DOI article:
Śnieżyńska-Stolot, Ewa: Metody badania dekoracji średniowiecznych psałterzy
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20622#0105
3. 24 stopień Strzelca, Johannes Angelus (Petrus Aponensis),
Astrolabium plantem, Augsburg 1488
twora Ketosa (gwiazdozbiór Wieloryb). Pierwszym
z wymienionych stopni rządzi ponadto Saturn — zwia-
stujący nieszczęście. Według horoskopów zawartych
w dziele Pietra d’Abano, człowiek urodzony w 24
stopniu Strzelca „Sam sobie wyrządzi szkodę”, a w 19
stopniu Ryb „Będzie przyczyną własnej śmierci”25.
Moneta, sakiewka czy szkatułka były atrybutem
wielu planet dekanicznych (Jowisz w 1 dekanie
Koziorożca, Słońce w 3 dekanie Koziorożca, Wenus
w 2 dekanie Panny) i gwiazdozbiorów w stopniach
znaków zodiaku (10 stopień Raka, 7 stopień Skor-
piona)26. Prognostyki związane z dwiema ostatnimi
planetami dekanicznymi wskazują, że reprezentują
one grzech chciwości i skąpstwa (avaritia), a w pierw-
szym z wymienionych stopni zodiakalnych znowu
pojawia się gwiazdozbiór Cefeusz, jednocześnie
tragiczny i śmieszny27.
Sceny przedstawione w inicjałach psalmu 51,
z punktu widzenia tradycji wizualnej, należą więc do
astrologii horoskopowej i prognostykowej, a na tej
drodze reprezentują wizerunki aż sześciu z siedmiu
grzechów głównych: superbia, invidia, gula, ira, ava-
ritia, luxuria . Nie bez znaczenia jest też to, że wśród
gwiazdozbiorów w wymienionych stopniach znaków
25 Tamże, s. 146, 148.
26 Tamże, s. 183, tab. IX, il. 31, 71; Śnieżyńska-Sto-
lot, Astrological Iconography..., s. 69, tab. VI, il. 45, 49.
27 Ta sama, Ikonografia astrologiczna... 2002, il. 31; taż,
Astrological Iconography..., s. 18, 58, 59.
4. 19 stopień Ryb, Johannes Angelus (Petrus Aponensis),
Astrolabium planum, Augsburg 1488
zodiaku pojawia się tragiczny i jednocześnie śmieszny
Cefeusz, a wśród planet przynoszący nieszczęście
Saturn. Wszystko to jest zgodne z treścią psalmu
5 1 zaliczanego do lamentacji lub indywidualnej
lamentacji28, a nie, jak pisze Autorka, mówiącego
0 walce z potęgą szatana (s. 41).
Wprowadzenie do inicjału psalmu 51 wize-
runków planet dekanicznych, jak i stopni znaków
zodiaku służyło także ustaleniu czasu odmawiania
tego psalmu. Wizerunki planet dekanicznych, jak
1 stopni znaków zodiaku zawierały bowiem informa-
cje kalendarzowe i czasowe, odnosiły się do rocznej
i dziennej (pozornej) drogi Słońca po niebie, określały
daty według kalendarza juliańskiego oraz godziny,
a więc i godziny kanoniczne. Na takie powiązanie
stopni znaków zodiaku i godzin natrafiamy np.
w Opowieściach kanterberyjskich Chaucera, bowiem
kiedy Szafarz zakończył swoją opowieść:
„Już i z południa krąg Słońca się stoczył
Nisko zwiesiwszy się nad horyzontem
Jaśniał na stopniu dwudziestym dziewiątym
[Barana]
Godzina czwarta była bez wątpienia”29.
28 H. Lang kam mer, Sloutnik biblijny, Katowice 1984
(wyd. 2), s. 131; Biblia Tysiąclecia, Poznań 1982, przyp.
s. 515, nr psalmu 52 (5 1).
29 Chaucer, o.c., s. 340. Ptolemeusz w Almagascie (II, 8)
pisze, że ascendent, czyli stopień znaku zodiaku, który pojawia
99
Astrolabium plantem, Augsburg 1488
twora Ketosa (gwiazdozbiór Wieloryb). Pierwszym
z wymienionych stopni rządzi ponadto Saturn — zwia-
stujący nieszczęście. Według horoskopów zawartych
w dziele Pietra d’Abano, człowiek urodzony w 24
stopniu Strzelca „Sam sobie wyrządzi szkodę”, a w 19
stopniu Ryb „Będzie przyczyną własnej śmierci”25.
Moneta, sakiewka czy szkatułka były atrybutem
wielu planet dekanicznych (Jowisz w 1 dekanie
Koziorożca, Słońce w 3 dekanie Koziorożca, Wenus
w 2 dekanie Panny) i gwiazdozbiorów w stopniach
znaków zodiaku (10 stopień Raka, 7 stopień Skor-
piona)26. Prognostyki związane z dwiema ostatnimi
planetami dekanicznymi wskazują, że reprezentują
one grzech chciwości i skąpstwa (avaritia), a w pierw-
szym z wymienionych stopni zodiakalnych znowu
pojawia się gwiazdozbiór Cefeusz, jednocześnie
tragiczny i śmieszny27.
Sceny przedstawione w inicjałach psalmu 51,
z punktu widzenia tradycji wizualnej, należą więc do
astrologii horoskopowej i prognostykowej, a na tej
drodze reprezentują wizerunki aż sześciu z siedmiu
grzechów głównych: superbia, invidia, gula, ira, ava-
ritia, luxuria . Nie bez znaczenia jest też to, że wśród
gwiazdozbiorów w wymienionych stopniach znaków
25 Tamże, s. 146, 148.
26 Tamże, s. 183, tab. IX, il. 31, 71; Śnieżyńska-Sto-
lot, Astrological Iconography..., s. 69, tab. VI, il. 45, 49.
27 Ta sama, Ikonografia astrologiczna... 2002, il. 31; taż,
Astrological Iconography..., s. 18, 58, 59.
4. 19 stopień Ryb, Johannes Angelus (Petrus Aponensis),
Astrolabium planum, Augsburg 1488
zodiaku pojawia się tragiczny i jednocześnie śmieszny
Cefeusz, a wśród planet przynoszący nieszczęście
Saturn. Wszystko to jest zgodne z treścią psalmu
5 1 zaliczanego do lamentacji lub indywidualnej
lamentacji28, a nie, jak pisze Autorka, mówiącego
0 walce z potęgą szatana (s. 41).
Wprowadzenie do inicjału psalmu 51 wize-
runków planet dekanicznych, jak i stopni znaków
zodiaku służyło także ustaleniu czasu odmawiania
tego psalmu. Wizerunki planet dekanicznych, jak
1 stopni znaków zodiaku zawierały bowiem informa-
cje kalendarzowe i czasowe, odnosiły się do rocznej
i dziennej (pozornej) drogi Słońca po niebie, określały
daty według kalendarza juliańskiego oraz godziny,
a więc i godziny kanoniczne. Na takie powiązanie
stopni znaków zodiaku i godzin natrafiamy np.
w Opowieściach kanterberyjskich Chaucera, bowiem
kiedy Szafarz zakończył swoją opowieść:
„Już i z południa krąg Słońca się stoczył
Nisko zwiesiwszy się nad horyzontem
Jaśniał na stopniu dwudziestym dziewiątym
[Barana]
Godzina czwarta była bez wątpienia”29.
28 H. Lang kam mer, Sloutnik biblijny, Katowice 1984
(wyd. 2), s. 131; Biblia Tysiąclecia, Poznań 1982, przyp.
s. 515, nr psalmu 52 (5 1).
29 Chaucer, o.c., s. 340. Ptolemeusz w Almagascie (II, 8)
pisze, że ascendent, czyli stopień znaku zodiaku, który pojawia
99