DOI Artikel:
Kriegseisen, Anna: Jerzy Raczyński - historyk i konserwator architektury
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20544#0117
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 1 (1995)
ISBN 83-86956-05-4
ISSN 0071-6723
Anna Kriegseisen
Jerzy Raczyński — historyk i konserwator architektury*
i. Wprowadzenie
Stan badań. Biografia
Bogdan Pniewski napisał, że „w dwudziestoleciu
odbywała się ze zmiennym szczęściem prowadzona
walka między architekturą nowoczesną a tradycyjną,
czy też między konstrukcją a formą [...]. W rzeczy-
wistości kierunki, rzekomo zwalczając się, często
bezwiednie przejmują swe hasła i dążenia, tą samą
myśl reprezentuje nieraz to jeden, to drugi kierunek,
albo też jeden i drugi reprezentują tezy, które
uważają za zwalczające się, a które okazują się
jedynie różnymi przejawami tej samej myśli”1. Wy-
daje się, że słowa te można odnieść także do myśli
o architekturze w dwudziestoleciu międzywojen-
nym. Działalność Jerzego Raczyńskiego reprezen-
tuje taką syntezę kierunków: w historii architektury
— ujęcia inżynierskiego i Schmarsowowskiej an-
tropomorfizacji, w konserwatorstwie — tradycji
końca XIX wieku, nakazującej przeprowadzać re-
stauracje w formach historycznych i nowoczesnego
* Artykuł jest zmienioną wersją pracy magisterskiej napi-
sanej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, pod
kierunkiem prof. dr. Adama Miłobędzkiego, któremu składam
serdeczne podziękowania.
1 B. Pniewski, Polska twórczość architektoniczna w I.
połowie XX wieku (Biuletyn Techniczny Centralnego Zarządu
Biur Projektów Budownictwa Miejskiego, 6, 1955), s. 1.
2 G.Jonkajtys-Luba, Jerzy Raczyński [w:] Polski słow-
nik biograficzny, XXIX, 1989, s. 641—642; S. Łoza, Architekci
i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 252; Z. Kamiń-
ski, S.p. J. Raczyński (Architektura i Budownictwo, 6, 1930),
s. nlb.; J. Raczyński (Gazeta Warszawska, 11.09.1930); J. Ra-
szacunku dla nawarstwień stylowych. Łącząc te
dziedziny, zajmował się wnętrzami barokowych koś-
ciołów i konstrukcjami drewnianymi, średniowiecz-
nymi cerkwiami i fortyfikacjami nowożytnymi, inte-
resował go zarówno przedmiot badań, jak i metodo-
logia. Zajął się zarówno udoskonalaniem metod
pomiaru budowli zabytkowych, jak i ich opisem
historycznym. W ciągu swego niespełna czterdzies-
toletniego życia nie pozostawił po sobie obfitego
dorobku naukowego, zdążył jednak odegrać rolę
inspirującą, przekazując swą nowoczesną wiedzę,
nabytą w Berlinie, prof. Oskarowi Sosnowskiemu
i jego współpracownikom w Zakładzie Architektury
Polskiej Politechniki Warszawskiej.
Na publikacje dotyczące Raczyńskiego składają
się głównie artykuły w słownikach i nekrologi2.
Kilka informacji można znaleźć w opracowaniach
na temat działalności Sosnowskiego, którego Ra-
czyński był najbliższym współpracownikiem3. Ma-
teriału do analizy jego poczynań konserwatorskich
dostarczają artykuły w Ochronie Zabytków Sztuki4
i wzmianki w Katalogu zabytków sztuki w Polsce5.
czyński (Kurier Warszawski, 10.09.1930); O. Sosnowski, Ś.p.
J. Raczyński (Studia do Dziejów Sztuki w Polsce, 4, 1931/1932),
s. 7 — 8; M. Walicki, Ś.p. J. Raczyński (Przegląd Historii
Sztuki, 2, 1931) s. 70-72.
3 A. Karczewski, Oskar Sosnowski — garść wspomnień
osobistych (Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 8, 1946), s. 19; M.
Walicki, Wspomnienie o Oskarze Sosnowskim (tamże), s. 12; J.
Zachwatowicz, Oskar Sosnowski 1880—1939. W dwudziestą
piątą rocznicę śmierci (Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 9,
1964), s. 177-182.
4 Kronika konserwatorska za r. 1929 i 1930 (Ochrona Zabyt-
ków Sztuki, 1, 1930/1931), s. 325-326.
5 Katalog zabytków sztuki w Polsce [dalej: KZS], XI: Woje-
wództwo bydgoskie, 11: Powiat radziejoioski, oprać. J. Frycz,
113
Seria Nowa, t. 1 (1995)
ISBN 83-86956-05-4
ISSN 0071-6723
Anna Kriegseisen
Jerzy Raczyński — historyk i konserwator architektury*
i. Wprowadzenie
Stan badań. Biografia
Bogdan Pniewski napisał, że „w dwudziestoleciu
odbywała się ze zmiennym szczęściem prowadzona
walka między architekturą nowoczesną a tradycyjną,
czy też między konstrukcją a formą [...]. W rzeczy-
wistości kierunki, rzekomo zwalczając się, często
bezwiednie przejmują swe hasła i dążenia, tą samą
myśl reprezentuje nieraz to jeden, to drugi kierunek,
albo też jeden i drugi reprezentują tezy, które
uważają za zwalczające się, a które okazują się
jedynie różnymi przejawami tej samej myśli”1. Wy-
daje się, że słowa te można odnieść także do myśli
o architekturze w dwudziestoleciu międzywojen-
nym. Działalność Jerzego Raczyńskiego reprezen-
tuje taką syntezę kierunków: w historii architektury
— ujęcia inżynierskiego i Schmarsowowskiej an-
tropomorfizacji, w konserwatorstwie — tradycji
końca XIX wieku, nakazującej przeprowadzać re-
stauracje w formach historycznych i nowoczesnego
* Artykuł jest zmienioną wersją pracy magisterskiej napi-
sanej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, pod
kierunkiem prof. dr. Adama Miłobędzkiego, któremu składam
serdeczne podziękowania.
1 B. Pniewski, Polska twórczość architektoniczna w I.
połowie XX wieku (Biuletyn Techniczny Centralnego Zarządu
Biur Projektów Budownictwa Miejskiego, 6, 1955), s. 1.
2 G.Jonkajtys-Luba, Jerzy Raczyński [w:] Polski słow-
nik biograficzny, XXIX, 1989, s. 641—642; S. Łoza, Architekci
i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 252; Z. Kamiń-
ski, S.p. J. Raczyński (Architektura i Budownictwo, 6, 1930),
s. nlb.; J. Raczyński (Gazeta Warszawska, 11.09.1930); J. Ra-
szacunku dla nawarstwień stylowych. Łącząc te
dziedziny, zajmował się wnętrzami barokowych koś-
ciołów i konstrukcjami drewnianymi, średniowiecz-
nymi cerkwiami i fortyfikacjami nowożytnymi, inte-
resował go zarówno przedmiot badań, jak i metodo-
logia. Zajął się zarówno udoskonalaniem metod
pomiaru budowli zabytkowych, jak i ich opisem
historycznym. W ciągu swego niespełna czterdzies-
toletniego życia nie pozostawił po sobie obfitego
dorobku naukowego, zdążył jednak odegrać rolę
inspirującą, przekazując swą nowoczesną wiedzę,
nabytą w Berlinie, prof. Oskarowi Sosnowskiemu
i jego współpracownikom w Zakładzie Architektury
Polskiej Politechniki Warszawskiej.
Na publikacje dotyczące Raczyńskiego składają
się głównie artykuły w słownikach i nekrologi2.
Kilka informacji można znaleźć w opracowaniach
na temat działalności Sosnowskiego, którego Ra-
czyński był najbliższym współpracownikiem3. Ma-
teriału do analizy jego poczynań konserwatorskich
dostarczają artykuły w Ochronie Zabytków Sztuki4
i wzmianki w Katalogu zabytków sztuki w Polsce5.
czyński (Kurier Warszawski, 10.09.1930); O. Sosnowski, Ś.p.
J. Raczyński (Studia do Dziejów Sztuki w Polsce, 4, 1931/1932),
s. 7 — 8; M. Walicki, Ś.p. J. Raczyński (Przegląd Historii
Sztuki, 2, 1931) s. 70-72.
3 A. Karczewski, Oskar Sosnowski — garść wspomnień
osobistych (Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 8, 1946), s. 19; M.
Walicki, Wspomnienie o Oskarze Sosnowskim (tamże), s. 12; J.
Zachwatowicz, Oskar Sosnowski 1880—1939. W dwudziestą
piątą rocznicę śmierci (Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 9,
1964), s. 177-182.
4 Kronika konserwatorska za r. 1929 i 1930 (Ochrona Zabyt-
ków Sztuki, 1, 1930/1931), s. 325-326.
5 Katalog zabytków sztuki w Polsce [dalej: KZS], XI: Woje-
wództwo bydgoskie, 11: Powiat radziejoioski, oprać. J. Frycz,
113