DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Gotyckie malarstwo tablicowe małopolski 1420 - 1470: addenda
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20544#0033
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 1 (1995)
ISBN 83-86956-05-4
ISSN 0071-6723
Jerzy Gadomski
Gotyckie malarstwo tablicowe małopolski 1420-1470 — addenda
W wydanym w roku 1981 pierwszym tomie
Gotyckiego malarstwa tablicowego Małopolski, obej-
mującym lata 1420—1470, zostały zgromadzone
ważniejsze dzieła tego okresu, a niemal wszystkie
spośród wzmiankowanych uwzględniono w ilus-
tracyjnej części książki1. Nie było zadaniem tamtego
tomu opracowanie korpusu malarstwa małopolskie-
go do roku 1470, toteż kilka znanych już przykładów
tylko wspomniano2, inne całkowicie pominięto3.
1 J. Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski
1420—1470, Warszawa 1981 [dalej: Gadomski 1981].
2 Np. dyptyk relikwiarzowy w Muzeum Diecezjalnym
w Sandomierzu (tamże, s. 48, 50, 120). Wcześniej opublikował go
T. Dobrzeniecki, Niektóre zagadnienia ikonografii Męża
Boleści (Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 15/1, 1971),
s. 170, il. 110, 111; ostatnio m.in. B. Miodońska, Małopolskie
malarstwo książkowe 1320 — 1540, Warszawa 1993, il. 134.
3 Np. zaginiony w czasie II wojny światowej fragment
skrzydła ze scenami pasyjnymi z Biecza. Dawniejsze wzmianki:
W. Łuszczkiewicz, Wyniki wycieczki naukowej w r. 1889
(Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, 4, 1891), s. LXXXIX; S.
Tomkowie z, Powiat gorlicki (Teka Grona Konserwatorów
Galicji Zachodniej, 1, 1900), s. 191. Ostatnio: G. Tórók,
A Mateóci Mester muveszetenek problemai (Muveszettórteneti
Ertesitó, 29, 1980), s. 58, il. 17.
4 Wątpliwości tego rodzaju dotyczą m.in. fragmentów tryp-
tyku (dolne części dwóch skrzydeł) ze śś. Leonardem i Antonim
Pustelnikiem na awersach oraz scenami z legendy św. Mikołaja na
rewersach (Powołanie Mikołaja na biskupa Miry i Cud z roz-
mnożeniem ziarna) w Muzeum Narodowym w Krakowie (nry
inw. 1 — 552, 1 — 553). Pochodzenie kwater pozostaje nieznane;
Muzeum nabyło je w r. 1929 od prywatnego właściciela, który
zakupił owe fragmenty w Moskwie, w antykwariacie przed-
miotów pochodzących z Polski (karta muzealna, oprać. M.
Kopff). A. Karłowska, Obraz św. Leonarda ze Słupcy
(Biuletyn Historii Sztuki, 21, 1959), s. 341 —342, il. 8, kwaterę ze
św. Leonardem uznała za dzieło wykonane „w środowisku
sądeckim” około połowy wieku XV; E. Polak-Trajdos,
Twórczość Mistrza Maciejowickiego na tle malarstwa rejonu sądec-
kiego XV wieku (Rocznik Historii Sztuki, 9, 1973), s. 75, 86,
Wśród nie uwzględnionych nastaw ołtarzowych lub
ich fragmentów znalazły się też takie, których cechy
stylowe — chociaż prostotą środków wyrazu i kon-
wencją przedstawieniową zbliżają się do zebranych
w książce dzieł małopolskich — nie dają wystar-
czających podstaw do uznania ich za wytwory tam-
tejszych warsztatów4.
Prowadzone w ostatnich latach poszukiwania
i prace konserwatorskie wciąż ujawniają dzieła dotąd
il.42, związała kwaterę z twórcą tryptyku w Maciejowcach na
Spiszu.
Na „stylowym pograniczu” małopolsko-węgierskim znajdują
się sceny pasyjne na rewersach skrzydeł ołtarzowych z Radacs
(Berzenke, Bzinov) w Budapeszcie (Magyar Nemzeti Galeria, nr
inw. 55.833): D. Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Ungarn,
Budapest 1963, s. 50, nr 12 (tam starsza literatura), tabl. 12;
Tórók, o. c., s. 55 — 57, il. 18; Tejże, Die Aussenseiten zweier
Altarflugel aus Berzenke [w:] Ungarische Nationalgalerie Buda-
pest. Alte Sammlung, hrsg. v. M. M o j z e r, Budapest 1984, nr 27.
Nie wyjaśnione, raczej krakowskie, jest pochodzenie warsz-
tatowe tryptyku Koronacji Matki Boskiej z Wielunia, dziś we
Włocławku (około 1460): M. Walicki, Gotyk, renesans, wczesny
manieryzm, Warszawa 1961 (Malarstwo Polskie [1]), s. 304 — 305,
nr 45, 46, il. 45, 46.
Należy też odnotować czekający na opracowanie obraz Matki
Boskiej z Dzieciątkiem, z atrybutami niewiasty apokaliptycznej,
na tle krzewu gorejącego, w kościele parafialnym w Załężu koło
Jasła, pochodzący zapewne z ostatniej ćwierci w. XV, a więc
spoza „chronologicznych ram” niniejszego artykułu, ważny jed-
nak dlatego, że zamyka pierwszą, piętnastowieczną grupę przed-
stawień Matki Boskiej „Apokaliptycznej” (Przydonica, Cere-
kiew, Paczółtowice); druga, liczniejsza grupa pochodzi z lat około
1510—1530. Z uwagi na klęczące u stóp Marii postacie fun-
datorów: rycerza herbu Radwan z żoną i córką, obraz w Załężu
wzmiankowała E. Łomnicka-Żakowska, Początki portretu
polskiego. Adoranci w polskim malarstwie tablicowym, miniaturo-
wym i ściennym w wieku XV i w pierwszych dziesięcioleciach wieku
XVI (Studia Źródloznawcze, 14, 1969), s. 32, nr 24 — 26. Po
usunięciu przemalowań w latach 1992—1994 obraz nie pub-
likowany.
29
Seria Nowa, t. 1 (1995)
ISBN 83-86956-05-4
ISSN 0071-6723
Jerzy Gadomski
Gotyckie malarstwo tablicowe małopolski 1420-1470 — addenda
W wydanym w roku 1981 pierwszym tomie
Gotyckiego malarstwa tablicowego Małopolski, obej-
mującym lata 1420—1470, zostały zgromadzone
ważniejsze dzieła tego okresu, a niemal wszystkie
spośród wzmiankowanych uwzględniono w ilus-
tracyjnej części książki1. Nie było zadaniem tamtego
tomu opracowanie korpusu malarstwa małopolskie-
go do roku 1470, toteż kilka znanych już przykładów
tylko wspomniano2, inne całkowicie pominięto3.
1 J. Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski
1420—1470, Warszawa 1981 [dalej: Gadomski 1981].
2 Np. dyptyk relikwiarzowy w Muzeum Diecezjalnym
w Sandomierzu (tamże, s. 48, 50, 120). Wcześniej opublikował go
T. Dobrzeniecki, Niektóre zagadnienia ikonografii Męża
Boleści (Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 15/1, 1971),
s. 170, il. 110, 111; ostatnio m.in. B. Miodońska, Małopolskie
malarstwo książkowe 1320 — 1540, Warszawa 1993, il. 134.
3 Np. zaginiony w czasie II wojny światowej fragment
skrzydła ze scenami pasyjnymi z Biecza. Dawniejsze wzmianki:
W. Łuszczkiewicz, Wyniki wycieczki naukowej w r. 1889
(Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, 4, 1891), s. LXXXIX; S.
Tomkowie z, Powiat gorlicki (Teka Grona Konserwatorów
Galicji Zachodniej, 1, 1900), s. 191. Ostatnio: G. Tórók,
A Mateóci Mester muveszetenek problemai (Muveszettórteneti
Ertesitó, 29, 1980), s. 58, il. 17.
4 Wątpliwości tego rodzaju dotyczą m.in. fragmentów tryp-
tyku (dolne części dwóch skrzydeł) ze śś. Leonardem i Antonim
Pustelnikiem na awersach oraz scenami z legendy św. Mikołaja na
rewersach (Powołanie Mikołaja na biskupa Miry i Cud z roz-
mnożeniem ziarna) w Muzeum Narodowym w Krakowie (nry
inw. 1 — 552, 1 — 553). Pochodzenie kwater pozostaje nieznane;
Muzeum nabyło je w r. 1929 od prywatnego właściciela, który
zakupił owe fragmenty w Moskwie, w antykwariacie przed-
miotów pochodzących z Polski (karta muzealna, oprać. M.
Kopff). A. Karłowska, Obraz św. Leonarda ze Słupcy
(Biuletyn Historii Sztuki, 21, 1959), s. 341 —342, il. 8, kwaterę ze
św. Leonardem uznała za dzieło wykonane „w środowisku
sądeckim” około połowy wieku XV; E. Polak-Trajdos,
Twórczość Mistrza Maciejowickiego na tle malarstwa rejonu sądec-
kiego XV wieku (Rocznik Historii Sztuki, 9, 1973), s. 75, 86,
Wśród nie uwzględnionych nastaw ołtarzowych lub
ich fragmentów znalazły się też takie, których cechy
stylowe — chociaż prostotą środków wyrazu i kon-
wencją przedstawieniową zbliżają się do zebranych
w książce dzieł małopolskich — nie dają wystar-
czających podstaw do uznania ich za wytwory tam-
tejszych warsztatów4.
Prowadzone w ostatnich latach poszukiwania
i prace konserwatorskie wciąż ujawniają dzieła dotąd
il.42, związała kwaterę z twórcą tryptyku w Maciejowcach na
Spiszu.
Na „stylowym pograniczu” małopolsko-węgierskim znajdują
się sceny pasyjne na rewersach skrzydeł ołtarzowych z Radacs
(Berzenke, Bzinov) w Budapeszcie (Magyar Nemzeti Galeria, nr
inw. 55.833): D. Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Ungarn,
Budapest 1963, s. 50, nr 12 (tam starsza literatura), tabl. 12;
Tórók, o. c., s. 55 — 57, il. 18; Tejże, Die Aussenseiten zweier
Altarflugel aus Berzenke [w:] Ungarische Nationalgalerie Buda-
pest. Alte Sammlung, hrsg. v. M. M o j z e r, Budapest 1984, nr 27.
Nie wyjaśnione, raczej krakowskie, jest pochodzenie warsz-
tatowe tryptyku Koronacji Matki Boskiej z Wielunia, dziś we
Włocławku (około 1460): M. Walicki, Gotyk, renesans, wczesny
manieryzm, Warszawa 1961 (Malarstwo Polskie [1]), s. 304 — 305,
nr 45, 46, il. 45, 46.
Należy też odnotować czekający na opracowanie obraz Matki
Boskiej z Dzieciątkiem, z atrybutami niewiasty apokaliptycznej,
na tle krzewu gorejącego, w kościele parafialnym w Załężu koło
Jasła, pochodzący zapewne z ostatniej ćwierci w. XV, a więc
spoza „chronologicznych ram” niniejszego artykułu, ważny jed-
nak dlatego, że zamyka pierwszą, piętnastowieczną grupę przed-
stawień Matki Boskiej „Apokaliptycznej” (Przydonica, Cere-
kiew, Paczółtowice); druga, liczniejsza grupa pochodzi z lat około
1510—1530. Z uwagi na klęczące u stóp Marii postacie fun-
datorów: rycerza herbu Radwan z żoną i córką, obraz w Załężu
wzmiankowała E. Łomnicka-Żakowska, Początki portretu
polskiego. Adoranci w polskim malarstwie tablicowym, miniaturo-
wym i ściennym w wieku XV i w pierwszych dziesięcioleciach wieku
XVI (Studia Źródloznawcze, 14, 1969), s. 32, nr 24 — 26. Po
usunięciu przemalowań w latach 1992—1994 obraz nie pub-
likowany.
29