DOI Artikel:
Haake, Michał: O dwóch różnych głosach w sprawie egzystencjalno-hermeneutycznej nauki o sztuce Michaela Brötjego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20622#0115
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 11: 2007
PL ISSN 0071-6723
Michał Haake
O DWÓCH RÓŻNYCH GLOSACH W SPRAWIE EGZYSTENCJALNO-
-HERMENEUTYCZNEJ NAUKI O SZTUCE MICHAELA BrÓTJEGO
W niedużym odstępie czasu ukazały się w pol-
skim piśmiennictwie historyczno-artystycznym dwa
artykuły, zawierające omówienie i ocenę dorobku
badawczego niemieckiego badacza Michaela Brótje-
go1. Oba teksty są wobec prac autora „egzystencjal-
no-hermeneutycznej nauki o sztuce” zdecydowanie
krytyczne. Tym bardziej jednak stwarzają możliwość,
aby tę nieznaną szerzej perspektywę badawczą nie
tylko przybliżyć polskiemu czytelnikowi, ale również
pogłębić jej rozumienie — także ze względu na to,
że uwagi dotyczące prac Brótjego stanowią jedynie
skromny fragment obu prac.
Profesor Marek Zgórniak wyraża ubolewanie
nad zgubnym wpływem, jaki pisarstwo Brótje-
go wywiera na prace młodych historyków sztuki
z tzw. szkoły poznańskiej. Jako przykłady wybiera
i poddaje analizie dwa teksty: niżej podpisanego
Jednostka wobec historii (na temat Portretu generała
Henryka Dembińskiego Henryka Rodakowskiego)
oraz książkę Marty Smolińskiej-Byczuk Młody Me-
hoffer2. W konkluzjach Marek Zgórniak odmawia
1 M. Zgórniak, „Dzielocentryzm” wobec faktów. 0 kilku
interpretacjach obrazów Rodakoiuskiego i Mehoffera, Folia Histriae
Artium, S.N. 10: 2005, s. 161—171; W. Bałus,Jak się po-
lemizuje miotem (hermeneutycznym), Artium Quaestiones, 17,
s. 387—406; Wybrane prace Michaela Brótje: Die Gestaltung
der Landschaft im Werk C.D. Friedrichs und in der holldndischen
Malerei, Jahrbuch der Hamburger Kunstsammlungen, 19:
1974, s. 42 i nn.; Ingres in seinem Verhdltnis zu Raffael und Mi-
chelangelo, Giessener Beitrage zur Kunstgeschichte, III, 1975,
s. 237 i nn.; Obraz jako parabola. O pejzażach Gustawa Courbeta,
przeł. W. Suchocki, Artium Quaestiones, 6: 1993, s. 85—100;
Der Spiegel der Kunst. Zur Grundlegung einer existential-herme-
neutischen Kunstwissenschaft, Stuttgard 1990; Bild-Begegnungen
[w:] Fragen nach vier Bilder, Munster 1993, s. 38—65; Der
obu tekstom charakteru naukowego i twierdzi, że
„nie przybliżają one, lecz oddalają od zrozumienia
skomplikowanej materii sztuki” (s. 171). Teksty,
które powstały z inspiracji pisarstwem Brótjego nie
muszą być w żadnym razie miarodajne dla oceny tego
pierwszego. To oczywiste stwierdzenie nie byłoby
potrzebne, gdyby artykuł Marka Zgórniaka zawierał
analizę myśli Brótjego, z którą czytelnik mógłby po-
równać konkluzje dotyczące tekstów przytaczanych
w kontekście tej pierwszej. Tak jednak nie jest. Do
Marka Zgórniaka charakterystyki dorobku Brótje-
go ustosunkowuję się jednak dlatego, iż obawiam
się, że część czytelników może po prostu na niej
poprzestać. Jeśli zaś chodzi o oba wzięte pod lupę
przez Marka Zgórniaka teksty, to można się z nimi
bez trudu zapoznać i skonfrontować własną opinię
z uwagami referenta. Z kolei profesor Wojciech
Bałus zabiera głos na temat pisarstwa Brótjego jako
ktoś, kto — jeśli dobrze rozumiem — rozczarował się
jego ewolucją: „muszę zresztą dodać, że po dawnych,
znakomitych analizach twórczości C. D. Friedricha
menschliche Blick — Lebenmitte und Abgrund. Zur Bildwelt Jacek
Malczeiuski [w:] Jacek Malczewski und seine Zeitgenossen. Polo-
nische Malerei um 1900 atis der Sammlung des Nationalmuseums
in Foznań, Paderborn, Stadtische Galerie in der Reithalle Schlofi
Neuhaus Neuss, Bielefeld 1999 (fragment: Między miejscami
tworzenia — sztalugą i rajem: wizja dziejów ludzkości. 0 ujęciu
obrazowym Melancholii, przeł. W. Suchocki [w:] Obraz. Oko.
Słowo. Melancholia Jacka Malczewskiego. Materiały semina-
rium Instytutu Historii Sztuki UAM i Muzeum Narodowego
w Poznaniu, Poznań 2002, s. 119—130); Bildsprache und In-
tuitwes Verstehen, Hiłdesheim—Ziirich—New York 2001.
2 M. Haake, Jednostka wobec historii, Artium Quaestones,
12, s. 25-84; M. Smolińska-Byczuk, Miody Mehoffer,
Kraków 2004.
109
Seria Nowa, t. 11: 2007
PL ISSN 0071-6723
Michał Haake
O DWÓCH RÓŻNYCH GLOSACH W SPRAWIE EGZYSTENCJALNO-
-HERMENEUTYCZNEJ NAUKI O SZTUCE MICHAELA BrÓTJEGO
W niedużym odstępie czasu ukazały się w pol-
skim piśmiennictwie historyczno-artystycznym dwa
artykuły, zawierające omówienie i ocenę dorobku
badawczego niemieckiego badacza Michaela Brótje-
go1. Oba teksty są wobec prac autora „egzystencjal-
no-hermeneutycznej nauki o sztuce” zdecydowanie
krytyczne. Tym bardziej jednak stwarzają możliwość,
aby tę nieznaną szerzej perspektywę badawczą nie
tylko przybliżyć polskiemu czytelnikowi, ale również
pogłębić jej rozumienie — także ze względu na to,
że uwagi dotyczące prac Brótjego stanowią jedynie
skromny fragment obu prac.
Profesor Marek Zgórniak wyraża ubolewanie
nad zgubnym wpływem, jaki pisarstwo Brótje-
go wywiera na prace młodych historyków sztuki
z tzw. szkoły poznańskiej. Jako przykłady wybiera
i poddaje analizie dwa teksty: niżej podpisanego
Jednostka wobec historii (na temat Portretu generała
Henryka Dembińskiego Henryka Rodakowskiego)
oraz książkę Marty Smolińskiej-Byczuk Młody Me-
hoffer2. W konkluzjach Marek Zgórniak odmawia
1 M. Zgórniak, „Dzielocentryzm” wobec faktów. 0 kilku
interpretacjach obrazów Rodakoiuskiego i Mehoffera, Folia Histriae
Artium, S.N. 10: 2005, s. 161—171; W. Bałus,Jak się po-
lemizuje miotem (hermeneutycznym), Artium Quaestiones, 17,
s. 387—406; Wybrane prace Michaela Brótje: Die Gestaltung
der Landschaft im Werk C.D. Friedrichs und in der holldndischen
Malerei, Jahrbuch der Hamburger Kunstsammlungen, 19:
1974, s. 42 i nn.; Ingres in seinem Verhdltnis zu Raffael und Mi-
chelangelo, Giessener Beitrage zur Kunstgeschichte, III, 1975,
s. 237 i nn.; Obraz jako parabola. O pejzażach Gustawa Courbeta,
przeł. W. Suchocki, Artium Quaestiones, 6: 1993, s. 85—100;
Der Spiegel der Kunst. Zur Grundlegung einer existential-herme-
neutischen Kunstwissenschaft, Stuttgard 1990; Bild-Begegnungen
[w:] Fragen nach vier Bilder, Munster 1993, s. 38—65; Der
obu tekstom charakteru naukowego i twierdzi, że
„nie przybliżają one, lecz oddalają od zrozumienia
skomplikowanej materii sztuki” (s. 171). Teksty,
które powstały z inspiracji pisarstwem Brótjego nie
muszą być w żadnym razie miarodajne dla oceny tego
pierwszego. To oczywiste stwierdzenie nie byłoby
potrzebne, gdyby artykuł Marka Zgórniaka zawierał
analizę myśli Brótjego, z którą czytelnik mógłby po-
równać konkluzje dotyczące tekstów przytaczanych
w kontekście tej pierwszej. Tak jednak nie jest. Do
Marka Zgórniaka charakterystyki dorobku Brótje-
go ustosunkowuję się jednak dlatego, iż obawiam
się, że część czytelników może po prostu na niej
poprzestać. Jeśli zaś chodzi o oba wzięte pod lupę
przez Marka Zgórniaka teksty, to można się z nimi
bez trudu zapoznać i skonfrontować własną opinię
z uwagami referenta. Z kolei profesor Wojciech
Bałus zabiera głos na temat pisarstwa Brótjego jako
ktoś, kto — jeśli dobrze rozumiem — rozczarował się
jego ewolucją: „muszę zresztą dodać, że po dawnych,
znakomitych analizach twórczości C. D. Friedricha
menschliche Blick — Lebenmitte und Abgrund. Zur Bildwelt Jacek
Malczeiuski [w:] Jacek Malczewski und seine Zeitgenossen. Polo-
nische Malerei um 1900 atis der Sammlung des Nationalmuseums
in Foznań, Paderborn, Stadtische Galerie in der Reithalle Schlofi
Neuhaus Neuss, Bielefeld 1999 (fragment: Między miejscami
tworzenia — sztalugą i rajem: wizja dziejów ludzkości. 0 ujęciu
obrazowym Melancholii, przeł. W. Suchocki [w:] Obraz. Oko.
Słowo. Melancholia Jacka Malczewskiego. Materiały semina-
rium Instytutu Historii Sztuki UAM i Muzeum Narodowego
w Poznaniu, Poznań 2002, s. 119—130); Bildsprache und In-
tuitwes Verstehen, Hiłdesheim—Ziirich—New York 2001.
2 M. Haake, Jednostka wobec historii, Artium Quaestones,
12, s. 25-84; M. Smolińska-Byczuk, Miody Mehoffer,
Kraków 2004.
109