. W Bodzentynie zastosowano
41 W trakcie prac archeologicznych w odległości pól
kilometra od zamku w Pińczowie odnaleziono prosto-
padłościenny cios, na którego licu wyrzeźbiony jest
heraldyczny Orzeł z literą ,,b”. Na bocznych ściankach
kamiennego bloku znajdują się maswerki i ryt przed-
stawiający rycerza, na tylnej — nieregularne kręgi
i odcinki wykreślone za pomocą cyrkla; J. Kuczyń-
ski, XV-wieczny kamień szkicownik z Pińczowa (Rocz-
nik Muzeum Świętokrzyskiego, 5, 1968), s. 235—236.
42 Pełną bibliografię tablic erekcyjnych zestawia
P. Mrozowski, Polskie tablice erekcyjne z wieków
XIV i XV (Studia Źródłoznawcze, 32—33, 1990), s. 77—
112; Tenże, Tablice erekcyjne z kręgu Zbigniewa
kompozycję, w której Dzieciątko stoi na kola-
nach Matki, znaną w Polsce z rzeźb powstałych
jeszcze w XIV wieku43. Anachroniczne jest też
przedstawienie Jezusa w długiej, prostej szacie,
podczas gdy od początku XV wieku ustępuje
ono na rzecz obrazowania nagości dziecięcego
ciałka. Ponieważ tablice zamówione przez Dłu-
gosza do wiślickiej kolegiaty i do domu przy
ulicy Kanoniczej w Krakowie, wykonane zapew-
ne przez jeden warsztat, powtarzają nadal kon-
serwatywne motywy, wydaje się możliwe, że
wspólnie naśladują jakąś nie zachowaną, starszą
tablicę erekcyjną 44.
Element nowatorski pojawił się na płycie
Oleśnickiego (Biuletyn Historii Sztuki, 53, 1990), s. 29—
51; także: W. Komorowski, Małopolskie tablice
erekcyjne XV wieku, Kraków 1976 (mpis pracy magi-
sterskiej w Instytucie Historii Sztuki UJ).
43 Komorowski, o. c., s. 72; Mrozowski, Ta-
blice erekcyjne..., s. 30.
44 Domniemywałem to już w mojej pracy magister-
skiej (1990; mpis w Instytucie Historii Sztuki UJ). Mo-
żliwość taką rozważa także Mrozowski, Tablice
erekcyjne..., s. 44, jednak jego koncepcja zakładająca, iż
ewentualny „model” powstał w kręgu fundacji Oleśnic-
kiego, w Krakowie, najpóźniej w końcu lat czterdzie-
stych XV wieku, nie wydaje się przekonująca. Trudno
72
1696 (fot. W. Wolny)
archeologicznie użycie kamienia jako podstawo-
wego materiału oraz prestiżowa rola budowli
mogłyby sugerować zastosowanie ozdobnych la-
skowań, znanych z Krakowa. Trudno też wyo-
brazić sobie główną rezydencję rodu Oleśnickich
bez rzeźby figuralnej, a zwłaszcza bez plastycz-
nych motywów heraldycznych 41.
Tablice erekcyjne budowli fundowanych
przez biskupa odkuwane były przez różne war-
sztaty42. O tym, jak dalece przypadkowy był ich
wybór, świadczą niezwykle prowincjonalne for-
my płyty w Piotra winie. Zaskakuje również
stylistyczny i ikonograficzny konserwatyzm
wszystkich tablic. W Bodzentynie zastosowano
41 W trakcie prac archeologicznych w odległości pól
kilometra od zamku w Pińczowie odnaleziono prosto-
padłościenny cios, na którego licu wyrzeźbiony jest
heraldyczny Orzeł z literą ,,b”. Na bocznych ściankach
kamiennego bloku znajdują się maswerki i ryt przed-
stawiający rycerza, na tylnej — nieregularne kręgi
i odcinki wykreślone za pomocą cyrkla; J. Kuczyń-
ski, XV-wieczny kamień szkicownik z Pińczowa (Rocz-
nik Muzeum Świętokrzyskiego, 5, 1968), s. 235—236.
42 Pełną bibliografię tablic erekcyjnych zestawia
P. Mrozowski, Polskie tablice erekcyjne z wieków
XIV i XV (Studia Źródłoznawcze, 32—33, 1990), s. 77—
112; Tenże, Tablice erekcyjne z kręgu Zbigniewa
kompozycję, w której Dzieciątko stoi na kola-
nach Matki, znaną w Polsce z rzeźb powstałych
jeszcze w XIV wieku43. Anachroniczne jest też
przedstawienie Jezusa w długiej, prostej szacie,
podczas gdy od początku XV wieku ustępuje
ono na rzecz obrazowania nagości dziecięcego
ciałka. Ponieważ tablice zamówione przez Dłu-
gosza do wiślickiej kolegiaty i do domu przy
ulicy Kanoniczej w Krakowie, wykonane zapew-
ne przez jeden warsztat, powtarzają nadal kon-
serwatywne motywy, wydaje się możliwe, że
wspólnie naśladują jakąś nie zachowaną, starszą
tablicę erekcyjną 44.
Element nowatorski pojawił się na płycie
Oleśnickiego (Biuletyn Historii Sztuki, 53, 1990), s. 29—
51; także: W. Komorowski, Małopolskie tablice
erekcyjne XV wieku, Kraków 1976 (mpis pracy magi-
sterskiej w Instytucie Historii Sztuki UJ).
43 Komorowski, o. c., s. 72; Mrozowski, Ta-
blice erekcyjne..., s. 30.
44 Domniemywałem to już w mojej pracy magister-
skiej (1990; mpis w Instytucie Historii Sztuki UJ). Mo-
żliwość taką rozważa także Mrozowski, Tablice
erekcyjne..., s. 44, jednak jego koncepcja zakładająca, iż
ewentualny „model” powstał w kręgu fundacji Oleśnic-
kiego, w Krakowie, najpóźniej w końcu lat czterdzie-
stych XV wieku, nie wydaje się przekonująca. Trudno
72