DOI Artikel:
Betlej, Andrzej: Nagrobek Jabłonowskich w kościele Jezuitów we Lwowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20622#0081
w latach 1723—1732 miał wznieść klasztor ber-
nardyński we Fradze42. Kościół fraski zbudował
natomiast w latach 1739-1741 Francesco Cap-
poni43, który później kończył budowę kościoła
Dominikanów w Sieniawie na zlecenie ks. Augusta
Czartoryskiego (1749)44. Związki (także rodzinne)
Jabłonowskich z Sieniawskimi mogłyby sugerować,
że nagrobek lwowski wykonał jakiś inny artysta
także powiązany z dworem tych ostatnich, gdzie
pracowało kilku znanych rzeźbiarzy i sztukatorów.
Można by zastanawiać się nad przypisaniem autor-
stwa, dekoracji rzeźbiarskiej pomnika Francescowi
Fumie, pracującemu od około r. 1716 na usługach
tych rodzin w Łubnicach, Puławach i Wilanowie45.
Porównanie rzeźby Roztropności z nagrobka lwow-
skiego i posągu Stu. Marii Magdaleny (ił. 3, 4, 15)
z kaplicy pałacowej w Łubnicach pozwala na wyklu-
czenie tej hipotezy (rzeźby różnią proporcje — posągi
Fumy są o wiele smuklejsze, pełne subtelności, o do-
skonałym opracowaniu anatomii). Fumo na ziemiach
ruskich przebywał tylko raz — w r. 1726 — przy okazji
pogrzebu hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego
w Brzeżanach46, a po raz ostatni został odnotowany
w polskich źródłach w r. 173 1 47.
Aby podjąć próbę określenia kręgu artystycznego,
w którym mógł powstać nagrobek, należy zwrócić
uwagę raczej na najbliższy — lwowski — kontekst
artystyczny. Środowisko rzeźbiarskie pierwszej po-
łowy XVIII wieku na terenach Rusi Koronnej uzy-
skało stosunkowo niedawno szerokie opracowanie48.
Wśród wyróżnionych nurtów znalazły się między
innymi kierunek określony przez Jakuba Sitę mia-
nem fontanowskiego, a ponadto nurt oddziaływania
południowych krajów Rzeszy Niemieckiej49.
42 J. Kowalczyk, Świątynie i klasztory późnobarokowe
iv archidiecezji livoivskiej, Rocznik Historii Sztuki, 28: 2003,
s. 180, powołuje się na opracowanie A. Chadam, Fraga [w:]
Klasztory bernardyńskie iv Polsce w jej granicach historycznych, red.
H. E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 59—60,
gdzie nie ma informacji o Jakubie Pertim; zob. A. Betlej,
Kościół parafialny p.iv. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii
i klasztor Bernardynów ive Fradze [w:] Materiały do dziejów sztuki
sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red.
J. K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory dawnego województwa
ruskiego, t. 11, Kraków 2003, s. 87—88.
43 Betlej, Kościół parafialny..., s. 87—88; zob. Kowal-
czyk, Siuiątynie..., s. 181.
44 A. Betlej, Uioagi na temat twórczości Francesca Capponie-
go [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 3, red. J. K. Ostrowski, Kra-
ków 1998, s. 193—198; Kowalczyk, Siuiątynie..., s. 181.
45 Na temat artysty zob. Bohdziewicz, o. c., s. 312—
313; I- Malinowska, Fumo Franciszek [w:] Słownik artystów
polskich, t. 2, Warszawa 1975, s. 260 [dalej: SAP]; J. Gajew-
ski, Elżbieta Sieniawska i jej artyści. Z zagadnień organizacji pra-
15. Rzeźba Św. Marii Magdaleny z kaplicy pałacowej
w Łubnicach (fot. ze zbiorów IHS UJ)
cy artystycznej i odbioru w XVIII w. w Polsce [w:] Mecenas, kolek-
cjoner, odbiorca. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki,
Warszawa 1984, s. 281—302; Tenże, Architekci w służbie i na
usługach Elżbiety Sieniawskiej [w:] Podług nieba i zwyczaju polskie-
go. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Ada-
mowi Milobędzkiemu, Warszawa 1988, s. 378—390; M. Kar-
powicz, Stiukatorzy luilanowscy XVIII wieku. Francesco Fumo
i Piętro Inocente Comparetti, Barok, 5, z. (1)9, 1998, s. 152;
Tenże, Artisti ticinesi..., s. 58—69; J. Sito, Fumo Francesco [w:]
Allgemeines Kunstlerlexikon. Die bildenden Kunstler aller Zeit en und
Vólker, t. 46, Miinchen—Leipzig—London 2005, s. 489.
46 R. Nestorów, „Magna pompa et splendido apparatu”.
Ceremonia pogrzebowa Adama Mikołaja Sieniawskiego we Lwowie
i w Brzeżanach w r. 1726 [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 6, red.
A. Betlej, P. Krasny, Kraków 2006, s. 233.
47 Malinowska, o. c., s. 260.
48 Sito, Thomas Hutter..., s. 193—207; por. A. Betlej
[omówienie], Jakub Sito, „Thomas Hutter, rzeźbiarz późnego baro-
ku”, Modus, 4: 2003, s. 159-160.
49 Sito, Thomas Hutter..., s. 193.
75
nardyński we Fradze42. Kościół fraski zbudował
natomiast w latach 1739-1741 Francesco Cap-
poni43, który później kończył budowę kościoła
Dominikanów w Sieniawie na zlecenie ks. Augusta
Czartoryskiego (1749)44. Związki (także rodzinne)
Jabłonowskich z Sieniawskimi mogłyby sugerować,
że nagrobek lwowski wykonał jakiś inny artysta
także powiązany z dworem tych ostatnich, gdzie
pracowało kilku znanych rzeźbiarzy i sztukatorów.
Można by zastanawiać się nad przypisaniem autor-
stwa, dekoracji rzeźbiarskiej pomnika Francescowi
Fumie, pracującemu od około r. 1716 na usługach
tych rodzin w Łubnicach, Puławach i Wilanowie45.
Porównanie rzeźby Roztropności z nagrobka lwow-
skiego i posągu Stu. Marii Magdaleny (ił. 3, 4, 15)
z kaplicy pałacowej w Łubnicach pozwala na wyklu-
czenie tej hipotezy (rzeźby różnią proporcje — posągi
Fumy są o wiele smuklejsze, pełne subtelności, o do-
skonałym opracowaniu anatomii). Fumo na ziemiach
ruskich przebywał tylko raz — w r. 1726 — przy okazji
pogrzebu hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego
w Brzeżanach46, a po raz ostatni został odnotowany
w polskich źródłach w r. 173 1 47.
Aby podjąć próbę określenia kręgu artystycznego,
w którym mógł powstać nagrobek, należy zwrócić
uwagę raczej na najbliższy — lwowski — kontekst
artystyczny. Środowisko rzeźbiarskie pierwszej po-
łowy XVIII wieku na terenach Rusi Koronnej uzy-
skało stosunkowo niedawno szerokie opracowanie48.
Wśród wyróżnionych nurtów znalazły się między
innymi kierunek określony przez Jakuba Sitę mia-
nem fontanowskiego, a ponadto nurt oddziaływania
południowych krajów Rzeszy Niemieckiej49.
42 J. Kowalczyk, Świątynie i klasztory późnobarokowe
iv archidiecezji livoivskiej, Rocznik Historii Sztuki, 28: 2003,
s. 180, powołuje się na opracowanie A. Chadam, Fraga [w:]
Klasztory bernardyńskie iv Polsce w jej granicach historycznych, red.
H. E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 59—60,
gdzie nie ma informacji o Jakubie Pertim; zob. A. Betlej,
Kościół parafialny p.iv. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii
i klasztor Bernardynów ive Fradze [w:] Materiały do dziejów sztuki
sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red.
J. K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory dawnego województwa
ruskiego, t. 11, Kraków 2003, s. 87—88.
43 Betlej, Kościół parafialny..., s. 87—88; zob. Kowal-
czyk, Siuiątynie..., s. 181.
44 A. Betlej, Uioagi na temat twórczości Francesca Capponie-
go [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 3, red. J. K. Ostrowski, Kra-
ków 1998, s. 193—198; Kowalczyk, Siuiątynie..., s. 181.
45 Na temat artysty zob. Bohdziewicz, o. c., s. 312—
313; I- Malinowska, Fumo Franciszek [w:] Słownik artystów
polskich, t. 2, Warszawa 1975, s. 260 [dalej: SAP]; J. Gajew-
ski, Elżbieta Sieniawska i jej artyści. Z zagadnień organizacji pra-
15. Rzeźba Św. Marii Magdaleny z kaplicy pałacowej
w Łubnicach (fot. ze zbiorów IHS UJ)
cy artystycznej i odbioru w XVIII w. w Polsce [w:] Mecenas, kolek-
cjoner, odbiorca. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki,
Warszawa 1984, s. 281—302; Tenże, Architekci w służbie i na
usługach Elżbiety Sieniawskiej [w:] Podług nieba i zwyczaju polskie-
go. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Ada-
mowi Milobędzkiemu, Warszawa 1988, s. 378—390; M. Kar-
powicz, Stiukatorzy luilanowscy XVIII wieku. Francesco Fumo
i Piętro Inocente Comparetti, Barok, 5, z. (1)9, 1998, s. 152;
Tenże, Artisti ticinesi..., s. 58—69; J. Sito, Fumo Francesco [w:]
Allgemeines Kunstlerlexikon. Die bildenden Kunstler aller Zeit en und
Vólker, t. 46, Miinchen—Leipzig—London 2005, s. 489.
46 R. Nestorów, „Magna pompa et splendido apparatu”.
Ceremonia pogrzebowa Adama Mikołaja Sieniawskiego we Lwowie
i w Brzeżanach w r. 1726 [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 6, red.
A. Betlej, P. Krasny, Kraków 2006, s. 233.
47 Malinowska, o. c., s. 260.
48 Sito, Thomas Hutter..., s. 193—207; por. A. Betlej
[omówienie], Jakub Sito, „Thomas Hutter, rzeźbiarz późnego baro-
ku”, Modus, 4: 2003, s. 159-160.
49 Sito, Thomas Hutter..., s. 193.
75