DOI Artikel:
Szlezynger, Piotr Stanisław: Brama zamku Lubomirskich w Nowym Wiśniczu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20544#0104
4. Nowy Wiśnicz, zamek Lubomirskich. Widok z wnętrza bramy
w kierunku fasady, stan z r. 1993 (fot. autor)
Większe, acz o podobnym przeznaczeniu przed-
zamcze w Zbarażu wytrzymało próbę ogniową
w trakcie oblężenia przez Kozaków i Tatarów w ro-
ku 1649.
W bramie brak śladów po bruzdach brony.
Ponieważ nad przejazdem brakło miejsca na jej
zawieszenie, założono ciężkie, otwierające się do
środka wrota. Zgodnie z rysunkiem Dahlbergha
i osiemnastowiecznymi rachunkami wiemy, że dre-
wniany most ze zważeniem był odsunięty od lica
bramy. Ten sposób konstruowania powtarzalnych
mostów zwodzonych znany jest ze wzorów for-
tyfikacji „szkoły holenderskiej” 12 (ryc. 6). Jeszcze
w roku 1769 „jest reperowany drewniany most
12 A. d e V i 11 e, Les fortifications, avec 1’attaąue et la defense
des places, Lyon 1629, k. 208, ryc. 36; Naronowicz-Na-
roński, o. c., s. 232.
13 Inwentarze Nowego Wiśnicza z lat 1785—1807 oraz
rachunki hrabstwa wiśnickiego (Archiwum Publiczne Poto-
ckich z Łańcuta w Archiwum Głównym Akt Dawnych w War-
i zwód pod bramą”, a w roku 1790 wzniesiono
w fosie dwa kamienne filary wspierające drewnianą
konstrukcję mostu13. W końcu XVIII w. założono
na filarach sklepienie z ciosów piaskowca.
Poza bramą każdy zamek, jak pisze Naroński,
„ma też mieć [...] potajniki podziemne, a z wału
w rów chodzenie”14. Takie potajemne wyjście dla
wycieczek umieszczono w północnej kurtynie for-
tyfikacji wiśnickich (ryc. 7).
Położenie bramy w stosunku do dziedzińca zo-
stało zręcznie zakomponowane. Wyznacza je linia
prostopadła, prowadzona przez środek osi dziedziń-
ca przed fasadą pałacu, równolegle do linii stycznej
do wież, ujmujących fasadę. Oś przelotu bramy,
skośna do dziedzińca, trafia na ryzalit fasady, umoż-
liwiający wgląd z izb stołowych na wjazd do zamku.
Dalej na tej linii znajdują się rozbudowane prze-
strzennie schody lustrzane w głównym wejściu do
5. Nowy Wiśnicz, zamek Lubomirskich. Brama wjazdowa i frag-
ment mostu (pocz. XIX w.) nad suchą fosą, stan z r. 1985 .
(fot. autor)
pałacu. Zaakcentowanie tego elementu fasady doko-
nało się przez wysunięcie przed lico budynku ob-
szernej terasy wspartej na dwuprzęsłowej arka-
szawie, rkps nr 65/123): ,,a. D. 1785 [...] rozchodowano
cegłę, kamienie i wapno na most przy zamku wiśnickim,
[w roku] 1795 rozchodowano siedem szyn żelaza na zrobienie
szpernali na umocnienie dylów na Moście Nowym w Bramie
zamkowej”.
14 Naronowicz-Naroński, o. c., s. 232 — 233.
100
w kierunku fasady, stan z r. 1993 (fot. autor)
Większe, acz o podobnym przeznaczeniu przed-
zamcze w Zbarażu wytrzymało próbę ogniową
w trakcie oblężenia przez Kozaków i Tatarów w ro-
ku 1649.
W bramie brak śladów po bruzdach brony.
Ponieważ nad przejazdem brakło miejsca na jej
zawieszenie, założono ciężkie, otwierające się do
środka wrota. Zgodnie z rysunkiem Dahlbergha
i osiemnastowiecznymi rachunkami wiemy, że dre-
wniany most ze zważeniem był odsunięty od lica
bramy. Ten sposób konstruowania powtarzalnych
mostów zwodzonych znany jest ze wzorów for-
tyfikacji „szkoły holenderskiej” 12 (ryc. 6). Jeszcze
w roku 1769 „jest reperowany drewniany most
12 A. d e V i 11 e, Les fortifications, avec 1’attaąue et la defense
des places, Lyon 1629, k. 208, ryc. 36; Naronowicz-Na-
roński, o. c., s. 232.
13 Inwentarze Nowego Wiśnicza z lat 1785—1807 oraz
rachunki hrabstwa wiśnickiego (Archiwum Publiczne Poto-
ckich z Łańcuta w Archiwum Głównym Akt Dawnych w War-
i zwód pod bramą”, a w roku 1790 wzniesiono
w fosie dwa kamienne filary wspierające drewnianą
konstrukcję mostu13. W końcu XVIII w. założono
na filarach sklepienie z ciosów piaskowca.
Poza bramą każdy zamek, jak pisze Naroński,
„ma też mieć [...] potajniki podziemne, a z wału
w rów chodzenie”14. Takie potajemne wyjście dla
wycieczek umieszczono w północnej kurtynie for-
tyfikacji wiśnickich (ryc. 7).
Położenie bramy w stosunku do dziedzińca zo-
stało zręcznie zakomponowane. Wyznacza je linia
prostopadła, prowadzona przez środek osi dziedziń-
ca przed fasadą pałacu, równolegle do linii stycznej
do wież, ujmujących fasadę. Oś przelotu bramy,
skośna do dziedzińca, trafia na ryzalit fasady, umoż-
liwiający wgląd z izb stołowych na wjazd do zamku.
Dalej na tej linii znajdują się rozbudowane prze-
strzennie schody lustrzane w głównym wejściu do
5. Nowy Wiśnicz, zamek Lubomirskich. Brama wjazdowa i frag-
ment mostu (pocz. XIX w.) nad suchą fosą, stan z r. 1985 .
(fot. autor)
pałacu. Zaakcentowanie tego elementu fasady doko-
nało się przez wysunięcie przed lico budynku ob-
szernej terasy wspartej na dwuprzęsłowej arka-
szawie, rkps nr 65/123): ,,a. D. 1785 [...] rozchodowano
cegłę, kamienie i wapno na most przy zamku wiśnickim,
[w roku] 1795 rozchodowano siedem szyn żelaza na zrobienie
szpernali na umocnienie dylów na Moście Nowym w Bramie
zamkowej”.
14 Naronowicz-Naroński, o. c., s. 232 — 233.
100