DOI Artikel:
Moczulska, Krystyna: Najpiękniejsza Gallerani i najdoskonalsza ΓAΛÉH w portrecie namalowanym przez Leonarda da Vinci
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20544#0079
Rozwiązanie artystyczne tematu odpowiada tra-
dycji antycznej. Jest ono wynikiem dobrej zna-
jomości spuścizny antyku, o czym świadczyłoby
nawiązanie do typu Venus Pudica i przekształcenie
go. Typ Pudica mógł być znany Leonardowi z li-
cznych statuetek z brązu czy marmuru lub z gli-
ptyki103. Cecylia-Wenus trzyma swoją galee — pre-
figurację dziecka — jak najcenniejszy dar. W taki
sposób trzymano niemowlęta zawinięte w powijaki.
Jako przykład może tu posłużyć stela kobiety z po-
łowy w. IV przed Chr. z Aten104 (ryc. 11). Na
greckim naczyniu czerwonofigurowym (lebes ga-
mikos) malarza Marsjasza, związanym z obrzędem
ślubnym, także z połowy w. IV przed Chr., przed-
stawiona jest scena składania podarunków nastę-
pnego dnia po ceremonii zaślubin (epaulia). At-
mosferę sceny tworzą fruwające Erosy (ryc. 12)105.
Młoda mężatka, przypominająca boginię Afrodytę,
siedzi ujmując małe dziecko-Erosa. Podobnie jak
Cecylia Gallerani wskazuje na nie prawą ręką.
Jest ono nie tylko uosobieniem miłości jak pozostałe
Erosy, ale wyrazem pragnienia, czy może zapo-
wiedzią owocu miłości.
Sceny o podobnym charakterze malowane były
dość często na naczyniach wykonywanych w połu-
dniowej Italii106.
Powyższe przykłady mogą być traktowane ja-
ko „powinowactwa”. „Niezależny umysł Leonar-
da studiował, przyswajał i przetwarzał, lecz ni-
gdy nie kopiował ani nie imitował dzieł anty-
cznych” — pisze Kate Traumann Steinitz107.
Nieraz wykazywano inspiracje Leonarda antyczną
rzeźbą, reliefem czy gemmą, związki jego badań
naukowych i teoretycznych przemyśleń z dzieła-
mi starożytnych autorów. Można powiedzieć, że
antyk pobudzał jego umysł w sferze ducha i do-
świadczenia.
Artysta wyprowadził swoją koncepcję z utworu
antycznego — Metamorfoz Owidiusza — który za-
inspirował go do aluzyjnego wyrażenia na obrazie
bardzo ważnego zdarzenia na dworze mediolańskim.
Treść „zaszyfrowana” na obrazie dotyczyła Cecylii
i Lodovica, obojga przyszłych rodziców. Blisko
czterdziestoletni ,,1’Italico Morel, bianco Ermelli-
no” nie miał wówczas jeszcze potomka płci męskiej,
kontynuatora znakomitego rodu Sforzów. Lektura
103 O znajomości przez artystów XV wieku obu typów Venus
por: E. Panofsky, Neoplatoński ruch we Florencji i w północ-
nych Włoszech [w:] Tegoż, Studia z historii sztuki, Warszawa
1971, s. 188 — 221; M. G. Tolomeo Speranz a, La Venere
Pudica [w:] Da Pisanello alla nascita dei Musei Capitolini.
L’Antico a Roma alla vigilia del Rinascimento, Roma, Musei
Capitolini, Roma 1988, s. 175 — 180.
11. Stela kobiety, ok. poi. w. IV przed Chr. Piza, Campo Santo
(wg C o n z e, o. c. reprod. K. Pollesch)
XV księgi Metamorfoz mogła też wywołać skojarze-
nie tego rodu z rodem julijskim, wywodzącym się od
Eneasza, co dawało okazję do przywołania kontekstu
politycznego: najsłynnieszym potomkiem rodu julij-
skiego był Cezar, apoteozowany przez Owidiusza.
Pragnieniem obojga przyszłych rodziców mogło
być, aby ich męski potomek stał się w rodzie
Sforzów nowym Cezarem, pod wodzą którego na-
stąpiłoby odrodzenie wielkości Italii. Matką Cezara
w utworze Owidiusza była bogini Wenus, ciesząca
się wielką czcią w Rzymie jako Venus Genetrix
— matka gens Julia (miała świątynię wystawioną na
Forum Julium). Będąca uosobieniem piękna Cecylia
oczekiwała dziecka. Czy zatem imię Cesare nie
zostało intencjonalnie wybrane dla dziecka?
104 A. Conze, Die attischen Grabreliefs, I, Berlin 1893,
nr kat. 276, tabl. 64.
105 P. E. Ar i as, M. Hi r mer, Tausend Jahre griechische
Yasenkunst, Miinchen 1960, s. 102, tabl. 226.
106 A. D. T r e n d a 11, Red Figurę Vases of South Itały and
Sicily, London 1989, s. 264, il. 449.
107 Traumann Steinitz, o. c., s. 116.
75
dycji antycznej. Jest ono wynikiem dobrej zna-
jomości spuścizny antyku, o czym świadczyłoby
nawiązanie do typu Venus Pudica i przekształcenie
go. Typ Pudica mógł być znany Leonardowi z li-
cznych statuetek z brązu czy marmuru lub z gli-
ptyki103. Cecylia-Wenus trzyma swoją galee — pre-
figurację dziecka — jak najcenniejszy dar. W taki
sposób trzymano niemowlęta zawinięte w powijaki.
Jako przykład może tu posłużyć stela kobiety z po-
łowy w. IV przed Chr. z Aten104 (ryc. 11). Na
greckim naczyniu czerwonofigurowym (lebes ga-
mikos) malarza Marsjasza, związanym z obrzędem
ślubnym, także z połowy w. IV przed Chr., przed-
stawiona jest scena składania podarunków nastę-
pnego dnia po ceremonii zaślubin (epaulia). At-
mosferę sceny tworzą fruwające Erosy (ryc. 12)105.
Młoda mężatka, przypominająca boginię Afrodytę,
siedzi ujmując małe dziecko-Erosa. Podobnie jak
Cecylia Gallerani wskazuje na nie prawą ręką.
Jest ono nie tylko uosobieniem miłości jak pozostałe
Erosy, ale wyrazem pragnienia, czy może zapo-
wiedzią owocu miłości.
Sceny o podobnym charakterze malowane były
dość często na naczyniach wykonywanych w połu-
dniowej Italii106.
Powyższe przykłady mogą być traktowane ja-
ko „powinowactwa”. „Niezależny umysł Leonar-
da studiował, przyswajał i przetwarzał, lecz ni-
gdy nie kopiował ani nie imitował dzieł anty-
cznych” — pisze Kate Traumann Steinitz107.
Nieraz wykazywano inspiracje Leonarda antyczną
rzeźbą, reliefem czy gemmą, związki jego badań
naukowych i teoretycznych przemyśleń z dzieła-
mi starożytnych autorów. Można powiedzieć, że
antyk pobudzał jego umysł w sferze ducha i do-
świadczenia.
Artysta wyprowadził swoją koncepcję z utworu
antycznego — Metamorfoz Owidiusza — który za-
inspirował go do aluzyjnego wyrażenia na obrazie
bardzo ważnego zdarzenia na dworze mediolańskim.
Treść „zaszyfrowana” na obrazie dotyczyła Cecylii
i Lodovica, obojga przyszłych rodziców. Blisko
czterdziestoletni ,,1’Italico Morel, bianco Ermelli-
no” nie miał wówczas jeszcze potomka płci męskiej,
kontynuatora znakomitego rodu Sforzów. Lektura
103 O znajomości przez artystów XV wieku obu typów Venus
por: E. Panofsky, Neoplatoński ruch we Florencji i w północ-
nych Włoszech [w:] Tegoż, Studia z historii sztuki, Warszawa
1971, s. 188 — 221; M. G. Tolomeo Speranz a, La Venere
Pudica [w:] Da Pisanello alla nascita dei Musei Capitolini.
L’Antico a Roma alla vigilia del Rinascimento, Roma, Musei
Capitolini, Roma 1988, s. 175 — 180.
11. Stela kobiety, ok. poi. w. IV przed Chr. Piza, Campo Santo
(wg C o n z e, o. c. reprod. K. Pollesch)
XV księgi Metamorfoz mogła też wywołać skojarze-
nie tego rodu z rodem julijskim, wywodzącym się od
Eneasza, co dawało okazję do przywołania kontekstu
politycznego: najsłynnieszym potomkiem rodu julij-
skiego był Cezar, apoteozowany przez Owidiusza.
Pragnieniem obojga przyszłych rodziców mogło
być, aby ich męski potomek stał się w rodzie
Sforzów nowym Cezarem, pod wodzą którego na-
stąpiłoby odrodzenie wielkości Italii. Matką Cezara
w utworze Owidiusza była bogini Wenus, ciesząca
się wielką czcią w Rzymie jako Venus Genetrix
— matka gens Julia (miała świątynię wystawioną na
Forum Julium). Będąca uosobieniem piękna Cecylia
oczekiwała dziecka. Czy zatem imię Cesare nie
zostało intencjonalnie wybrane dla dziecka?
104 A. Conze, Die attischen Grabreliefs, I, Berlin 1893,
nr kat. 276, tabl. 64.
105 P. E. Ar i as, M. Hi r mer, Tausend Jahre griechische
Yasenkunst, Miinchen 1960, s. 102, tabl. 226.
106 A. D. T r e n d a 11, Red Figurę Vases of South Itały and
Sicily, London 1989, s. 264, il. 449.
107 Traumann Steinitz, o. c., s. 116.
75